Richter, Ernst Friedrich

Richter [r’yśt^er] Ernst Friedrich Eduard, *24 X 1808 Gross-Schönau (k. Varnsdorf), †9 IV 1879 Lipsk, niemiecki teoretyk, pedagog i kompozytor. Od 1831 do końca życia działał w Lipsku. Studiował teologię na uniwersytecie, gdzie otrzymał też wykształcenie muzyczne. Po założeniu konserwatorium w 1843 został w nim nauczycielem harmonii i kontrapunktu. W latach 1843–47 prowadził Singakademie, a od 1850 był organistą w miejscowych kościołach. W 1868 został kantorem Thomasschule i dyrektorem muzycznym Hauptkirche, a następnie profesorem i dyrektorem muzycznym uniwersytetu.

Prace teoretyczne Richtera odegrały szczególną rolę w 2. poł. XIX w. i 1. poł. XX w., zwłaszcza Lehrbuch der Harmonie, zaakceptowany jako oficjalny podręcznik konserwatorium w Lipsku (wznawiany do 1953 i tłumaczony na 9 języków, także polski). W swych pismach Richter traktował przedmiot ogólnie, omawiając zagadnienia w przejrzysty sposób, odpowiedni dla nauczania wstępnego. Już w Die Grundzüge der musikalischen Formen und ihre Analyse (1852) określił swoją postawę badawczą jako wyjaśnianie „w praktyczny sposób” problemów muzycznych, oraz twierdził, że mimo schematów formalnych „każda muzyczna idea” realizowana jest w sposób indywidualny. Poddał też pod dyskusję koncepcję dualizmu w formie sonatowej. Lehrbuch der Harmonie Richter oparł na teoriach J.Ph. Kirnbergera, F. Schneidera i G. Webera, które dostosował do ówczesnej praktyki harmonicznej. W Lehrbuch des einfachen und doppelten Kontrapunkts odróżniał „starą” metodę ścisłego kontrapunktu J.J. Fuxa od nowego, funkcyjnego systemu harmonicznego. Stosował podstawowe trójdźwięki triady (dur, moll i zmniejszony) oraz czterodźwięki septymowe, dodając trójdźwięk zwiększony oraz zmniejszony akord septymowy. Traktaty Richter zawierają także polemikę na temat chromatyki, nut wtrąconych i akordów przejściowych.

Twórczość kompozytorska Richtera obejmuje muzykę religijną (msze, motety, psalmy, pieśni, utwory organowe), a także utwory kameralne, uwerturę, solowe sonaty skrzypcowe, wiolonczelowe i na instrumenty klawiszowe. Najwybitniejsze dzieła wokalno-instrumentalne Richter: oratorium Christus der Erlöser (1849) i kantata Dithyrambe op. 48 (1859) wywarły wpływ na twórczość F. Schneidera i F. Mendelssohna.

Dwaj synowie Richtera byli także pedagogami i teoretykami działającymi w Lipsku. Alfred Richter (*1 IV 1846 Lipsk, †1 III 1919 Berlin) wykładał w konserwatorium w Lipsku, a następnie w Londynie. W latach 1898–99 prowadził w Lipsku towarzystwo muzyczne Arion. Komponował pieśni, utwory chóralne i fortepianowe; opublikował kilka prac teoretycznych: Die Elementarkenntnisse der Musik (1895, 6. wyd. 1920), Die Lehre von der thematischen Arbeit (1896), Das Klavierspiel (1898, 2. wyd. 1912), Die Lehre von der Form in der Musik (1904, 2. wyd. 1911) i wydał dzieło swego ojca Aufgabenbuch (1879, 47. wyd. 1919, wyd. angielskie Nowy Jork 1882). Bernhard Friedrich Richter (*1 VIII 1850 Lipsk, †16 IV 1931 Lipsk) był organistą w Jakobikirche, a następnie w Lutherkirche oraz uczył w Thomasschule (od 1908 dyrektor muzyki kościelnej, od 1917 profesor). Opublikował prace teoretyczne na temat praktyki wykonawczej, m.in. utworów J.S. Bacha w Bach-Jahrbuch (1905–25), oraz artykuły w „Monatshefte” i „Schriften des Vereins für die Ge-chichte Leipzigs”.