Agricola, Alexander

Agricola Alexander, Ackerman, *ok. 1457 Gandawa, †15 VIII 1506 Valladolid, kompozytor i śpiewak niderlandzki. W epitafium na jego śmierć w Symphoniae iucundae… (wydanie G. Rhaw, 1538) uznany jest za Belga. Na podstawie tego samego epitafium obliczany był błędnie rok urodzenia Agricoli (1546), dokumenty archiwalne wskazują na późniejszą datę.

Był nieślubnym synem gandawskich mieszczan: Lijsbette Naps zajmującej się kupiectwem i Heinrica Ackermana, zarządcy bogatego domu. Brak jest danych na temat jego muzycznego wykształcenia. G. Crétin w lamencie na śmierć Ockeghema wymienia Agricolę jako kolegę-ucznia w szkole tego mistrza. W 1476 muzyk pojawił się w Cambrai. Kolejna wzmianka o nim pochodzi z 1491, kiedy to samowolnie opuścił francuski dwór królewski, by przez Mantuę udać się do Florencji, gdzie 1 X został zatrudniony jako śpiewak w kapeli katedralnej. Tam zetknął się z H. Isaakiem.

Wzywany do powrotu przez króla Karola VIII zrezygnował 1 VI 1492 z tej posady, ale zanim pod koniec roku dotarł znowu do swojego francuskiego chlebodawcy, spędził jeszcze kilka tygodni na neapolitańskim dworze króla Ferdynanda I. Podejmowane w następnym roku próby zatrudnienia Agricoli w Neapolu nie powiodły się, ale muzyk przyjechał do tego miasta ponownie na początku 1494, będąc już wówczas na służbie u Piotra II Medyceusza. Nieznane są jego losy w kolejnych 6 latach. Od 16 VIII 1500 pełnił w Brukseli funkcję chapellain et chantre w kapeli księcia burgundzkiego Filipa Pięknego; brał udział w obu podróżach księcia do Hiszpanii (1501, 1505/1506). Podczas drugiej podróży zmarł – podobnie jak Filip – na zarazę. 22 VII 1506 jego nazwisko pojawia się po raz ostatni w rachunkach kapeli.

Wśród 5 mszy Agricoli opublikowanych przez Petrucciego Missa Malheur me bat i Missa Je ne demande wyróżniają się dużą swobodą w opracowaniu melodii cantus firmus.. Jako kompozytor należący do generacji Josquina des Prez i H. Isaaca, Agricola łączył późnoburgundzkie dziedzictwo G. Dufaya z niderlandzką polifonią wokalną J. Ockeghema. Niejednokrotnie wykorzystywał to samo opracowanie muzyczne zarówno dla tekstu motetowego, jak i dla świeckiej chanson (np. motet Ave que sublimaris ad sidera stanowi kontrafakturę chanson Comme femme), z drugiej strony często opracowywał tę samą melodię w całkowicie różnych stylach (porównaj np. trzy wersje D’un autre amer i dwie Tout a par moy). Większość jego chansons utrzymanych jest w formie rondeau. Styl kompozytorski Agricoli odznacza się bogactwem ozdobnych figuracji, które stanowią cechę indywidualną jego twórczości.

Literatura:

H. Kinzel Der deutsche Musiker A. Agricola in seinen weltlichen Werken, Praga 1934; P. Muller A. Agricola Seine Missa In minen zin, Marburg 1939;

E.R. Lerner The Sacred Music of A. Agricola, 4 t., Yale University. 1958;

E.R. Lerner The „German” Works of A. Agricola, „The Music Quarterly” XLVI, 1960, M. Picker A Letter of Charles VIII of France Concerning A. Agricola., w: Aspects of Medieval and Renaissance Music, księdze pamiątkowej G. Reese’a, red. J. LaRue, Nowy Jork 1966, ²1978;

A.W. Atlas A. Agricola and Ferrante I of Naples, „Journal of American Musicological Society” XXX, 1977;

D. Kämper Instrumentale Stilelemente bei A. Agricola, „Tijdschrift van de Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis” XXVIII, 1978;

R.H. Oswin Florence, Biblioteca Nazionale Centrale, Manuscript Magliabechiano XIX 178. A Late 15th Century Source of Secular Music, dysertacja, University of Auckland 1982;

H.M. Brown A „New” Chansonnier of the Early Sixteenth Century in the University of Uppsala. A Preliminary Report, „Musica Disciplina” XXXVII, 1983;

A.W. Atlas Music at the Aragonese Court of Naples, Cambridge 1985;

S.F. Weiss Bologna Q18. Some Reflections on Content and Context, „Journal of American Musicological Society”XLI, 1988;

A.W Atlas, A.M. Cummings Agricola, Ghiselin and Alfonso II of Naples, „Journal of Musicology” XVII, 1989;

I. Cholij Borrowed Music. ‘Allez regrets’ and the Use of Pre-Existent Material, w: Companion to Medieval and Renaissance Music, red. T.W. Knighton, D. Fallows, Londyn 1992. R.C. Wegman Agricola, Bordon and Obrecht at Ghent: Discoveries and revisions, „Revue belge de musicologie/Belgisch tijdschrift voor muziekwetenschap” LI, 1997;

J. Rifkin Alexander Agricola and Cambrai: A postscript, „Tijdschrift van de Koninklijke Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis” LIV, 2004;

F. Fitch Agricola and the rhizome: An aesthetic of the late cantus firmus Mass, „Revue belge de musicologie/Belgisch tijdschrift voor muziekwetenschap” LIX, 2005;

W. Edwards Alexander Agricola and intuitive syllable deployment, „Early Music” XXXIV, 2006;

F. Fitch Agricola and the rhizome II: Contrapuntal ramifications, „Troja: Trossinger Jahrbuch für Renaissancemusik” VI, 2006;

R.C. Wegman „Pater meus agricola est”: The early years of Alexander Agricola, „Early Music” XXXIV, 2006;

P. Woetmann Christoffersen Alexander Agricola’s vocal style: „Bizarre” and „surely”, or the flower of the singer’s art?, „Troja: Trossinger Jahrbuch für Renaissancemusik” VI, 2006;

F. Fitch Text, Music, and Mannerist Aesthetics in Agricola’s Songs, „Troja: Trossinger Jahrbuch für Renaissancemusik” VII, 2007;

F. Fitch „Virtual” ascriptions in Ms. AugsS 142a: A window on Alexander Agricola’s late style, „Journal of the Alamire Foundation” IV, 2012;

M. Roth Agricola und das Verkehrte: Zum Umgang mit satztechnischen Idiosynkrasien in Musik des späten 15. Jahrhunderts, „Zeitschrift der Gesellschaft für Musiktheorie” XV, 2018.