Delalande, Michel-Richard

Delalande [d^elalˊaⁿd], La Lande de, Lalande de, Michel-Richard, *15 XII 1657 Paryż, †18 VI 1726 Wersal, francuski kompozytor i organista. Ok. 1666–72 był chórzystą w kościele St-Germain l’Auxerrois w Paryżu, gdzie prawdopodobnie uczył się także gry na organach, klawesynie i skrzypcach, niestety nie wiadomo u kogo. Po mutacji starał się o posadę skrzypka w paryskiej Operze, a gdy jej nie otrzymał, poświęcił się grze na organach i klawesynie; był organistą w paryskich kościołach: St-Louis i Petit St-Antoine, później od 1679 w St-Gervais, a od 1682 w St-Jean-en-Grève. Jako jeden z pierwszych odkrył talent kompozytorski F. Couperina. W 1683 w drodze konkursu Delalande został jednym z czterech sous-maîtres de la musique w kapeli królewskiej (każdy z tych muzyków pełnił swe obowiązki przez jeden kwartał w roku); z czasem Delalande wyeliminował jednak pozostałych sous-maîtres i od 1714 był jedynym kierownikiem kapeli. Objął także niemal wszystkie ważniejsze stanowiska muzyczne na dworze królewskim: compositeur de la musique de la chapelle, surintendant de la musique de la chambre i compositeur de la musique de la chambre. W 1722 po śmierci żony, śpiewaczki Anny Rebel, Delalande rezygnował kolejno ze swych zaszczytnych funkcji. W 1723 ożenił się powtórnie; w 1729, po jego śmierci, ukazało się kosztem króla luksusowe wydanie motetów Delalande’a.

Delalande był jednym z najwybitniejszych kompozytorów francuskich epoki Ludwika XIV. Jego balety i divertissements zbliżone są formalnie do francuskiej opery baletowej lub do włoskiej kantaty. Najważniejsze dzieła Delalande’a to jednak wielkie motety, w liczbie ponad 70 kompozycji o potwierdzonej autentyczności (tzw. grands motets) pisane dla potrzeb królewskiej kaplicy, ale wykonywane też w ramach serii Concerts spirituels w Paryżu. Uważano je za arcydzieła gatunku przez cały XVIII w. W repertuarze tym widać dwie tendencje stylistyczne. Najwcześniejsze kompozycje charakteryzują się sylabicznym opracowaniem tekstu, prostotą, z recits przeznaczonymi na sopran z towarzyszeniem 5-głosowej orkiestry smyczkowej, homofonicznymi chórami i luźną strukturą. W późniejszych motetach można zauważyć wpływ muzyki włoskiej, co przejawia się w numerycznej formie motetów podzielonych na bardziej rozbudowane, koncertowe airs z towarzyszeniem instrumentów obbligato, duetów, a także chórów o polifonicznej fakturze. O ile we wczesnych motetach Delalande’a orkiestra w dużej mierze dublowała głosy chóru, teraz zyskuje większą niezależność. Delalande przez całe życie zmieniał, przerabiał i według siebie ulepszał swoje wcześniejsze dzieła. Opierając się na zdobyczach swych poprzedników (Th. Goberta,.H. Dumonta i J.B. Lullyego), Delalande stworzył wzór motetu, naśladowany później przez innych kompozytorów. W latach 1682–1704 Delalande komponował także muzykę świecką i teatralną jak balety, divertissements, pastorale. Współpracował z Destouchesem przy Ballet des Eléments, który jako opera-ballet osiągnął wielki sukces na scenie paryskiej Opery od premiery w 1725. Komponował także muzykę instrumentalną, suity określane jako symfonie i kaprysy (caprices). Jedna z najbardziej znanych kompozycji instrumentalnych to Grande pièce en G-ré-sol.

Literatura: A. Tessier La carrière versaillaise de La Lande, „Revue de Musicologie” sierpień 1928; A. Cellier Les motets de Michel-Richard de La Lande, „La Revue Musicale” luty/marzec 1946; Notes et références pour servir à une histoire de Michel-Richard Delalande…, red. N. Dufourcq i in., Paryż 1957 (zawiera katalog tematyczny); N. Dufourcq Michel-Richard Delalande, „Revue de Musicologie” XXXV, 1953; J.E. Richards Structural Principles in the Grands Motets of Michel-Richard de Lalande, „Journal of the American Musicological Society” XI, 1958; G. Thibault Le „Te Deum” de Lalande, „Fontes Artis Musicae” XII, 1965; J.R. Anthony French Baroque Music from Beaujoyeulx to Rameau, Londyn 1973, ²1978; B. Coeyman The Stage Works of Michel-Richard Delalande in the Musical-Culture Context of the French Court, 1680–1726, Nowy Jork 1987; M. Barthélemy Les oeuvres de Racine pour Saint-Cyr et le contexte musical contemporain, Bruksela 1992; L.H. Sawkins The Sacred Music of Michel-Richard de Lalande (1657–1726), Londyn 1993; L. Sawkins …à l’admiration de tout Paris: Lalande’s Sacred Music for Women’s Voices, w: Essays in Honour of David Evatt Tunley, red. F. Callaway, Perth 1995; C. Massip Michel-Richard Delalande ou le Lully latin, Geneva 2005.