Sand, George

Sand [sand] George, właśc. Aurore Dudevant, z d. Dupin, *1 VII 1804 Paryż, †8 VI 1876 Nohant, francuska powieściopisarka i eseistka. Obdarzona nie tylko wybitnym talentem, ale i niezwyczajną łatwością pisania, pozostawiła ponad 70 powieści i nowel, ponad 20 sztuk teatralnych i liczne eseje. Przeszła w swej twórczości przez parę etapów naznaczonych odmiennym rodzajem zainteresowań: powieści miłosne (Indiana 1832, Lélia 1833), powieści o charakterze społecznym (Wędrowny czeladnik 1840, Młynarz z Angibault 1844), następnie o tematyce wiejskiej, umiejscowione w rodzimym regionie Berry (Diabelska kałuża 1846, Mała Fadette 1848) oraz będące połączeniem romansu i powieści przygodowej (Danielle 1857, Ostatnia miłość 1866). Za życia zyskała olbrzymią popularność, czytana w całej Europie, przez jednych podziwiana, przez innych atakowana za swe skrajne i oskarżycielskie poglądy w kwestiach moralnych, obyczajowych, społecznych i politycznych. Silnie zainspirowana teoriami Pierre’a Leroux, księdza Félicité de Lamennais i ruchu saint-simonistów, wrażliwa na ludzką biedę, krzywdę i poniżenie, walczyła piórem — a także swym postępowaniem w życiu prywatnym — o swobodę osobistą i tolerancję, o demokrację i równouprawnienie, szczególnie dla warstw upośledzonych i kobiet; w 1848 włączyła się w przebieg rewolucji lutowej. W dzieje obyczaju wpisała się jako ekscentryczna emancypantka i femme libre, w opinii publicznej stając się niekiedy femme fatale. Jej bujny temperament i nieudane małżeństwo (dwoje dzieci: Maurycy i Solange) — przy stosowaniu zasady „wierności sobie” w obliczu aktualnych uczuć — ukształtowały jej życie na podobieństwo romantycznej powieści; najgłośniejszym echem odbiły się jej związki z A. de Musset i F. Chopinem. Płomienny romans z Chopinem, rozpoczęty romantyczną podróżą na Majorkę (Un hiver à Majorque 1841), ze względu na stan zdrowia kompozytora przekształcił się w opiekuńczą przyjaźń. W latach 1838–47, przeżytych wspólnie w Paryżu i Nohant, powstały najwybitniejsze utwory Chopina (op. 28 oraz op. 35–65) oraz szczególnie znaczące powieści Sand, w których doszła do głosu m.in. problematyka muzyczna (najsilniej w Consuelo 1841/42; prototypem tytułowej bohaterki powieści była postać Pauliny Viardot-García). Z Chopinem konsultowała Sand partie dotyczące estetyki muzycznej; ich poglądy często były do siebie zbliżone: dla niej muzyka również stanowiła „wyraz uczuć”, a nie „sztukę dla sztuki”. Zdaniem współczesnych w powieści Lucrezia Floriani (1846) Sand w sposób nieżyczliwy „sportretowała” Chopina. Wraz z końcem epoki twórczość Sand w znacznym stopniu uległa zapomnieniu. Jej niezwykła postać została utrwalona we wspomnieniach cudzych i własnych (Histoire de ma vie, 1854–55, Impressions et souvenirs, 1873), a przede wszystkim w 12 tysiącach listów.

Literatura: G. Sand Histoire de ma vie, Paryż 1854–55, wyd. polskie Dzieje mojego życia (wybór), tłum. M. Dramińska-Joczowa, Warszawa 1968; A. Maurois Lélie ou la vie de George Sand, Paryż 1952, wyd. polskie Lelia czyli życie George Sand, tłum. A. Kotula, Warszawa 1976; Th. Marix-Spire Les romantiques et la musique. Le cas de George Sand, 1804–1838, Paryż 1954; K. Kobylańska George Sand Musik-empfinden und ihr Verhältnis zu Chopins Musik, w: Musik, Edition, Interpretation, red. M. Bente, Monachium 1980; M.-P. Rambeau Chopin dans la vie et l’oeuvre de George Sand, Paryż 1985; S. Delaigue-Moins Chopin chez George Sand en Nohant, Châteauroux 1986, wyd. polskie Chopin w Nohant, tłum. H. Żołek-Wiśniewska, Warszawa 2000; P. Brunel George Sand– Frédérick Chopin, Paryż 1999, wyd. polskie Bieguny miłości, tłum. W. Dłuski, Warszawa 2002; M. Tomaszewski Chopin i George Sand. Miłość nie od pierwszego spojrzenia, Kraków 2003.