Schipa [skˊipa] Tito, właśc. Raffaele Attilio Amedeo Schipa, *27 XII 1888 Lecce, †16 XII 1965 Nowy Jork, włoski śpiewak (tenor). Studia wokalne odbył pod kierunkiem A. Gerundy w Lecce i E. Piccolego w Mediolanie. W 1909 debiutował w Vercelli rolą Alfreda w Traviacie Verdiego, następnie występował w prowincjonalnych teatrach włoskich. Sukcesy odnosił w Teatro dal Verme w Mediolanie (Cavaradossi w Tosce Pucciniego, 1913; Alfred w Traviacie i Fenton w Falstaffie Verdiego pod batutą A. Toscaniniego, 1915), w Teatro Verdi w Trieście oraz Teatro Colón w Buenos Aires (Lunatyczka Belliniego, Mignon Thomasa, Traviata, 1913). W 1915 rozpoczął występy w La Scali w Mediolanie jako Włodzimierz w Kniaziu Igorze Borodina i Kawaler Des Grieux w Manon Masseneta; w tej samej roli odniósł wspaniały sukces na scenie Teatro Costanzi w Rzymie. Kolejne 4 sezony w Hiszpanii i Monte Carlo z doskonałymi kreacjami Nemorina w Napoju miłosnym Donizettiego oraz w tytułowej roli w Werterze Masseneta ugruntowały pozycję Schipy jako najwybitniejszego w tamtym czasie włoskiego tenora lirycznego typu „di grazia”; w Monte Carlo Schipa śpiewał partię Ruggiera w prapremierze La Rondine Pucciniego (1917). Od 1919 związany był z teatrami amerykańskimi – do 1932 z Civic Opera w Chicago (debiut w Rigoletcie Verdiego), w latach 1932–35 z Metropolitan Opera House, gdzie debiutował rolą Nemorina. Występował w tym czasie także na koncertach i czołowych scenach operowych w Europie, m.in. w Berlinie (1929), Wiener Staatsoper (1932), Théâtre de la Monnaie w Brukseli (1938), Filharmonii Warszawskiej (1938), Operze w Paryżu (1946), teatrach operowych w Sztokholmie (1947) i Zurychu (1950). Później śpiewał jedynie na estradach koncertowych, m.in. w 1961 w Warszawie w Sali Kongresowej Pałacu Kultury i Nauki.
Schipa dysponował głosem niewielkim, lecz bogatym pod względem barwy i odcieni, zachwycając mistrzowską techniką wokalną, wysoką kulturą interpretacji oraz nieskazitelnym poczuciem stylu. Słynne było jego pianissimo, doskonale słyszalne nawet na najwyższych balkonach Teatro Colón z widownią dla 6000 słuchaczy. Kreacje Schipy, w tym recitale i kompletny zapis Don Pasquale Donizettiego (1933) oraz Wertera Masseneta (z teatru operowego w Rzymie, 1948), zostały utrwalone na licznych nagraniach (Pathé, HMV, RCA Victor, EMI). Wystąpił nadto w kilku filmach muzycznych (najsłynniejszy z nich to Vivere! z 1937). Schipa zajmował się też amatorsko komponowaniem; napisał utwory fortepianowe, pieśni i operetkę La Principessa Liana (wyst. Rzym 1929). Opublikował autobiografię Si confessa (Genua 1961).
