Owidiusz

Owidiusz, Publius Ovidius Naso, *43 p.n.e. Sulmo (obec. Sulmona), †17 n.e. Tomis (obec. Konstanca), rzymski poeta, jeden z największych elegików. W młodzieńczym okresie twórczości Owidiusza dominowała poezja erotyczna, pisana w formie dystychu elegijnego. Po raz pierwszy uznanie zdobył jako autor wyrafinowanych elegii miłosnych Amores (Miłostki); następne dzieło, Heroides, było zbiorem 21 listów miłosnych przypisanych mitycznym heroinom (np. list Penelopy do Odyseusza, Dydony do Eneasza, Heleny do Parysa). Powstały wówczas ponadto: poemat Ars amatoria (Sztuka kochania) oraz jako jego uzupełnienie Remedia amoris (Lekarstwa na miłość).

Z dojrzałego etapu twórczości pochodzi ujęty w formę epopei cykl mitów zawarty w 15 księgach Metamorphoses (Przemiany). Owidiusz przedstawił mity dotyczące cudownych przemian bohaterów w rośliny, zwierzęta i ciała niebieskie w porządku chronologicznym od początku świata do apoteozy Juliusza Cezara (jedyny utwór Owidiusza napisany heksametrem, w niezwykle kunsztownym stylu, uznany za szczytowe osiągnięcie poety). Metamorphoses zawierają sceny epickie, opowiadania elegijne, idylle, epigramy, a nawet fragmenty poematu filozoficznego. W tym samym czasie powstał poemat ajtiologiczny Fasti (Kalendarz), zbiór elegii w 6 księgach ilustrujących kalendarz rzymski. Owidiusz nie ukończył jednak dzieła, gdyż w 8 r. n.e. został zesłany przez Augusta do Tomis. Na wygnaniu powstały m.in. elegie Ibis i Tristia (Żale; wśród nich autobiografia poety), poemat Halieutica (Rybołówstwo) oraz Epistulae ex Ponto (Listy z Pontu), w których Owidiusz błagał o ułaskawienie, ale nigdy go nie uzyskał. Zmarł na wygnaniu, a jego dzieła na rozkaz Oktawiana usunięto z rzymskich bibliotek. Zachowały się jedynie w odpisach. Wiele utworów epickich, dydaktycznych i okolicznościowych oraz kilka większych dzieł (m.in. tragedia Medea) zaginęło.

Twórczość Owidiusza poczęła zdobywać popularność w okresie średniowiecza, wywarła duży wpływ na literaturę europejską (np. liryka miłosna trubadurów i truwerów), sztukę (interpretacje alegoryczne) oraz dostarczyła inspiracji wielu kompozytorom. Najwięcej muzycznych interpretacji doczekały się Heroides oraz Metamorphoses, stanowiąc źródło licznych librett o tematyce mitologicznej. Do szczególnie ulubionych postaci należeli: Ariadna, Dafne, Herkules, Acis i Galatea, Apollo i Hiacynt, Echo i Narcyz, Medea, Orfeusz i Eurydyka, Wenus i Adonis.

Literatura: H. Fränkel Ovid. A Poet between Two Worlds, Berkeley i Los Angeles 1945; L.P Wilkinson Ovid Recalled, Cambridge 1955; G. Wille Musica romana, Amsterdam 1967.