Perez, Davide

Perez Davide, *1711 Neapol, †30 X 1778 Lizbona, włoski kompozytor. Do 1733 studiował w Conservatorio di S. Maria di Loreto w Neapolu u F. Barbelli (skrzypce), F. Manciniego (kompozycja) i G. Veneziana (instrumenty klawiszowe, śpiew). W 1735 zadebiutował jako kompozytor sceniczny wystawioną w Neapolu operą La nemica amante (zachowane tylko libretto). W latach 1738–39 był wicekapelmistrzem, później kapelmistrzem Real Cappella Palatina w Palermo; komponował wówczas głównie muzykę kościelną i utwory okolicznościowe. W 1740 przebywał w Neapolu, gdzie wystawił m.in. Siroe, re di Persia. W 1748 wyjechał z Palermo do Neapolu; swoje opery prezentował również w Rzymie, Wenecji, Genui, Mediolanie, a także w Wiedniu, gdzie poznał P. Metastasia (1749). Do Palermo już nie powrócił, zatrzymując jednak tytuł kapelmistrza królewskiego (w obowiązkach zastępował go wicekapelmistrz S. Bertini).

W 1752 Perez na zaproszenie króla portugalskiego José I osiadł na stałe w Lizbonie; opuszczał ją rzadko (m.in. w 1755 wyjechał do Londynu na premierę Ezio). Swoją karierę w Portugalii zapoczątkował wystawioną z wielkim sukcesem operą Demofoonte; został kapelmistrzem na dworze królewskim i nauczycielem księżniczek. Dla teatrów królewskich i miejskich pisał opery, które inscenizowano z rozmachem, w bogatej oprawie scenicznej i z udziałem największych śpiewaków, m.in. Caffarellego, G. Manzuolego, G. Contiego, G. Guadagniego (otwarcie w Lizbonie Teatro dos Paços da Ribeira w 1755 uświetniła prapremiera 2. wersji Alessandro nell’Indie z Caffarellim, w inscenizacji G.C.S. Galli-Bibieny). Po trzęsieniu ziemi w tymże roku większość teatrów w Lizbonie zamknięto na kilka lat i Perez poświęcił się głównie komponowaniu muzyki kościelnej dla kapeli królewskiej i innych zespołów. W 1774 został członkiem Academy of Ancient Music w Londynie. Perez był znanym nauczycielem śpiewu, m.in. jego uczennicą była śpiewaczka Luisa Rosa de Aguiar oraz kompozytor Antonio da Silva.

Wprawdzie pod koniec życia sława Pereza zmalała, w XVIII w. uważano go jednak za jednego z najwybitniejszych kompozytorów włoskich tego czasu i oceniano wysoko (Ch. Burney) jako mistrza opery seria, porównywanego z J.A. Hassem i N. Jommellim. W późniejszych latach pogląd ten uległ zmianie, Perez nadal jednak uznawany jest za jednego z ważniejszych przedstawicieli szkoły neapolitańskiej 2. połowy XVIII w., dążących do pogłębienia wyrazu dramatycznego tego gatunku.

Twórczość Pereza reprezentuje stadium przejściowe od baroku do klasycyzmu. Kompozytor wywarł istotny wpływ na muzykę sceniczną (wprowadzając konwencje zreformowanej neapolitańskiej opery seria) oraz religijną w Portugalii. Znaczące cezury w działalności Pereza wyznaczają lata 1752 (przyjazd do Portugalii) i 1755 (trzęsienie ziemi w Lizbonie). Spośród jego kilkudziesięciu utworów scenicznych nie wszystkie reprezentują równy poziom, obok dzieł mistrzowskich (np. Demofoonte, Demetrio, 2. wersja Alessandro nell’Indie) pisał utwory przeciętne. Wcześniejsze opery seria są z reguły utrzymane w typie opery barokowej, dominują w nich służące wokalnemu popisowi koloraturowe arie da capo (w których panuje jednolity afekt) i recytatywy secco, natomiast recytatywy accompagnato, ansamble i partie chóralne są nieliczne, o mało znaczącej roli dramatycznej. W operach z lat 50. i 60. arie da capo często ulegają skróceniu, zwiększa się liczba i znaczenie recytatywów accompagnato i ansambli, wzrasta też rola orkiestry; niekiedy recytatyw accompagnato i aria tworzą większą całość formalną (np. w Alessandro). Pod wpływem stylu galant język muzyczny Pereza uległ uproszczeniu. Najwybitniejsza opera Pereza Solimano zawiera kilkanaście arii dal segno, rozbudowane recytatywy accompagnato i partie chóralne, zintegrowane kompleksowe sceny; odznacza się mistrzowską dramaturgią, zestawieniem elementów buffo i serio, rozmaitych stylów wokalnych.

Muzykę religijną Perez komponował głównie we wczesnych latach dla Palermo i Neapolu; drugi okres wzmożonej twórczości na tym polu, rozpoczęty w roku 1755, trwał do końca jego życia. Pisał zarówno utrzymane w fakturze polifonicznej utwory wokalne a cappella (Dixit Dominus D-dur, Miserere c-moll 1749), jak i wokalno-instrumentalne w stylu koncertującym; utwory późniejsze cechuje swobodniejsze wykorzystanie kontrapunktu, łączenie polifonii z homofonią i większe schromatyzowanie. Twórczość religijna Pereza, choć nie nowatorska, reprezentuje wysoki poziom, szczególnie słynne jest Mattutino de’ Morti.

Utwory Pereza odznaczają się śpiewną, plastyczną melodyką i szczególną dbałością o warstwę instrumentalną, którą na tle ówczesnej twórczości włoskiej wyróżnia bogactwo środków. Skrzypce często realizują rozwinięte, wirtuozowskie partie, bywają dzielone w wielokrotnym divisi, instrumenty dęte pełnią zarówno rolę harmoniczną, jak i melodyczną. Perez stosował szczegółowe określenia wykonawcze dbając o różnorodność brzmienia, barwę, detale artykulacyjne i dynamiczne.

Literatura: U. Prota-Giurleo Musicisti napoletani alla corte di Portogallo, Neapol 1923; E. Soares David Perez. Subsídios para a biografia do célebre mestre de música de camera de D. José I, Lizbona 1935; P.J. Jackson The Operas of Davide Perez, dysertacja Stanford University, 1967; David Perez e a sua época 1711–1778, katalog wystawy w Biblioteca Nacional de Portugal, Lizbona 1979; M.C. de Brito Opera in Portugal in the Eighteenth Century, Cambridge 1989; „Avidi Lumi” 14, nr specjalny, Palermo 2002; M. Dottori The Church Music of Davide Perez and Niccolò Jommelli, Kurytyba 2008; D. Blichmann Water Symbols in the Stage Design of „Alessandro nell’Indie”. The Portuguese Exploration of India and Political Propaganda at the Lisbon Royal Court Opera in 1755, „Music in Art” XLIV, 2019.