Zorn [zo:rn] John, *2 IX 1953 Nowy Jork, amerykański kompozytor i saksofonista. Pobierał lekcje kompozycji u L. Balady i Ch. Turnera. Będąc studentem Webster College w St. Louis, zetknął się z członkami Black Artist Group (BAG) i Assiociation for the Advancement of Creative Musicians (AACM), pod ich wpływem rozpoczął naukę gry na saksofonie. W 1974 powrócił do Nowego Jorku, gdzie związał się ze sceną free improvisation. Współpracując z takimi muzykami, jak m.in. F. Frith, A. Lindsay czy E. Sharp, rozwinął na gruncie muzyki improwizowanej rodzaj utworów-gier (game pieces). Momenty improwizacji traktował w nich jako integralną część utworu, mając zarazem istotny wpływ na każdy element wykonania, inicjując i sugerując muzykom rodzaj improwizacji. Opracował specjalny system kart z symbolami, pozwalający na inicjowanie częstych zmian stylistycznych, tempa i innych elementów w improwizowanym utworze. Po raz pierwszy zastosował go w nagraniu albumu The Big Gundown, zawierającym freejazzowo-hardcorowe opracowanie utworów E. Morricone.
Zainteresowania Zorna zmieniały się – od poszukiwań w duchu awangardy, poprzez free jazz, po ekstremalne doświadczenia późniejszych undergroundowych formacji (Naked City, Painkiller), w których ocierał się o stylistykę trash i speed metal. Inspirowała go zarówno muzyka J. Cage’a, M. Feldmana, M. Kagela, H. Partcha, Ch. Ives’a czy C.W. Stallinga (autora muzyki do filmów animowanych), tradycyjna muzyka arabska, sefardyjska, a także zjawiska niemuzyczne – fotografie H. Bellmera obok filmów o Króliku Bugsie. Duży wpływ na twórczość Zorna miała także fascynacja kulturą i awangardą muzyczną Japonii (przez długi czas przebywał i nagrywał w tym kraju pod pseudonimem Dekoboko Hajime). W 1992 wraz z M. Ribotem sformułował manifest, którego celem było zwrócenie uwagi na znaczenie żydowskich wpływów w kulturze amerykańskiej; w tym samym roku skomponował odwołujący się do żydowskich korzeni (i tematyki Holocaustu), utrzymany w konwencji collage’u utwór Kristallnacht. Późniejsze lata to okres współpracy ze stworzonym przez siebie kwartetem Masada (Zorn, J. Baron, D. Douglas i G. Cohen), dla którego komponował utwory bazujące na motywach muzyki klezmerskiej, ale z mocną domieszką jazzu (w stylu O. Colemana) i free improvisation. Z tą grupą wydał około 20 płyt, z których każda oznaczona była kolejną literą alfabetu hebrajskiego (poczynając od albumu Masada 1: Alef, 1994). Później komponował jeszcze dla takich grup, jak Bar Kokhba, Masada String Trio czy Masada Electric. W 1995 Zorn założył wytwórnię płytową Tzadik, która, podobnie jak jego muzyka, przełamywała utarte schematy działania na rynku płytowym; wydawał utwory z nurtu alternatywnego i inspirował wielu muzyków do poszukiwania własnej drogi. Kilkakrotnie gościł w Polsce, m.in. w 1999 w Warszawie, w 2009 w Poznaniu i w 2010 w Lublinie.
Zorn, pomimo pewnego eklektyzmu, jaki cechuje jego muzykę, odciskał na niej każdorazowo mocne piętno swojej indywidualności, przekraczając ramy konwencji stylistycznych i estetycznych. Zrywał zarazem ze stereotypowym wizerunkiem kompozytora, jako jedynego twórcy dzieła muzycznego. Spośród ogromnej liczby jego nagrań (ponad 300 albumów) do najbardziej znaczących należą m.in.: Cobra (z game pieces) 1987, Spy vs. Spy (z utworami O. Colemana) 1988, Heretic 1992, Grand Guignol 1992, Masada 5: Hei 1995, Duras: Duchamp 1997, The Bribe 1998, Chimeras 2003.
