Logotypy UE

Schuman, William

Biogram i literatura

Schuman [sz’u:men] William Howard, *4 VIII 1910 Nowy Jork, †15 II 1992 Nowy Jork, amerykański kompozytor, nauczyciel i organizator życia muzycznego. Mając 16 lat zaczął komponować popularne pieśni i utwory jazzowe. Muzyki uczył się prywatnie w Nowym Jorku: w 1930 harmonii u M. Persina i w 1931 kontrapunktu u Ch. Haubiela. Brał udział w letnich kursach: w latach 1932–33 w Juilliard School of Music w Nowym Jorku, w 1935 w Mozarteum w Salzburgu. W latach 1935–37 kształcił się w Columbia University Teachers College, w latach 1936–38 studiował w Juilliard School of Music kompozycję u R. Harrisa, u którego uczył się następnie prywatnie, pozostając pod inspirującym wpływem swego nauczyciela. W 1938 otrzymał I nagrodę za II Symfonię, jej wykonanie poprowadził S. Kusewicki w Bostonie w 1939. Kolejne lata przyniosły następne prestiżowe nagrody: w 1943 New York Music Critics’ Circle Award za III Symfonię i pierwszą muzyczną Nagrodę Pulitzera za A Free Song. Muzyka Schumana spotkała się z żywym rezonansem: publiczność i krytycy uznali go za czołową postać w amerykańskim środowisku kompozytorskim. Działał jako pedagog i dyrektor instytucji artystycznych. W latach 1935–45 wykładał w Sarah Lawrence College. W latach 1945–61 stał na czele Juilliard School of Music, w której dokonał znaczącej reorganizacji, założył m.in. Juilliard String Quartet. W latach 1962–69 był dyrektorem Lincoln Center for the Performing Arts w Nowym Jorku, gdzie utworzył Chamber Music Society i Film Society. Otrzymał m.in. 28 honorowych doktoratów, w 1957 I nagrodę Brandeis University Creative Arts w dziedzinie muzyki, członkostwo National Institute of Arts and Letters (1946) oraz American Academy of Arts and Letters (1973), w 1982 złoty medal od American Academy and Institute of Arts and Letters, w 1985 Złotą Batutę od American Symphony Orchestra League, w 1987 National Medal of Arts i w 1989 nagrodę Kennedy Center. W 1981 w Columbia University ustanowiono nagrodę imienia Schumana za całokształt osiągnięć twórczych, którą otrzymał jako pierwszy.

Twórczość kompozytorska Schumana, obfita w różne formy i gatunki muzyczne, zajęła ważną pozycję w muzyce amerykańskiej XX wieku. Wykazuje wiele cech wspólnych z neoklasycyzmem ukształtowanym w szkole Nadii Boulanger. Młodzieńcze kompozycje Schumana utrzymane są w stylu popularnym, wykazującym pokrewieństwa z muzyką jazzową. Zwrot stylistyczny nastąpił w latach 30. pod wpływem R. Harrisa, który wywarł wpływ na drogę twórczą Schumana. Predylekcja Schumana do gatunku symfonii złączyła się z chęcią zaznaczenia swojej obecności w propagowanym nurcie „Great American Symphony”. Miała też fundamentalne znaczenie w procesie kształtowania się indywidualnego stylu kompozytorskiego. Wczesne symfonie charakteryzuje pierwiastek konstruktywistyczny i wyważona forma, późniejsze odznaczają się barwowym ukierunkowaniem harmoniki i rozwiniętą fakturą orkiestrową.

Dojrzały styl kompozytora wyróżnia się kantylenową melodyką i zaawansowaną harmoniką, w której – obok związków funkcyjnych i rozwiązań centrowych – pojawiają się układy politonalne, poliharmoniczne i kontrapunkt dysonansowy. Język dźwięk. Schumana jest połączeniem diatoniki z chromatyką, a o charakterze muzycznej dramaturgii utworów decyduje rozmach pomysłów. Elementem formotwórczym stała się ostro zarysowana, zmienna metro-rytmika. Schuman podobnie jak Harris, właśnie z rytmem łączył wyrażanie w muzyce tego, co stanowi o tożsamości kultury amerykańskiej. Stąd częste stosowanie przez niego synkop, nieregularnych akcentów i formuł motorycznych o proweniencji jazzowej. Schuman wpisał się w nurt zapoczątkowany przez R. Harrisa, R. Sessionsa i W. Pistona, ugruntowując neoklasyczną stylistykę, wywodzącą się z „American Wave”. Obok A. Coplanda czy E. Cartera stworzył wyrazisty styl indywidualny, łącząc wartości rodzime z przejętymi z tradycji europejskiej.

