Sobieski, Marian

Sobieski Marian, *14 VI 1908 Miłosławice (k. Wągrowca), †25 X 1967 Warszawa, polski etnomuzykolog. W latach 1928–35 studiował muzykologię na Uniwersytecie Poznańskim u Ł. Kamieńskiego i W. Gieburowskiego, słuchał wykładów S. Dettloffa z historii sztuki i E. Frankowskiego z etnografii, uczył się gry na skrzypcach w konserwatorium w Poznaniu, śpiewał w chórze katedralnym W. Gieburowskiego; tematem jego pracy magisterskiej (1935) była twórczość W. Dankowskiego, dopiero po 1945 wybrał etnomuzykologię jako specjalizację. W latach 1929–34 dyrygował chórem akademickim w Poznaniu. Już od 1928 towarzyszył Ł. Kamieńskiemu w badaniach etnograficznych na Kujawach i w Wielkopolsce. Od 1935 był asystentem w Regionalnym Archiwum Fonograficznym przy Zakładzie Muzykologii Uniwersytetu Poznańskiego. W 1945 uczestniczył w reaktywowaniu Zakładu Muzykologii na uniwersytecie w Poznaniu, w uruchomieniu szkolnictwa muzycznego, przyczynił się wraz z T. Wrotkowskim do stworzenia Zachodniego Archiwum Fonograficznego (ZAF), w którym już 12 VIII 1945 wznowiono rejestracje tradycyjnej muzyki ludowej z Wielkopolski, Ziemi Lubuskiej i Kaszub, odtwarzając ok. 40% zbioru przedwojennego. Utworzona w 1947 w Poznaniu sekcja muzyczna Państwowego Instytutu Badania Sztuki Ludowej (PIBSL) przejęła zbiory ZAF; w 1950 zostały one włączone do Państwowego Instytutu Sztuki (od 1959 IS PAN), w którym od 1959 Sobieski kierował Pracownią Badania Folkloru Muzycznego. W latach 1954–67 wykładał etnografię muzyczną Polski na uniwersytecie w Warszawie, Poznaniu i Łodzi oraz w PWSM w Poznaniu.

Od 1947 Sobieski apelował o podjęcie ogólnopolskiej akcji dokumentacyjnej folkloru. W 1949 współorganizował Festiwal Muzyki Ludowej, pierwszy festiwal tzw. folkloru autentycznego. W latach 1950–54 był kierownikiem naukowym Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego (302 zbieraczy i transkrybentów), wyczerpujące opisy nagrań stały się wzorem dla późniejszych prac; zbiory są przechowywane w archiwum IS PAN, któremu w 1979 nadano imię Mariana Sobieskiego. Kontynuacją akcji zbierania były terenowe obozy studenckie organizowane przez Sobieskiego w latach 1954–66. Od 1955 zostały nawiązane pierwsze kontakty międzynarodowe, od 1957 organizowane były konferencje IFMC.

Po okresie intensywnych badań terenowych Sobieski podjął prace edytorskie, przygotowując do druku antologie ogólnopolskie i regionalne, oraz studia nad instrumentami muzycznymi, tańcami i niektórymi właściwościami muzyki (tonalność, metrorytmika); opublikował obszerne hasła w MGG (Krakowiak, Mazur i kujawiak, Oberek i obertas, Polonez). W badaniach nad tonalnością uwydatnił fakt wielowiekowych nawarstwień systemów tonalnych, ilustrując to przykładami zarówno z badań powojennych jak i ze zbiorów O. Kolberga. Od 1961 był członkiem komitetu wydawniczego Dzieł wszystkich O. Kolberga. Jego artykuły kolbergowskie ożywiły refleksję historyczną w etnomuzykologii polskiej.

J. i M. Sobiescy podejmowali podobne tematy samodzielnie lub (częściej) wspólnie. Dopiero w latach 60. zarysował się pewien podział, i to raczej ról niż zainteresowań: J. Sobieska skoncentrowała się na folklorze muzycznym Wielkopolski z myślą o pierwszej monografii regionalnej w ramach serii «Polska Pieśń i Muzyka Ludowa. Źródła i Materiały», M. Sobieski — na instrumentarium ludowym w celu przygotowania części polskiej do Handbuch der europäischen Volksmusikinstrumente pod redakcją E. Emsheimera i E. Stockmanna. J. i M. Sobiescy oddani byli także etnomuzykologii „stosowanej”, uczestnicząc w jury festiwali folklorystycznych, konsultując zespoły, przygotowując audycje radiowe i telewizyjne, które popularyzowały muzyczne tradycje regionalne.

Literatura: J. Stęszewski Marian Sobieski 1908–1967, „Muzyka” 1967 nr 4; L. Bielawski Działalność Jadwigi i Mariana Sobieskich…, zob. Sobieska Jadwiga; M. Obst Muzykologia poznańska w okresie międzywojennym 1922–1939 i J. Lisakowski Rola środowiska poznańskiego w pracach nad polskim folklorem muzycznym, «Zeszyt Naukowy Poznańskiego Towarzystwa Muzycznego» Poznań 1974 (materiały z sesji naukowej); P. Dahlig Marian Sobieski (1908–1967), w: 50 lat Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, red. I. Januszkiewicz-Rębowska, S. Paczkowski, I. Poniatowska, Warszawa 1998 (zawiera wykaz prac Sobieskiego).