Pitoni, Giuseppe Ottavio

Pitoni Giuseppe Ottavio, *18 III 1657 Rieti, †1 II 1743 Rzym, włoski kompozytor. Uczył się u P. Natalego i F. Foggii w Rzymie. Mając 8 lat śpiewał w kościele S. Giovanni de’ Fiorentini, a następnie w SS. Apostoli. W 1673 został maestro di cappella w Monterotondo (k. Rzymu). W 1674 wyjechał do Asyżu. W 1676 był maestro di cappella w katedrze w Rieti, a od 1677 do końca życia w kolegiacie S. Marco w Palazzo Venezia w Rzymie. Od 1686 kierował muzyką w kościele S. Apollinare w Collegio Germánico, w latach 1694–1721 w S. Lorenzo in Damaso, gdzie ok. 1696–1731 prowadził także koncerty pod protektoratem kardynała P. Ottoboniego; w latach 1708–19 był maestro di cappella w bazylice S. Giovanni in Laterano, a od 1719 w Cappella Giulia przy bazylice S. Pietro. Kilkakrotnie sprawował funkcję primo guardiano Congregazione di S. Cecilia w Rzymie. Rękopisy utworów Pitoniego znajdują się m.in. w Österreichische Nationalbibliothek w Wiedniu, Staatsbibliothek zu Berlin Preussischer Kulturbesitz, Sächsische Landesbibliothek w Dreźnie, British Library w Londynie, Biblioteca Comunale w Asyżu, Civico Museo Bibliografico Musicale w Bolonii, Biblioteca Antoniana w Padwie, Santini-Bibliothek w Münster oraz w Rzymie: Biblioteca Vaticana, Biblioteca Nazionale Centrale Vittorio Emanuele II, Conservatorio di Musica S. Cecilia, bazylika S. Giovanni in Laterano, Basilica di S. Maria Maggiore.

Pitoni należał do wybitnych przedstawicieli rzymskiej szkoły polifonicznej XVIII w. Jego bardzo obfita (ponad 3 tysiące utworów) twórczość religijna wywodzi się z tradycji Palestrinowskiej. Wszystkie kompozycje, zaopatrzone w b.c., cechuje monumentalna polichóralność; większość utworów przeznaczona została na dwa korespondujące 4-głosowe chóry. Szczególnie charakterystyczne dla muzyki polichóralnej Pitoniego są kontrapunkty, których materiał melodyczny podejmują kolejno głosy, a następnie korespondujące chóry. Pitoni wyróżniał z zapisie tytułów stile concertato i stile pieno (tj. stile antico). Do ok. 1720 panuje w jego twórczości stile pieno (4-głosowy kontrapunkt, czasem z akompaniamentem organów), po 1724 styl koncertujący, a od 1730 stile pieno stosował jedynie w wielkopostnych kompozycjach liturgicznych. W utworach concertato partie solowe zostały wyraziście skontrastowane z partiami chóralnymi (zawierającymi efekty tutti parlando). W mszach i psalmach w miejsce fragmentów concertino pojawiają się wokalne partie solowe, czasem dodawane są także partie instrumentów koncertujących. W hymnach Pitoniego przeważa monodia lub 4-głos, natomiast w psalmach 16-głos, często z głosem solowym przeciwstawianym chórowi ripieno. Prace Pitoniego zwłaszcza Notitia de contrappuntisti…, dostarczają cennych informacji na temat praktyki wykonawczej w muzyce kościelnej.

Literatura: S. Gmeinwieser G.O. Pitoni. Thematisches Werkverzeichnis, «Sacri Concentus» II, Wilhelmshaven 1976; H. Hucke G.O. Pitoni und seine Messen im Archiv der Cappella Giulia, „Kirchenmusikalisches Jahrbuch” XXXIX, 1955; S. Gmeinwieser Die Musikkapellen Roms und ihre Auffuhrungspraxis unter G.O. Pitoni, „Kirchenmusikalisches Jahrbuch” LVII, 1973; S. Gmeinwieser G.O. Pitoni (1657–1743), „Archiv für Musikwissenschaft” XXXII, 1975; S. Gmeinwieser Stil und Kompositionspraxis in der Kirchenmusik Roms im 17. und 18. Jahrhundert, dargestellt am Werk des G.O. Pitoni, w ks. pam. E. Valentina, red. G. Weiss, Ratyzbona 1976; M. di Pasquale Vita et opere del molto eccellente Signor G. O. Pitoni (…) di Cappella nella testimonianzadi G. Chiti, w: Musica e musicisti nel Lazio, wyd. R. Lefevre i A. Morelli, Rzym 1985.