Witt [wyt] Franz Xaver, *9 II 1834 Walderbach (Bawaria), †2 XII 1888 Landshut, niemiecki kompozytor. W latach 1851–55 studiował prawo, następnie teologię w Ratyzbonie; jednocześnie był śpiewakiem w chórze katedralnym i pod kierunkiem tamtejszego kapelmistrza J. Schremsa poznawał tajniki renesansowej polifonii. W 1856 otrzymał święcenia kapłańskie, po czym do 1859 zajmował się działalnością duszpasterską. W latach 1859–67 uczył (m.in. chorału, homiletyki) w seminarium w Ratyzbonie, a od 1867 do 1869 pełnił funkcję inspektora w seminarium w St. Emmeram. W 1868 założył w Bambergu Allgemeiner Deutscher Cäcilienverein (obec. Allgemeiner Cäcilien-Verband für Deutschland), którym przez 20 lat kierował. W latach 1870–71 był kapelmistrzem katedry w Eichstätt, zaś od 1873 do 1875 kierował parafią w Schatzhofen k. Landshut. Ponadto z inicjatywy Witta powstała w 1874 szkoła muzyki religijnej (obec. Hochschule für Katholische Kirchenmusik und Musikpädagogik) w Ratyzbonie, a w 1880 Scuola Gregoriana w Rzymie. W 1873 Pius IX przyznał mu tytuł doktora filozofii, w 1880 został honorowym kanonikiem katedry w Palestrinie.
Witt pozostawił wiele kompozycji religijnych, m.in. ponad 30 mszy, 7 requiem, części mszalne, hymny, antyfony, litanie, Stabat Mater; zdecydowana większość przeznaczona jest na 1–8 głosów wokalnych a cappella, niekiedy głosom towarzyszą organy lub inne instrumenty. Użytkowe przeznaczenie i eklektyczna stylistyka tych utworów zdecydowały o ich historycznym znaczeniu. Większą rolę odegrała działalność Witta w ramach towarzystwa cecyliańskiego, propagująca idee odnowienia muzyki kościelnej, a także wydawane w Ratyzbonie jego pisma, m.in.: Der Zustand der katholischen Kirchenmusik, zunächst in Altbayem (1865), Über das Dirigieren katholischer Kirchenmusik (1870) oraz założone i redagowane przezeń czasopisma „Fliegende Blätter für katholische Kirchenmusik” (1866) i „Musica Sacra” (1870), poświęcone szeroko rozumianej praktyce komponowania i wykonywania muzyki kościelnej, w których publikował także kompozycje (własne i innych twórców). Podstawowe założenie odnowy muzyki religijnej na bazie chorału gregoriańskiego i muzyki renesansowej prezentował też Witt — jako organizator, instruktor, wykładowca i dyrygent — w ramach konferencji i seminariów w Niemczech (Bawaria, Tyrol, Badenia, Wirtembergia), Czechach oraz Szwajcarii.
Literatura: A. Walter Dr. Franz Witt. Gründer und erster Generalpräses des Cäcilienvereins. Ein Lebensbild, Ratyzbona 1889, 2. wyd. 1908; A. Scharnagl Dr. Franz Xaver Witt und die Erneuerung der katholischen Kirchenmusik im 19. Jahrhundert, „Musica Sacra” CIV/5, 1984; C. Lickleder Choral und figurierte Kirchenmusik in der Sicht Franz Xaver Witt anhand der „Fliegende Blätter” und der „Musica Sacra”, Ratyzbona 1988.
