Araja, Francesco Domenico

Araja Francesco Domenico, *25 VI 1709 Neapol, †między 1762 a 1770 Bolonia (?), włoski kompozytor. W 1729 debiutował w Neapolu jako kompozytor operowy. Jego opery wystawiano także we Florencji, Rzymie, Mediolanie i Wenecji. W 1735 udał się do Petersburga, gdzie został kapelmistrzem i kompozytorem nadwornym. Spędził tam niemal ćwierć wieku (z dwiema przerwami), organizując życie muzyczne na carskim dworze i prezentując własne opery, kantaty i inne dzieła. Przedstawieniem opery La forza dell’amore e dell’odio (1736) Araja wprowadził na rosyjską scenę po raz pierwszy włoską operę seria. W 1755 wystawił w Petersburgu operę Cefal i Prokris z librettem A.P. Sumarokowa, pierwszą w historii operę do oryginalnego tekstu rosyjskiego. W 1762 opuścił Rosję i osiadł w Bolonii.

Historyczne znaczenie działalności Araji polega na zainicjowaniu w Rosji stałej sceny operowej, wprowadzeniu na tę scenę włoskiej opery seria w stylu neapolitańskim, wraz z jej bogatą oprawą sceniczną, a zwłaszcza na powołaniu do życia opery rosyjskiej. Spektakl opery Cefal i Prokris, zrealizowany przez rosyjskich i ukraińskich wykonawców, zapoczątkował działalność rosyjskiej trupy operowej. Araja przyswoił sobie z biegiem czasu typowe intonacje rosyjskich melodii ludowych, które nadały jego późniejszym operom koloryt lokalny. Dostosowanie języka muzycznego opery włoskiej do lokalnych gustów wyrażało się również w emancypacji chórów i szerszym zastosowaniu instrumentów dętych.

Literatura (wybór): U. Prota-Giurleo Musicisti napoletani in Russia nel ’700, Neapol 1923; G. Hardie Neapolitan Comic Opera, 1707–1750: Some Addenda and Corrigenda for The New Grove „Journal of the American Musicological Society” 36 (1983); M. Ritzarev Eighteenth-Century Russian Music, Aldershot, Burlington 2006; S. I. Kajkova Франческо Арайя: Итальянский композитор российского двора [Frančesko Arajâ: Ital’ânskij kompozitor rossijskogo dvora], „Актуальные проблемы высшего музыкального образования: Научно-аналитический и научно-образовательный журнал” [Aktual’nye problemy vysšego muzykal’nogo obrazovaniâ: Naučno-analitičeskij i naučno-obrazovatel’nyj žurnal] 2017, nr 2 (44).