Révész [rˊɛ:wɛ:s] Géza, *9 XII 1878 Siófok, †19 VIII 1955 Amsterdam, węgierski psycholog. Studiował prawo na uniwersytecie w Budapeszcie (doktorat 1901), następnie w latach 1901–05 psychologię na uniwersytecie w Getyndze (doktorat 1906) oraz u C. Stumpfa w Berlinie. Po studiach w 1906 podjął pracę na uniwersytecie w Budapeszcie, w 1918 otrzymał tytuł profesora. W 1919 opuścił Węgry. Od 1921 działał w Amsterdamie, kierując ośrodkiem badań psychologicznych, w 1932 otrzymał stanowisko docenta, a w 1950 – profesor psychologii.
Révész był wybitnym przedstawicielem psychologii eksperymentalnej, znanym z prac nad ogólnymi aspektami psychologii. Początkowo zajmował się zjawiskami dotyczącymi zmysłów wzroku, dotyku i słuchu. Jego wczesna praca Zur Grundlegung der Tonpsychologie dotyczyła patologicznych zaburzeń w słyszeniu: amuzji (niezdolność rozpoznawania lub wydobywania muzycznych dźwięków) oraz parakuzji (zaburzenia w postrzeganiu poszczególnych dźwięków). Od ok. 1914 Révész zajął się psychologią muzyki. Prowadził badania dzieci utalentowanych muzycznie, analizując ich kreatywność, interpretując zjawiska talentu muzycznego i geniuszu, prowadził badania nad słuchem absolutnym, relacją zdolności muzycznych i matematycznych. Opracował test do mierzenia zdolności muzycznych za pomocą zadań opartych na postrzeganiu rytmu, analizowaniu kilku dźwięków słyszanych symultanicznie oraz zdolności wydobywania dźwięków o danej wysokości. Jako podstawę charakterystyki zjawisk muzyczno-akustycznych Révész przyjął zatem „jakość” poszczególnych dźwięków. Stworzył teorię „dwóch komponentów” słyszenia tonów muzycznych, według której percepcja dźwięków jest charakteryzowana przez dwa zjawiska (fenomeny): subiektywne odczucie dźwięku wynikające z częstotliwości oraz odbierania barwy nasycenia dźwięku (chroma). Główne dzieło Révésza Inleiding tot de muziekpsychologie, jak i inne jego książki oraz liczne artykuły (m.in. w „Zeitschrift für Psychologie”, „Acta Psychologica”) odegrały wybitną rolę w stworzeniu podstaw psychologii muzyki i – obok prac C. Stumpfa i H. von Helmholza – do naszych czasów stanowią podstawę literatury z zakresu analizy i interpretacji zjawisk muzycznych.
Literatura: H.C. Duijker In memoriam G. Révész, ,,Acta Psychologica” XI, 1955; P. Lersch G. Révész, „Jahrbuch der Bayerischen Akademie der Wissenschaften” 1956; A. Wellek Nachruf auf G. Révész, „Psychologische Rundschau” VII, 1955/56; F. Benestad Teorier om musikkens opprinnelse (‘teorie dotyczące pochodzenia muzyki’), „Norsk musikktidsskrift” VIII, 1971.
Zur Grundlegung der Tonpsychologie, Lipsk 1913
Erwin Nyiregyházy. Psychologische Analyse eines musikalisch hervorragenden Kindes, Lipsk 1916, wyd. angielskie Londyn 1925, przedr. pt. The Psychology of a Musical Prodigy (E. Nyiregyházy), Freeport (Nowy Jork) 1970
Das frühzeitige Auftreten der Begabung und ihre Erkennung, Lipsk 1921
Inleiding tot de muziekpsychologie, Amsterdam 1944, 2. wyd. 1946, wyd. niemieckie pt. Einführung in die Musikpsychologie, Berno 1946, wyd. angielskie Londyn 1953, wyd. włoski Florencja 1954
De creatieve begaafdheid, Haga 1946
Talent und Genie. Grundzüge einer Begabungspsychologie, Berno 1952, wyd. włoskie Mediolan 1956
Über Orthosymphonie. Beitrag zur Kenntnis des Falschhörens, w „Zeitschrift für Psychologie” 1908 nr 48, 1912 nr 53
Die binaurale Tonmischung, z P. von Liebermannem, w „Zeitschrift für Psychologie” 1914 nr 69
Prüfung der Musikalität, w „Zeitschrift für Psychologie” 1920 nr 85
Musikgenuss bei Gehörlosen, z D. Katzem, w „Zeitschrift für Psychologie” 1926 nr 99
Tonsystem jenseits des musikalischen Gebietes. Musikalische Mikrosysteme und ihre Beziehungen zu der musikalischen Akustik, w „Zeitschrift für Psychologie” 1935 nr 135
Nachweis, dass in der sog. Tonhöhe zwei voneinander unabhängige Eigenschaften zu unterscheiden sind, «Nachrichten von der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen. Mathematisch-physikalische Klasse» 1912
Über binaurale Tonmischung, z P. von Liebermannem, «Nachrichten von der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen. Mathematisch-physikalische Klasse» 1912
Über die beiden Arten des absoluten Gehörs, „Zeitschrift der Interenationalen Musikgesellschaft” XIV, 1912/13
Über audition colorée, „Zeitschrift für angewandte Psychologie” XXI, 1923
Gibt es einen Hörraum?, w „Acta Psychologica” III, 1937
Die psychologische Bedeutung der musikalischen Erziehung bei Mindersinnigen und Sinnesschwachen, w „Acta Psychologica” IV, 1938/39
Colour Mixture and Sound Mixture, w „Acta Psychologica” VI, 1949
The Problem of Space with Particular Emphasis on Specifie Sensory Spaces, „American Journal of Psychology” I, 1937
Der Ursprung der Musik, „Internationales Archiv für Ethnographie” XL, 1941
Béla Bartók, „Mensch en Melodie” I, 1946 oraz „Revue mensuelle de pédagogie musicale” III, 1946
Die Beziehung zwischen mathematischer und musikalischer Begabung, „Schweizerische Zeitschrift für Psychologie” V, 1946