Borkowski, Marian

Borkowski Marian, *17 VIII 1934 Pabianice, polski kompozytor, muzykolog i pianista. Studiował kompozycję u K. Sikorskiego oraz grę na fortepianie u J. Ekiera i N. Hornowskiej w PWSM w Warszawie (dyplom 1965). W 1966 ukończył studia muzykologiczne na UW. W latach 1966–68 kontynuował studia w Paryżu: kompozycję u N. Boulanger i O. Messiaena w konserwatorium, muzykologię u J. Chailleya i B.S. Brooka na uniwersytecie; ponadto studiował filozofię na uniwersytecie i w Collège de France. W 1972, 1974 uczestniczył w Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadcie, a w 1973, 1975 w kursach Accademia Musicale Chigiana w Sienie, gdzie pracował pod kierunkiem G. Ligetiego, I. Xenakisa, K. Stockhausena i F. Donatoniego. Od 1968 wykłada w PWSM (obecnie Akademia Muzyczna) w Warszawie, od 1976 jako docent; prowadzi klasę kompozycji. Od 1975 do 1978 prodziekan, od 1996 dziekan Wydziału Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki, w latach 1978–81 oraz 1987–90 prorektor tej uczelni. W 1989 uzyskał tytuł profesora. Od 1993 jest również kierownikiem Katedry Teorii Muzyki. Od 1971 do 1977 pełnił funkcję prezesa Oddziału Warszawskiego ZKP. Borkowski jest twórcą i dyrektorem artystycznym festiwalu Laboratorium Muzyki Współczesnej w Białymstoku, a od 1995 prezesem stowarzyszenia Laboratorium Muzyki Współczesnej. Wykłada gościnnie w konserwatorium w Paryżu, Sienie, Seulu oraz na uniwersytetach w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Laureat m.in. Konkursu Młodych ZKP (Warszawa, 1966), konkursu im. G.B. Viottiego (Vercelli, 1969), konkursu kompozytorskiego im. K. Szymanowskiego (Warszawa, 1974), Międzynarodowego Konkursu Kompozytorskiego Nowej Muzyki (Nowy Jork, 1990). Trzykrotnie otrzymał nagrodę MKiS (1976, 1980, 1982).

Początkowo w twórczości Borkowskiego dominowały tendencje stylizacyjne, kompozytor sięgał także po elementy folkloru (utwory fortepianowe: Mazurki, Toccata, Sonata). Już jednak w latach 60. własna koncepcja czasu muzycznego wpłynęła decydująco na sposób strukturowania materiału dźwiękowego, poszukiwanie indywidualnych rozwiązań w zakresie faktury, jakości brzmienia, konstrukcji formalnej; pogłębieniu dramatycznemu ulegał także walor emocjonalny muzyki Borkowskiego. Penetracje twórcze kompozytora, wpisane w nurt poszukiwań współczesnych kompozytorów polskich, objęły w latach 70. aleatoryzm, sonoryzm, konstruktywizm. Z czasem ujawniły się predylekcje do kameralizacji składu wykonawczego, przy jednoczesnym dążeniu do pełni brzmienia; coraz silniej zaznaczała się też tendencja do selekcjonowania środków wypowiedzi artystycznej oraz tematyki; po 1982 przewagę zyskuje krąg znaczeń symbolicznych i sfera sacrum. Wrażliwość na właściwości sonorystyczne brzmienia sprawia, iż kompozytor skupia uwagę na funkcjonalności i adekwatności zapisu, stosując nowe formy grafiki muzycznej; stanowi to ważną część dokonań Borkowskiego.

Literatura: Z. Bargielski Rozmowa z kompozytorem, „Literatura” 1973 nr 12; R. Lasocki Marian Borkowski – „Images II” na dowolny instrument smyczkowy w wersji na skrzypce solo, «Prace specjalne Akademii Muzycznej w Katowicach» seria II nr 3, Katowice 1985; T. Kobierzycki Wielopoziomowość muzyki. Studium o muzyce Mariana Borkowskiego, w: Muzyka i psychika, Warszawa 1994; C. Zechowski Musica Speranza, „Heksis”, Warszawa 1995 nr 1.