Adam, Adolphe

Adam [ad’aⁿ] Adolphe Charles, *24 VII 1803 Paryż, †3 V 1856 Paryż, syn Louisa, francuski kompozytor. W 1817 podjął studia w konserwatorium w Paryżu. Początkowo uczył się u F. Benoista gry na organach; wkrótce stał się sławny jako improwizator gry na organach, fisharmonii i fortepianie. Kompozycję studio­wał u A. Rejchy, a następnie u F.A. Boieldieugo, który rozbudził w nim zainteresowanie operą komiczną. Między Boieldieum i Adamem zawiązała się przyjaźń; Boieldieu powierzył mu nawet opracowanie uwertury do swojej opery Biała dama. W 1825 Adam zdobył Prix de Rome (II miejsce); z tego okresu pochodzą jego wczes­ne kompozycje: utwory fortepianowe i transkrypcje popularnych melodii operowych na instrumenty klawiszowe. W 1829 debiutował jako twórca operowy 1-aktową operą komiczną Pierre et Cathérine. W ciągu następnych dwóch lat napisał 5 oper komicznych, które ustaliły jego renomę jako kompozytora tego gatunku. W 1832 przebywał w Londynie, gdzie dużym powodze­niem cieszył się jego balet Faust. W 1836 po­wstała najbardziej znana opera Adama, Pocztylion z Longjumeau, a w 1841 — balet Giselle. W 1844 Adam został członkiem Institut de France. W latach 1847–48 prowadził własny teatr operowy p.n. Théâtre National. W 1849 objął klasę fortepianu w konserwatorium w Paryżu; jego uczniem był m.in. L. Delibes. Adam działał także jako krytyk muzyczny, niektóre jego recenzje i felietony wydane zostały pośmiert­nie w zbiorach Souvenirs d’un musicien oraz Derniers souovenirs d’un musicien.

Dorobek kompozytorski Adama obejmuje przede wszystkim muzykę sceniczną: ponad 40 oper i 13 baletów. Prawykonania wszystkich oper (z wyjątkiem His First Campaign, Londyn 1832) i baletów (z wyjątkiem Fausta, Londyn 1832) odbyły się w Paryżu. Działalność kompozytorska Adama przypada na lata rozkwitu tzw. wielkiej opery francuskiej, gatunek ten pojawia się jednak w jego twórczości tylko sporadycznie (Richard en Palestine). Adam należy bowiem, obok Boieldieugo i Aubera, do czołowych twórców francuskiej opery komicznej okre­su romantyzmu. Świadomie stawiał sobie za cel dostarczenie publiczności rozrywki, dlate­go w swych operach kładł nacisk na komizm sytuacyjny i sięgał po przystępne środki muzyczne, eksponując melodykę o prostej, lekkiej, pełnej wdzięku kantylenie. Opery Adama, zwłaszcza Pocztylion z Longjumeau, cieszyły się bardzo dużym powodzeniem w XIX w.; dzisiaj mają znaczenie wyłącznie historyczne. Do naszych czasów utrzymał się w repertuarze balet Giselle, klasyczny przykład baletu romantycznego. Libretto Giselle, opracowane według legendy spisanej przez H. Heinego, prezentuje typowe wątki romantyczne (nieszczęśliwa miłość księcia do dziewczyny z ludu, świat nadprzyrodzony spleciony z światem realnym, zjawy willid) i romantyczną scenerię (las, jezioro, księżyc, mogiła); głównym środkiem wyrazu muzycznego jest melodyka. Balet ten wkrótce po premierze paryskiej (1841) odnosił ogromne sukcesy na innych scenach świata (Londyn i Petersburg 1842, Mediolan i Moskwa 1843, Boston 1846, Warszawa 1848). Poza jego walorami muzycznymi przyczyniła się do tego sukcesu prosta, harmonijna choreografia układu J. Corallego i J. Perrota (R. Turczynowieża). Do Polski utwory sceniczne Adama docierały stosunkowo szybko i cieszyły się dużą popularnością. W repertuarze śpiewaczek koloraturowych stałą pozycję stanowią jego Bravour variations sur un thème de
Mozart na głos solo, flet i orkiestrę.

Literatura: Adolphe Adam. Souvenirs d’un musicien, Paryż 1857, 2. wyd. 1871 (zawiera autobiografię); Adolphe Adam. Derniers souvenirs d’un musicien, Paryż 1859, 2. wyd. 1871; J. Halévy Notice sur la vie et les ouorages de Adolphe Adam, Paryż 1859; A. Pougin Adolphe Adam, Paryż 1877; C.W. Beaumont The Ballet Called Giselle, Londyn 1944; F. Halévy Notice sur la vie et les ouvrages de Adolphe Adam, Paryż 1859, przedr. w: F. Halévy Souvenirs et portraits, Paryż 1861; W.E. Studwell Adolphe Adam and Léo Delibes. A Guide to Research, Nowy Jork 1987.