Schelling, Friedrich Wilhelm Joseph von

Schelling [szˊelyŋ] Friedrich Wilhelm Joseph von, *27 I 1775 Leonberg (Wirtembergia), †20 VIII 1854 Bad Ragaz (Szwajcaria), niemiecki filozof, przedstawiciel idealizmu. Studiował filozofię i teologię w Tybindze (razem z G.W.F. Heglem i F. Hölderlinem) i w Lipsku. Mając 23 lata, objął katedrę na uniwersytecie w Jenie, następnie wykładał w Würzburgu (1803–05), Erlangen (1820–27), Monachium (1827–41) i Berlinie (1841–46). W latach 1806–20 był sekretarzem Akademie der Bildenden Künste w Monachium. Przyjaźnił się m.in. z C.M. von Weberem.

W swoich pismach Schelling wielokrotnie wypowiadał się o sztuce, którą uznawał za największe osiągnięcie człowieka, a filozofa za twórcę pokrewnego artyście (System des transcendentalen Idealismus 1800, Über das Verhältniss der bildenden Künste zu der Natur 1807, Philosophie der Kunst 1859). Przyjmując wyobraźnię za podstawowe kryterium dzielił sztuki na „idealne” (liryka, epika, dramat) i „realne” (muzyka, malarstwo, plastyka). Twierdził, że dramat grecki był najdoskonalszą syntezą wszystkich sztuk, ponieważ elementy muzyki i poezji są połączone w śpiewie, a malarstwa i plastyki w tańcu. Opera była według Schellinga karykaturą greckiego ideału; niepochlebnie wypowiadał się o smaku muzycznym swojej epoki, krytykował m.in. malarstwo dźwiękowe w utworach Haydna. W Philosophie der Kunst omówił funkcje estetyczne poszczególnych elementów muzycznych; za najważniejszy uznał rytm, który określił jako „muzykę w muzyce”. W swoich rozważaniach nawiązywał do starożytnej nauki o harmonii sfer. Zdaniem Schellinga rytm, harmonia i melodia to pierwsze i najczystsze formy ruchu we wszechświecie: w ruchu planet dopatrywał się rytmu i melodii, w ruchu komet – harmonii.

Literatura: P. Riesenfeld Schelling als Musikphilosoph, „Allgemeine Musikzeitung” XL, 1913; W. Buddecke Schellings Metaphysik der Musik in ihrem systematischen Zusammenhang dargestellt, Jena 1914; H. Kauder Schellings Philosophie der Musik, „Musikblätter des Anbruch” III, 1921; A. Steinkrüger Die Ästhetik der Musik bei Schelling und Hegel. Ein Beitrag zur Musikästhetik der Romantik, Bonn 1927; M. Becker Der Einfluss der Philosophie Schellings auf R. Wagner, „Zeitschrift für Musikwissenschaft” XIV, 1931/32; H.M. Schneller Schellings Theory of the Metaphysics of Music, „The Journal of Aesthetics and Art Criticism” XV, 1956/57.