Pirrotta Nino, właśc. Antonino Pirrotta, *13 VI 1908 Palermo, †23 I 1998 Palermo, włoski muzykolog. Studiował w konserwatorium w Palermo i w latach 1927–31 we Florencji, tamże historię sztuki na uniwersytecie. Pracował w radiu jako organista, następnie w latach 1936–48 nauczyciel historii muzyki i bibliotekarz w konserwatorium w Palermo; w latach 1948–56 bibliotekarz Conservatorio di S. Cecilia w Rzymie. Od 1954 do 1955 gościnnie wykładał w Princeton University, University of California w Los Angeles oraz Columbia University w Nowym Jorku. W latach 1956–72 był profesorem Harvard University w Cambridge. Po powrocie do Europy w 1972 wykładał na uniwersytecie w Rzymie. Pirrotta był czynny w wielu organizacjach muzycznych, m.in. należał do współzałożycieli AIBM (1951–54 wiceprezes), był członkiem zarządów m.in. Accademia Nazionale di S. Cecilia (1956), Accademia Nazionale dei Lincei, American Academy of Arts and Sciences (od 1967), American Musicological Society (1965–68); laureat wielu honorowych odznaczeń uniwersyteckich w Stanach Zjednoczonych i w Europie.
Zainteresowania naukowe Pirrotta skupiały się wokół muzyki włoskiej XIV w., zwłaszcza form caccii i madrygału; badał również związki pomiędzy muzyką włoską (przede wszystkim J. Ciconii) a obcą. Wydawał utwory z tego okresu znajdujące się w zbiorach lub poszczególnych rękopisach, a w licznych artykułach poza zagadnieniami kompozytorsko-technicznymi podejmował problematykę słowa i muzyki, a także społecznych uwarunkowań twórczości wokalnej. Później zajął się również muzyką sceniczną XVII w., poruszając zagadnienia stylu monodycznego, kształtu commedia dell’arte w aspekcie tradycji i jej znaczenia dla późniejszej twórczości operowej we Włoszech. Jego twórcze i w szczegółach dopracowane rozprawy sprawiły, iż stał się nie tylko w Europie, lecz także w Stanach Zjednoczonych wysoko cenionym specjalistą.
Literatura: Księga pamiątkowa Nina Pirrotty, red. L. Bianconi, A. Gallo i in., „Rivista Italiana di Musicologia” X, 1976; In cantu et in sermone, księga pamiątkowa Nina Pirrotty, «Italian Medieval and Renaissance Studies» II, red. F. Della Seta i F. Pipemo, Florencja 1989; Ceciliana per Nino Pirrotta, red. M.A. Balsano i G. Collisani, Palermo 1994; T.M. Gialdroni Bibliografia di Nino Pirrotta, „Studi musicali” XXVIII, 1999.
Il Sacchetti e la tecnica musicale del Trecento italiano, E. Li Gottim, Florencja 1935
Il codice estense lat. 568 e la musica francese in Italia ale prinzipio del ‘400, Palermo 1946
Li due Orfei. Da Poliziano a Monteverdi, z E. Polevodo, Turyn 1969, 2. wyd. 1975, wyd. angielskie Cambridge 1982
Don Giovanni in musica dall’ „Empio punito” a Mozart, Wenecja 1991, wyd. angielskie Nowy Jork 1994
Per l’origine e la storia della „caccia” e del „madrigale” trecentesco, „Rivista Musicale Italiana” XLVIII, 1946, XLIX, 1947
„Dulcedo” e „subtilitas” nella practica polifonica franco-italiana al principio del ‘400, „Revue Belge de Musicologie” II, 1947/48
Paolo Tenorista, Fiorentino extra moenia, z E. Li Gottim, w księdze pamiątkowej R.M. Pidala, t. 3, Madryt 1952
Considerazioni sui primi esempi di Missa parodia, w księdze międzynarodowego kongresu poświęconego muzyce religijnej 1950 w Rzymie, red. H. Anglés, Tournai 1952
Tre capitoli su Cesti, „Chigiana” X, 1953
Temperaments and Tendencies in the Florentine camerata, „The Musical Quarterly” XL, 1954
Compiti regionali, nazionali, ed intemazionali delle biblioteche musicali, w: Musiche popolari mediterranee, księga kongresowa bibliotekarzy muzycznych 1954 w Palermo, Palermo 1959
Scuole polifoniche italiano durante il sec. XIV, „Colleactanea Historiae Musicae” I, 1953
Commedia dell’arte and Opera, „The Musical Quarterly” XLI, 1955
Marchettus da Padua and the Italian Ars Nova, „Musica Disciplina” IX, 1955, Palm Springs 1961
Paolo da Firenze in un nuovo frammento dell’Ars Nova, „Musica Disciplina” X, 1956
Falsirena e la più antica delle cavatine, „Colleactanea Historiae Musicae” II, 1957
Due sonetti musicali del secolo XIV, w księdze pamiątkowej H. Anglésa, red. M. Querol i in., t. 2., Barcelona 1961
Una arcaica descrizione trecentesca del madrigale, w księdze pamiątkowej H. Besselera, red. E. Klemm, Lipsk 1961
Piero e limpressionismo musicale del secolo XIV, w: L’Ars Nova italiana del trecento, t. 1, księga kongresowa 1959 w Certaldo, red. B. Becherini, Certaldo 1962
Ballate e „soni” secondo un grammatico del trecento, w księdze pamiątkowej E. Li Gottiego, t. 3, Palermo 1962
