Warłamow, Aleksandr

Warłamow Aleksandr Jegorowicz, *27 (15) XI 1801 Moskwa, †27 (15) X 1848 Petersburg, rosyjski kompozytor, śpiewak (tenor) i nauczyciel śpiewu mołdawskiego pochodzenia. W latach 1811–18 był chórzystą carskiej kapeli wokalnej w Petersburgu, tamże uczył się muzyki u D. Bortnianskiego. Od 1819 do 1823 przebywał w Hadze, gdzie kierował rosyjskim chórem kościelnym. Po powrocie do Petersburga został nauczycielem śpiewu w szkole teatralnej, a w latach 1829–31 uczył śpiewu w kapeli dworskiej. W 1832 przeniósł się do Moskwy, do 1843 był tam kapelmistrzem teatrów carskich, uczył prywatnie muzyki i koncertował. Ponadto od 1834 do 1835 wydawał czasopismo nutowe „Eołowa arfa” (‘harfa Eola’), w którym prezentował swoje utwory, a także M. Glinki, A. Wierstowskiego i in. Ten okres działalności Warłamowa, zwłaszcza związek z teatrem, wpłynął znacząco na jego twórczość kompozytorska (muzyka teatralna). W 1845 ponownie wyjechał do Petersburga; nadal ucząc muzyki, zajął się studiami nad rosyjską pieśnią ludową, których efektem było opracowanie ponad 40 pieśni.

Warłamow komponował głównie pieśni i romanse do słów m.in. M. Lermontowa, A. Timofiejewa, A. Kolcowa, I. Cyganowa oraz muzykę teatralną. Jego pieśni liryczne o bogatej, szeroko zakrojonej melodyce, rozwijanej wariacyjnie z początkowego zaśpiewu, wyraźnie nawiązują do rosyjskiej pieśni ludowej. W pieśniach o charakterze tanecznym Warłamow stosował typową dla rosyjskiej muzyki ludowej rytmikę; sięgał ponadto do folkloru miejskiego (Na zarie ty jejo nie budi, Ty nie poj, sołowiej czy Nie szej ty mnie, matuszka, krasnyj sarafan), a także cygańskiego (Czto eto za sierdce, Sołowjom zalotnym). Popularność pieśni Krasnyj sarafan, również poza Rosją, porównywana jest do popularności Słowika A. Alabjewa; na jej motywach oraz innych pieśni Warłamowa pt. Osiedłaju konia oparta jest fantazja Souvenir de Moscou H. Wieniawskiego.

Warłamow dysponował niezbyt wielkim głosem, ale urzekał słuchaczy mistrzostwem intonacji, doskonałą dykcją i interpretacją. Jego praca Połnaja szkoła pienija stanowi jeden z pierwszych rosyjskich podręczników do nauki śpiewu.

Literatura: N. Findeisen Aleksandr Jegorowicz Warłamow, „Russkaja Muzykalnaja Gazieta” 1898 nr 11; S. Bulicz Aleksandr Jegorowicz Warłamow. Nieskolko nowych dannych dla jego biografii, „Russkaja Muzykalnaja Gazieta” 1901 nr 45–47, 49; Ch. Satin Aleksandr Jegorowicz Warłamow oraz J. Tynianowa Na zarie russkogo romansowogo tworczestwa, „Sowietskaja Muzyka” 1948 nr 8; B. Asafjew Kompozitory pierwoj połowiny XIX wieka, w: Izbrannyje trudy, t. 4, Moskwa 1955; N. Listowa Aleksandr Warłamow, Moskwa 1968 (zawiera wykaz kompozycji); K. Nikolska-Berezowska Razwitije szkoły chorowogo pienija w Rossii, Moskwa 1974; M. Owczinnikow Twórcy russkogo romansa, Moskwa 1992.