Vaccai, Nicola

Vaccai [wakk’ai], Vaccaj, Nicola, *15 III 1790 Tolentino (prow. Macerata), †5 lub 6 VIII 1848 Pesaro, włoski kompozytor i nauczyciel śpiewu. Muzyki uczył się początkowo u B. Fabbriego w Pesaro, 1807 wyjechał do Rzymu, gdzie podjął studia prawnicze i kontynuował naukę muzyki (harmonii, kontrapunktu, kompozycji) u G. Jannaconiego; w 1811 uzyskał dyplom tamtejszej Accademia di S. Cecilia. W latach 1812–15 kształcił się pod kierunkiem G. Paisiella w Neapolu, tam też miał miejsce debiut Vaccaia jako kompozytora operowego (I solitari…). Następnie wyjechał do Wenecji i zamierzał poświęcić się komponowaniu (zwłaszcza muzyki dramatycznej); po niepowodzeniu wystawianych tam oper (operę Malvina zdjęto z afisza po pierwszym przedstawieniu, Il lupo di Ostenda spotkała się z zarzutami naśladowania Rossiniego) Vaccai zajął się w 1820 pracą dydaktyczną. Początkowo uczył śpiewu w Wenecji, następnie w Trieście i Frohsdorf k. Wiednia, od ok. 1830 w Paryżu, a potem w Londynie. Po powrocie w 1833 do kraju próbował sił, kolejny raz bez powodzenia, na gruncie opery, ale nie sprostał rywalizacji z V. Bellinim. Od 1836 uczył w konserwatorium w Mediolanie, najpierw kontrapunktu, a następnie śpiewu — zreorganizował jego naukę, wprowadzając nowe metody, znacznie poszerzył programowo obowiązujący repertuar, zainicjował wystawienia oper przez studentów. W 1844 zrezygnował z pracy w konserwatorium i powrócił do Pesaro, gdzie do końca życia uczył śpiewu i komponował.

Jedynie niewielka część twórczości operowej Vaccaia zyskała uznanie (udany debiut kompozytorski w Neapolu, sukcesy oper Giulietta e Romeo, Zadig ed Astartea). Na scenach operowych XIX w. często wykonywana była końcowa część jego opery Giulietta e Romeo w miejsce oryginalnego zakończenia opery I Capuleti e i Montecchi V. Belliniego; praktykę tę, zapoczątkowaną w 1831 we Florencji, popularyzowała począwszy od 1832 M. Malibran. Największą jednak zasługą Vaccaia jest propagowana przez niego metoda nauczania śpiewu, zawarta w wielokrotnie wznawianym i wykorzystywanym w szkolnictwie muzycznym do naszych czasów podręczniku Metodo pratico…. Ćwiczenia służą tu opanowaniu podstaw śpiewu, każde z nich poświęcone jest wybranemu problemowi — od prawidłowej intonacji poszczególnych interwałów poprzez stopniowo narastające trudności techniczne (biegniki, mordenty, tryle, portamento, recytatyw) aż po ostatnie ćwiczenia, będące rodzajem podsumowania zdobytych umiejętności. Vaccai posłużył się włoskimi tekstami P. Metastasia, co pozwala uczniom na zapoznanie się ze specyfiką śpiewu w tym języku (dzielenie i łączenie głosek, związana z tym akcentuacja).

Literatura: G. Vaccai Vita di Nicola Vaccaj, Bolonia 1882; M. Rinaldi Vita difficile di Vaccai, „La Scala” X, 1958; M. Engelhardt Zwischen „bellico” und „soprannaturale”. Die „Jungfrau von Orleans” und die Vertonungen von Nicola Vaccai und Giuseppe Verdi, w: Verdi und die deutsche Literatur, red. D. Goldin Folena i in., Laaber 2002; C. Toscani Bellini e Vaccai. Peripezie de un finale, w: Vincenzo Bellini nel secondo centenario della nascita, 2 t., księga międzynarodowego kongresu w Katanii 2001, red. G. Seminara i A. Tedesco, Florencja 2004.