Ars nova e stil novo, „Rivista Italiana di Musicologia” I, 1966
Il caval zoppo e il vetturino Cronache di Parnasso, 1642, „Colleactanea Historiae Musicae” IV, 1966
Music and Cultural Tendencies in 15th-Century Italy, „Journal of the Americal Musicological Society” XIX, 1966
On Text Forms from Ciconia to Dufay, w: Aspects of Medieval and Renaissance Music, księga pamiątkowa G. Reese’a, red. J. LaRue i in., Nowy Jork 1966, 2. wyd. 1978
Scelte poetiche di Monteverdi, „Nuova Rivista Musicale Italiana” II, 1968
Church Polyphony Apropos of a New Fragment at Foligno, w: Studies in Music History, księga pamiątkowa O. Strunka, red. H. Powers, Princeton 1968
Dante „Musicus”. Gothicism, Scholasticism and Music, „Speculum” XLIII, 1968
Early Opera and Aria, w: New Looks at Italian Opera, księga pamiątkowa D.J. Grouta, red. W.W. Austin, Ithaca (Nowy Jork) 1968
Musica polifonica per un testo attribuito a Federico II, w: L’Ars Nova italiana del trecento. Convegni di studio 1961–1967, red. A. Gallo, Certaldo 1968
Teatro, scene e musica nelle opere di Monteverdi, w: Claudio Monteverdi e il suo tempo, księga kongresu 1968 w Wenecji,
Mantui i Cremonie, red. R. Monterosso, Werona 1969
Early Venetian Libretti at Los Angeles, w: Essays in Musicology, księga pamiątkowa D. Plamenaca, red. G. Reese
i RJ. Snow, Pittsburgh 1969
Tradizione orale e tradizione scritta nella musica, w: L’Ars Nova italiana del trecento, t. 3, księga kongresu 1969 w Certaldo i Florencji, red. A. Gallo, Certaldo 1970
Two Anglo-Italian Pieces in the Manuscript Porto 714, w: Speculum musicae artis, księga pamiątkowa H. Husmanna, red. H. Becker i R. Gerlach, Monachium 1970
Gesualdo, Ferrara e Venezia, w: Studi sul teatro veneto fra Rinascimento ed eta barocca, red. M.T. Muraro, Florencja 1971
Zacharus musicus, „Quadrivium” XII, 1971
New Glimpses of an Unwritten Tradition, w: Words and Music, księga pamiątkowa T. Merritta, red. L. Berman i P. Morgan, Cambridge (Massachusetts) 1972
Ricercare e variazioni su „O rosa bella”, „Studi musicali” I, 1972
Note su Marenzio e il Tasso, w księdze pamiątkowej L. Rongi, Mediolan 1973
Novelty and Renewal in Italy 1300–1600, w: Studien zur Tradition in der Musik, księga pamiątkowa K. von Fischera, red. H.H. Eggebrecht i M. Lütolf, Monachium 1973
„Musica de sono humano ” and the Musical Poetics of Guido of Arezzo, w: Medieval Poetics, red. P.M. Clogan, Cambridge 1976
Semiramis e Amneris un anagramma o quasi, w księdze pamiątkowej M. Mili, red. G. Pestelli, Turyn 1977
Willaert e la canzone villanesca, „Studi musicali” IX, 1980
The Tradition of Don Juan Plays and Comic Opera, „Proceedings of the Royal Musical Association” CVII, 1981
Rhapsodic Elements in North-Italian Polyphony, „Musica Disciplina” XXXVI, 1983
Malipiero e il filo d’Arianna, w: Malipiero. Scrittura e critica, red. M.T. Muraro, Florencja 1984
Maniera e riforme nella musica italiana del 500, w: Cultura e società nel Rinascimento tra riforme e manierismi, red. V. Branca i C. Ossola, Florencja 1984
„Arte” e „non arte” nel frammento Greggiati, w: L’Ars Nova italiana del trecento, t. 5, red. A. Ziino, Palermo 1985
Back to Ars Nova Themes, w: Music and Context, księga pamiątkowa J.M. Warda, red. A.D. Shapiro i P. Benjamin, Cambridge (Massachusetts) 1985
„Dolci affetti”, i musici di Roma e il madrigale, „Studi musicali” XIV, 1985
Musica e umanesimo, „Lettere italiane” XXXVII, 1985
I con per l’„Edipo tiranno”, w: Andrea Gabrieli e il suo tempo, księga kongresu 1985 w Wenecji, red. F. Degrada, Florencja
1987
Note su Minato, w: L’opera italiana a Vienna prima di Metastasio, red. M.T. Muraro, Florencja 1990
Rileggendo il „Pirata” di Bellini, w: Napoli e il teatro musicale, księga pamiątkowa F. Lippmanna, red. B.M. Antolini i W. Witzenmann, Florencja 1993
Rossini eseguito ieri e oggi, w: La recezione di Rossini ieri e oggi, księga kongresu 1993 w Rzymie, Rzym 1994
On Landini and Ser Lorenzo, „Musica Disciplina” XLVIII, 1994
P.J. Martello. „Et in Arcadia ego” ma „cum modo”, w: Le parole della musica, red. M.T. Muraro, Florencja 1995
Florence from Barzelletta to Madrigal, w: Musica Franca, księga pamiątkowa A. D’Accone’a, red. I. Alm, A. McLamore,
C. Reardon, Nowy Jork 1996
wydania:
The Music of Fourteenth-Century Italy, 5 t., „Corpus Mensurabilis Musicae” VIII, 1954–64
faksymile:
Paolo Tenorista in a New Fragment of the Italian Ars Nova, Palm Springs 1961
Il Codice Rossi 215. Roma, Biblioteca Apostolica Vaticana, Lucca 1992