Literatura: J. Clark W. Schuman on his Symphonies. An Interview, „American Music” IV, 1986; F.R. Schreiber i V. Persichetti W. Schuman, Nowy Jork 1954; C. Rouse W. Schuman. Documentary, Nowy Jork 1980; Z. Skowron Nowa muzyka amerykańska, Kraków 1995; K.G. Adams W. Schuman. A Bio-Bibliography, Westport (Connecticut) 1998.

Kompozycje

Instrumentalne:

orkiestrowe:

I Symfonia 1935 (wycofana)

II Symfonia 1937 (wycofana)

III Symfonia 1941

IV Symfonia 1941

V Symfonia na smyczki, 1943

VI Symfonia 1948

VII Symfonia 1960

VIII Symfonia 1962

IX Symfonia „Le fosse ardeatine” 1968

X Symfonia „American Muse” 1975

American Festival Overture 1939

Newsreel na orkiestrę (lub concert band), 1941

Prayer in Time of War 1943

Circus Overture 1944

Credendum – Article of Faith 1955

New England Triptych 1956

Variations on „America”, orkiestrowa wersja utworu organowego Ch. Ivesa, 1963

The Orchestra Song 1963

In Praise of Shahn 1972

Voyage 1972

American Hymn, wariacje orkiestrowe, 1981, oprac. na kwintet instrumentów dętych blaszanych, 1980 oraz na orkiestrę dętą, 1981

Night Journey, poemat choreograficzny na 15 instrumentów, 1981

Showcase – a Short Display for Orchestra 1986

Let’s Hear it for Lenny! (wariacja na temat New York, New York z A Bernstein Birthday Bouquet), 1988

Koncert fortepianowy 1938, zrewid. 1942

Koncert skrzypcowy 1947, zrewid. 1954, 1959

A Song of Orpheus, fantazja na wiolonczelę i orkiestrę, 1961, oprac. na wiolonczelę i orkiestrę kameralną, z J. Goldbergiem, 1978

To thee Old Cause na obój, instrumenty dęte blaszane, kotły, fortepian i smyczki, 1968

Concerto on Old English Rounds na altówkę, chór żeński i orkiestrę, 1974

3 Colloquies (RuminationRenewalRemembrance) na róg i orkiestrę, 1979

kameralne:

I Kwartet smyczkowy 1936 (wycofany)

II Kwartet smyczkowy 1937

III Kwartet smyczkowy 1939, wyk. pol. Warszawska Jesień 1958

IV Kwartet smyczkowy 1950

V Kwartet smyczkowy 1987

Amaryllis na trio smyczkowe, 1964, 2. wersja na orkiestrę smyczkową, 1976

Dances na kwintet dęty i perkusję, 1984

Awake, thou wintry Earth na klarnet i skrzypce, 1986

Three-Score Set na fortepian, 1943

Voyage na fortepian, 1953

3 Piano Moods na fortepian, 1958

Wokalne i wokalno-instrumentalne:

utwory na chór a cappella, m.in. Te Deum 1944

Orpheus with his Lute na głos i fortepian, sł. W. Szekspir, 1944

Prologue na chór mieszany i orkiestrę, sł. G. Taggard, 1937

This is our Time, kantata świecka na chór mieszany i orkiestrę, sł. G. Taggard, 1940

A Free Song, kantata świecka na chór mieszany i orkiestrę, sł. W. Whitman, 1942

The Young Dead Soldiers, lamentacja na soprab i zespół instrumentów, sł. A. MacLeish, 1975

On Freedom’s Ground, kantata na baryton, chór i orkiestrę, sł. R. Wilbur, 1985, 2. wersja na orkiestrę dętą

Sceniczne:

The Mighty Casey, „a baseball opera”, libr. J. Gury wg E.L. Thayera, 1953, wyst. Hartford (Connecticut) 1953, 2. wersja (koncertowa) jako kantata Casey at the Bat na sopran, baryton, chór i orkiestrę, 1976

A Question of Taste, opera, libr. J.D. McClatchy wg R. Dahla, 1988, wyst. Cooperstown (Nowy Jork) 1989

Undertow, balet, choreogr. A. Tudor, 1945, wyst. Nowy Jork 1945, z tego epizody choreogr. na orkiestrę, 1945

Night Journey, balet, choreogr. M. Graham, 1947, wyst. Cambridge (Massachusetts) 1947

Judith, balet, choreogr. M. Graham, 1949, wyst. Louisville 1950

Voyage for a Theater, balet, 1953, wyst. Nowy Jork 1953

The Witch of Endor, balet, choreogr. M. Graham, 1965, wyst Nowy Jork 1965

***

aranżacje utworów na różne zespoły