Vuillaume [wüij’om] Jean-Baptiste, *7 X 1798 Mirecourt (Lotaryngia), †19 III 1875 Paryż, francuski lutnik. Pochodził z rodziny o wielowiekowych tradycjach lutniczych. Kształcił się początkowo w Mirecourt u swojego ojca, Claude-Françoisa Vuillaume’a (1772–1834); w 1818 przybył do Paryża, gdzie podjął pracę u F. Chanota, a w 1821 w pracowni budowniczego organów N.A. Létégo; w 1825 stał się jego wspólnikiem (Lété et Vuillaume). Po 1827 założył własny warsztat, poświęcając się studiowaniu i kopiowaniu instrumentów włoskich mistrzów; handlował też z wielkim powodzeniem instrumentami, ciesząc się sławą najlepszego na kontynencie znawcy włoskich instrumentów i dorabiając się znacznego majątku. Zbudował łącznie 3000 instrumentów; początkowo nawiązywał do stylistyki N. Lupota i F.-L. Pique’a, stosując typowy dla tych lutników lakier o ciemnoczerwonym odcieniu. Po 1830, nie znajdując wielu nabywców własnych instrumentów, rozpoczął budowanie wiernych kopii skrzypiec i wiolonczel szkoły kremońskiej, głównie Stradivariego (m.in. wykonał wiele kopii słynnych skrzypiec „Mesjasz”), G.B. Guarneriego del Gesu i N. Amatiego, a także skrzypiec G.P. Magginiego z Brescii. Osiągnął w tej dziedzinie niedoścignione mistrzostwo, poparte wnikliwymi, wieloletnimi studiami nad włoskimi oryginałami. Kluczową rolę odegrały tu jego bliskie kontakty ze słynnym włoskim kupcem i kolekcjonerem instrumentów L. Tarisiem (1790–1854), po śmierci którego nabył jego bezcenną kolekcję. Owładnięty fanatyczną wręcz pasją wiernego kopiowania starowłoskich instrumentów uzyskał zadziwiająco dobre rezultaty, zarówno brzmieniowe, jak i wizualne. Budował też wysokiej jakości skrzypce, sygnowane „Caspar Tieffenbrucker”, co doprowadziło do trwającej aż do początku XX w. mistyfikacji. Oprócz drogich kopii skrzypiec starowłoskich budował również tańsze instrumenty do użytku szkolnego. Przykładał ogromną wagę do starannego wykończenia szczegółów i doboru właściwego drewna; podejmował w tym celu dalekie podróże i skupywał nawet części mebli. Eksperymentował też z różnymi metodami sporządzania lakieru, osiągając wyniki łudząco podobne do włoskich oryginałów. Specjalizował się także w produkcji wysokiej jakości smyczków, bardzo cenionych do naszych czasów.
Vuillaume był najwybitniejszym obok F. Lupota francuskim lutnikiem i największym na kontynencie europejskim kolekcjonerem i handlarzem instrumentów w XIX w. Jego instrumenty były wielokrotnie nagradzane, m.in. na światowych wystawach w Londynie (1851) i Paryżu (1855); w 1851 otrzymał order Legii Honorowej. Był ponadto poszukującym innowatorem, choć jego wynalazki nie znalazły szerszego zastosowania. Zbudował m.in. trzystrunowy kontrabas (octobasse, C1-G1-C) o długości 3,65 m, ze strunami skracanymi za pomocą 7 pedałów (1849–51, zachowany w Paryżu), oraz altówkę o powiększonych rozmiarach (contralto, 1855); eksperymentował także z konstrukcją smyczka, m.in. zastąpił drewniany pręt stalowym i wprowadził wiele udoskonaleń do konstrukcji żabki. Zainicjował powstanie i sfinansował druk monografii F.-J. Fétisa o Stradivarim (Paryż 1856), a także wspomagał badania akustyczne F. Savarta nad włoskimi skrzypcami. Z Vuillaumem współpracowali jego bracia: Nicolas (1800–1872) i Nicolas-François (1802–1876), który później działał w Brukseli, a także bratanek Sébastien (1835–1875). Spośród jego licznych współpracowników wielu zostało cenionymi lutnikami (H. Silvestre, H. Derazey, T. Barbé, D. i F. Peccatte, J. Fonclause, F.N. Voirin i inni).
Literatura: A. Jacquot La Lutherie Lorraine & Française, Paryż 1912; D. Laurie Reminiscences of a Fiddle Dealer, Londyn 1924; E. Doting Jean Baptiste Vuillaume of Paris, Chicago 1961; R. Millant Jean Baptiste Vuillaume. Sa vie et son oeuvre, Londyn 1972; E. Vatelot Jean-Baptiste Vuillaume, Mirecourt 1998; Violins. Vuillaume 1798–1875, katalog wystawy w Musée de la Musique w Paryżu, Paryż 1998.
