Sacchini, Antonio

Sacchini [sakk’ini] Antonio Maria Gaspare Gioacchino, *14 VI 1730 Florencja, †6 X 1786 Paryż, włoski kompozytor. Uczył się w Conservatorio di S. Maria di Loreto w Neapolu (śpiew u G. Manny, gra na skrzypcach u N. Fiorenzy, gra na klawesynie i organy oraz kompozycja u F. Durantego). Sukces wystawionego w konserwatorium intermezza Il giocatore przyniósł Sacchiniemu zamówienia teatrów w Neapolu na sceniczne utwory komediowe. W latach 1758–62 Sacchini był zatrudniony w konserwatorium, w 1761 został tam drugim kapelmistrzem. W 1762 wyjechał do Wenecji, gdzie wystawił dwie opery: Alessandro Severo i Alessandro nell’Indie. Uznanie przyniosła mu zaprezentowana w tym samym roku w Padwie opera Olimpiade, równie dobrze przyjęta m.in. we Florencji, Rzymie i Neapolu. W następnych latach Sacchini mieszkał w Rzymie; w latach 1765–66 skomponował znane później w całej Europie 3 opery komiczne: Il finto pazzo per amore, La contadina in corte (1765) i L’isola d’amore (1766). W 1768 powrócił do Wenecji, gdzie był dyrektorem Conservatorio dell’Ospedaletto, szybko zyskując opinię znakomitego nauczyciela śpiewu. W 1772 przeniósł się do Londynu, zdobył tam uznanie dzięki operom Il Cid i Tamerlano, jednakże z powodu konfliktów na tle obyczajowym musiał opuścić Anglię. W 1781 przybył do Paryża, gdzie zyskał protekcję królowej Marii Antoniny. Podczas pobytu w stolicy Francji wciągnięty został w spór między zwolennikami N. Piccinniego i Ch.W. Glucka. Wystawiona w 1783 opera Renaud stała się jednym z przedmiotów tego sporu i ostatecznie obie frakcje oceniły ją negatywnie. Następna opera Sacchiniego, Chimène, zaprezentowana została 18 XI 1783 na dworze w Fontainebleau w konfrontacji z operą Didon Piccinniego, wystawioną z sukcesem 2 dni wcześniej. Pisząc operę Dardanus, Sacchini zaczął przyswajać sobie ideały francuskiej muzyki dramatycznej, początkowo jednak bez powodzenia. Dopiero wniesione do opery poprawki i ulepszona inscenizacja przyniosły Sacchiniemu długo oczekiwany sukces (wyst. 1785). Najwybitniejsze dzieło Sacchiniego, Oedipe à Colone, nie zostało na skutek intryg dworskich wystawione w teatrze dworskim w Fontainebleau i dopiero po śmierci kompozytora zdobyło trwałe miejsce w repertuarze Opery paryskiej, od wystawienia 1 II 1787 aż do poł. XIX wieku.

Ch. Burney w The Present State of Music zaliczył Sacchiniego do grupy czterech najwybitniejszych twórców włoskich obok N. Jommellego, B. Galuppiego i N. Piccinniego, przyznając mu palmę pierwszeństwa w gatunku opera seria. Opery komiczne Sacchiniego ustępują miejsca np. dziełom Piccinniego; dopiero w ostatnich utworach, przede wszystkim w Oedipe, udało się kompozytorowi połączyć włoski styl melodyczny z zasadami głoszonymi przez Glucka oraz z dramaturgią typową dla oper francuskich. Regularne i przejrzyste frazowanie oraz urozmaicona harmonia (ekspresywne wykorzystanie akordu zmniejszonego, dominant wtrąconych i alteracji, np. akordu ze zwiększoną sekstą) pozwalają zaliczyć Sacchiniego do grona kompozytorów późnoklasycznych. Dzieła Sacchiniego ceniono wysoko ze względu na walory melodyczne i wyraz emocjonalny. Zgodnie z tradycją włoską głos wokalny pozostaje w nich zawsze wartością nadrzędną, dominującą nad partią instrumentalną. Partie solowe w operach Sacchiniego przybierają najczęściej formę arii dal segno lub 2-cz. cavatiny, z formą łukową lub rondową w ramach części A, dużo rzadziej formę da capo. W późnych operach cavatinę poprzedza i przygotowuje wyrazowo recytatyw accompagnato, zwieńcza natomiast dynamiczna cabaletta. Dążąc do bardziej naturalnego niż w tradycyjnej włoskiej operze wyrazu emocji zawartych w tekście słownym Sacchini zacierał granicę między recytatywem accompagnato, arioso i arią, unikał też arii, których jedyną racją bytu byłby popis wokalny. Partiom skrzypiec w ritornelach instrumentalnych (których ilość z czasem malała) często nadawał wirtuozowski charakter. W scenach ansamblowych Sacchini dążył do podkreślenia charakterem muzyki przebiegu akcji scenicznej. Pod wpływem twórczości G.F. Händla przywiązywał większą wagę do fragmentów chóralnych, którym starał się nadawać uroczysty charakter oraz wypracowaną polifoniczną fakturę, natomiast idąc za wzorem Glucka walory dramatyczne libretta uwypuklał m.in. przy użyciu dialogów chóru z solistami.

Literatura: Ch. Burney The Present State of Music in France and Italy, Londyn 1771; A. Jullien La cour et l’opéra sous Louis XVI, Marie-Antoinette et Sacchini, Paryż 1878, Nowy Jork 2. wyd. 1978; J.-G. Prod’homme L’héritage di Sacchini, „Rivista Musicale Italiana” XV, 1908; V. Morelli A. Sacchini fra i gluckisti e i briganti di Londra, „Vita musicale italiana” XIII, 1926 nr 7–8; F. Schlitzer A. Sacchini. Schede e appunti per una sua storia teatrale, Siena 1955; U. Prota-Giurleo Sacchini a Napoli, Neapol 1956; U. Prota-Giurleo Sacchini fra piccinisti e gluckisti, Neapol 1957; C. Price, J. Milhous, R.D. Hume Italian Opera in Late Eighteenth-Century London, cz. 1: The Kings Theatre Haymarket 1778–1791, Oksford 1995.