Stabile, Annibale

Stabile [stˊa:~] Annibale, *ok. 1535 (?) Neapol, †IV 1595 prawdopodobnie Kraków (nie Rzym), włoski kompozytor. Rok urodzenia przyjmuje się, zakładając że do Stabilego odnoszą się notatki mówiące o Annibale, w latach 1544–45 chłopcu-śpiewaku a w latach 1555–56 „contralto” w kościele św. Jana na Lateranie; jest to tym bardziej prawdopodobne, że Stabile był uczniem Palestriny, który działał w tym samym kościele, jako kapelmistrz właśnie w latach 1555–56. Stabile był w Rzymie maestro di cappella w kościele św. Jana na Lateranie (X 1575–I 1578), w jezuickim Collegium Germanicum (VII 1578–II (?) 1590), gdzie w 1582 przyjął święcenia kapłańskie oraz w S. Maria Maggiore (II 1591–XII 1594). W II 1595 został zaangażowany w tym samym charakterze na dwór Zygmunta III Wazy i 13 II wyruszył w towarzystwie 16 innych muzyków włoskich pod opieką królewskiego sekretarza, K. Kochanowskiego, do Polski. Zapewne dotarł do Krakowa i może nawet podjął swe obowiązki, gdyż W. Lilius nazywa go „Regis Poloniae Capellae Magister” (w zbiorze wydanym w Krakowie w 1604, w którym przedrukował 8-głosowy motet Stabilego z ks. 2, Lux perpetua). Polsce spędził jednak najwyżej kilka tygodni; zmarł przed 15 IV, może w Krakowie, gdzie wówczas jeszcze była siedziba dworu. 6 V 1595 przyjechał do Rzymu kolejny wysłannik króla, aby zaangażować następcę Stabilego, którym został L. Marenzio.

Nie jest znany stopień pokrewieństwa Stabilego z Pompeo Stabilem, w latach 1582–83 organistą w kościele SS Annunziata w Neapolu, który opublikował ks. madrygałów (Wenecja 1585) zawierającą 13 własnych i 1 Annibala.

Zachowana twórczość motetowa Stabilego obejmuje utwory 5-głosowe (16, w tym dwa 2-częściowe i dwa 3-częściowe), 6-głosowe (7, dwa 2-częściowe) i 8-głosowe (15, jeden 2-częściowy) oraz, niekompletne z księgi 1, 15 utworów 5-głosowych (?), w tym trzy 2-częściowe. Cała jego twórczość utrzymana jest w stylu palestrinowskim, z tym że w motetach struktury polifoniczne zdecydowanie przeważają nad akordowymi, które w wielu w ogóle się nie pojawiają. 3 motety są konsekwentnie przeimitowane; 4 – oparte na cantus firmus w kanonach (3- i 2-głosowe, w ruchu prostym i w inwersji), którym w innych głosach towarzyszą imitacje, związane lub nie z melodią cantus firmus; w kolejnym, Tollite iugum meum, kompozytor archaizuje i wyraża ideę tekstu, zestawiając symbol jarzma: melodię chorałową z własnym tekstem, w rygorystycznym kanonie 2-głosowym (z zastosowaniem dyminucji i augmentacji), z symbolem łagodności tego jarzma: w 4 głosie imitacja i kontrapunkt swobodny. Struktury akordowe przeważają tylko w pięciu z jego motetów 2-chórowych, odgrywają też znaczną rolę w dłuższych częściach mszy. Obie msze i fragmenty należą do typu missa parodia, 4-głosowa oparta jest na chanson Th. Crecquillona Un gai berger, 5-głosowa na madrygale Palestriny Vestiva i colli; w obu zachowana jest liczba głosów oraz materiał melodyczny wzoru, a zaczerpnięte frazy poddane są liczniejszym i bardziej urozmaiconym imitacjom niż w chanson i madrygale. O reputacji, jaką cieszył się Stabile u współczesnych, świadczy zapraszanie go do przedsięwzięć zbiorowych, jak stworzenie mszy opartej na motecie Palestriny wspólnie przez mistrza i jego 6 uczniów, czy włączenie jego madrygałów do dwóch druków, w których najwybitniejsi kompozytorzy składali hołd Laurze Peperara (Il lauro secco i Il lauro verde). Twórczość świecka Stabilego nie odbiega od współczesnego mu stylu madrygału rzymskiego.

Literatura: R. Casimiri „Disciplina musicae” e „maestri di cappella” dopo il Concilio di Trento nei maggiori istituti ecclesiastici di Roma. Seminario romano – Collegio germanico – Collegio inglese (sec. XVI–XVII), „Note d’Archivio per la Storia Musicale” XIX, 1942; J. Gołos Liber missarum z Archiwum Kapituły Warszawskiej, „Muzyka” XVIII, 1973 nr 1; P. Ludwig Studien zum Motettenschaffen der Schüler Palestrinas,Kölner Beiträge zur Musikforschung» CXLIII, Ratyzbona 1986; D.E. Hall Annibale Stabile and the Italian Madrigal, w: East Meets West. Homage to Edgar C. Knowlton, Jr., red. R.L. Hadlich i J.D. Ellsworth, Honolulu 1988; J. Gołos Nieznane dzieła Annibala Stabile, w: Polsko-włoskie materiały muzyczne, red. M. Bristiger, Kraków 1989; R.E. Lightbourne Annibale Stabile: A Man of No Little Repute Among the Masters of Music, dysertacja, University of Otago, 1994; R.E. Lightbourne A Roman Procession (1583), w: Liber Amicorum John Steele: A Musicological Tribute, red. W. Drake i J.M. Thomson, Stuyvesant 1997; M. Pielech Do repertuaru kapel wawelskich. Starodruki muzyczne zachowane w Archiwum Katedry Wawelskiej, „Muzyka” XLVI, 2001 nr 2 (zawiera katalog tematyczny ks. 1 motetów Stabilego); B. Przybyszewska-Jarmińska Annibale Stabile i początki włoskiej kapeli Zygmunta III Wazy, „Muzyka” XLVI, 2001 nr 2; B. Przybyszewska-Jarmińska Stabile, Marenzio, Gabussi e Pacelli, i primi maestri di cappella italiani alla corte polacca, „Hortus Musicus” VII, 2001; M. Danckwardt i M. Ihrig Annibale Stabiles „Hymnus de gloria paradisi” (Dillingen 1590), „Neues Musikwissenschaftliches Jahrbuch” XI, 2002/3; R. Lightbourne Annibale Stabile and Performance Practice at Two Roman Institutions, „Early Music” XXXII, 2004; B. Przybyszewska-Jarmińska Muzycy z Cappella Giulia i z innych rzymskich zespołów muzycznych w Rzeczypospolitej czasów Wazów, „Muzyka” XLIX, 2004 nr 1.