Sygietyński, Tadeusz

Sygietyński Tadeusz, pseud. Teska, *24 IX 1896 Warszawa, †19 V 1955 Warszawa, polski kompozytor, organizator życia muzycznego, literat, syn Antoniego i jego 2. żony Heleny Golińskiej. Naukę muzyki rozpoczął u S. Niewiadomskiego (harmonia) i M. Sołtysa (kontrapunkt) w Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie, tam też prywatnie u H. Melcera-Szczawińskiego (fortepian), od 1911 kontynuował w Instytucie Muzycznym w Warszawie u R. Statkowskiego (kompozycja), następnie studiował kompozycję w Lipsku u M. Regera i S. Krehla oraz w Wiedniu u A. Schönberga. Ok. 1920 powrócił do Warszawy, objął na krótko kierownictwo muzyczne kabaretu Miraż, w którym poznał swą przyszłą żonę Mirę Zimińską, i dla którego pisał lub opracowywał melodie i teksty piosenek. W 1922 u Gebethnera i Wolffa ukazał się jego przekład powieści C. Farrére’a Skazani na śmierć. Kryzys warszawskich instytucji muzycznych skłonił Sygietyńskiego do wyjazdu za granicę: przebywał w Grazu, Zagrzebiu i Lublanie jako dyrygent orkiestr, w 1925 założył orkiestrę symfoniczną w Dubrowniku. W 1926 powrócił do Warszawy i podjął współpracę z kabaretami: Wesoły Wieczór, Rozmaitości, Qui Pro Quo, Ali Baba. W 1936 dokonał adaptacji kilku popularnych operetek (m.in. Żołnierza królowej Madagaskaru S. Dobrzańskiego) dla Teatru Letniego. W 1937 był stałym recenzentem muzycznym „Tygodnika Ilustrowanego”, ponadto komponował, zbierał także pieśni i tańce ludowe, które następnie opracowywał.

W latach powojennych zainteresowania Sygietyńskiego skoncentrowały się na muzyce ludowej. W 1948 założył wraz z żoną Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”; przez 2 lata szkolił wyszukanych na wsi amatorów i tworzył dla tego zespołu repertuar, na który złożyły się pieśni i tańce ludowe z różnych regionów Polski, ułożone w barwne widowisko przy współpracy Miry Zimińskiej-Sygietyńskiej oraz zawodowych choreografów. Zabiegi stylizacyjne służyły osiągnięciu maksymalnego efektu artystycznego przy zachowaniu wrażenia autentyzmu i naturalności.

„Mazowsze” debiutowało 6 XI 1950 w Teatrze Polskim w Warszawie, odnosząc ogromny sukces; w 1951 zespół wystąpił po raz pierwszy poza krajem – w ZSRR i NRD, od 1954 regularnie koncertował na Zachodzie, stając się jednym z głównych reprezentantów polskiej kultury za granicą, cenionym zwłaszcza przez polską publiczność emigracyjną. W 1951 Sygietyński został uhonorowany nagrodą państwową I stopnia. W 1954 założył zespół „Warszawa”, prezentujący stylizowany folklor miejski; po śmierci Sygietyńskiego zespół ten został wcielony do „Mazowsza”, którego kierownictwo objęła Mira Zimińska.

Skomponowane przez Sygietyńskiego pieśni i piosenki zyskały olbrzymią popularność, stając się częścią składową repertuaru szkolnego i amatorskiego w latach 50. i 60.; wydawano je w różnych wersjach wykonawczych: na chór męski lub mieszany a cappella, na chór z fortepianem, na głos solo, głos z fortepianem (akordeonem, zespołem mandolinowym), na fortepian, na orkiestrę dętą. Sygietyński potrafił w sposób sugestywny artystycznie i emocjonalnie trafić do szerokiej rzeszy odbiorców. Trwałą pozycję w repertuarze pieśniarskim zajęły jego utwory o proweniencji ludowej. Pieśni masowe Sygietyńskiego mają obecnie tylko wartość historyczną jako klasyczny przykład oddziaływania realizmu socjalistycznego na muzykę. Jednak piosenki kompozytora o Warszawie, niekiedy również utrzymane w duchu propagandowego optymizmu, cieszyły się ogromną sympatią mieszkańców zrujnowanej stolicy i po nasze czasy są podstawą ilustracji muzycznych w programach telewizyjnych.

Literatura: Z. Mycielski Mazowsze, Warszawa 1958; W. Rudziński wstęp do Tadeusz Sygietyński. Wybór tańców i piosenek z repertuaru zespołu „Mazowsze”, Kraków 1961; L. Sempoliński Wielcy artyści małych scen, Warszawa 1968; A. Mizikowska Tadeusz Sygietyński i jego „Mazowsze”, Warszawa 2004.