Orłowski, Antoni

Orłowski Antoni, *1811 Warszawa, †11 II 1861 Rouen, polski kompozytor, skrzypek, pianista i dyrygent. W latach 1824–29 studiował w konserwatorium w Warszawie u J. Bielawskiego (skrzypce), M. Ernemanna (fortepian), H.G. von Lenza (organy) i J. Elsnera (kompozycja). Występował jako pianista od 15. roku życia. W 1826 prowadził orkiestrę teatru w Siedlcach; przez krótki czas był kotlistą orkiestry Teatru Narodowego w Warszawie, śpiewał w kościelnych chórach, grał na organach, skrzypcach i kotłach w kościołach ss. Wizytek i oo. Pijarów. Od 1829 koncertował w Warszawie, najczęściej jako skrzypek w modnym repertuarze wirtuozowskim 1827–30 wystawił w Teatrze Narodowym swoje 4 balety; jeden z nich, prawdopodobnie Złota gałązka, uzyskał przychylną opinię Chopina. W IV 1830, wbrew protestowi Chopina, wydał u Brzeziny kilka miniatur fortepianowych osnutych na tematach jego utworów, m.in. Koncertu f-moll. 15 VII 1830 wyjechał do Austrii i Niemiec jako akompaniator Ch.Ph. Lafonta. W IX 1830 zamieszkał w Paryżu, gdzie podjął studia kompozytorskie u J.-E Le Sueura; był skrzypkiem-solistą, altowiolistą i kotlistą w orkiestrze Opéra-Comique, pracował też m.in. w teatrze Odéon. Nawiązał przyjacielskie stosunki m.in. z F. Auberem i E. Scribe’em, a także z C. Pleyelem i F.A. Boieldieum. Dawał liczne koncerty kameralne z H. Herzem i Ch.Ph. Lafontem, wykonując także własne utwory. Utrzymywał kontakty z Chopinem, W. Sowińskim i artystami związanymi przed 1830 z konserwatorium w Warszawie. W końcu 1832 Orłowski osiadł na stałe w Rouen, gdzie z polecenia A. Thomasa uzyskał posadę skrzypka w Théâtre des Arts, tamże od 1 V 1835 do III 1837 był dyrygentem orkiestry; z sukcesem wystawił Żydówkę F. Halévy’ego oraz własną operę Le mari de circonstance; francuska prasa zamieszczała podziękowania dla Orłowskiego za liczne koncerty na rzecz ubogich i polskich emigrantów. W II 1838 objął dyrekcję koncertów towarzystwa filharmonicznego, w ramach których wykonał m.in. fragment Requiem Elsnera. Na koncercie benefisowym Orłowskiego 12 III 1838 Chopin wykonał swój Koncert e-moll; z fragmentów listów Orłowskiego do rodziny („Pamiętnik Muzyczny i Teatralny” 1862 nr 24) wynika, że Chopin grał z Orłowskim w Rouen już w 1834. Na mszy żałobnej w intencji Orłowskiego 20 III 1861 w kościele oo. Augustianów w Warszawie wykonano Requiem L. Cherubiniego oraz fortepianowy marsz Orłowskiego w instrumentacji i pod dyr. S. Moniuszki.

Orłowski ceniony był w Paryżu i Rouen przede wszystkim jako wykonawca, dyrygent i pedagog. Jego kompozycje spotykały się z krytyczną oceną, choć np. Bielawski i Elsner dobrze wypowiadali się o Sonacie na skrzypce i fortepian, a opera Le mari de circonstance odniosła w Rouen sukces. Recenzenci zarzucali Orłowskiemu tendencje do powielania „cudzych myśli” („Kurier Warszawski” 1827), monotonię rytmu i niepianistyczność pasaży („Gazette musicale de Paris” 1835, 1836). Utwory fortepianowe Orłowskiego istotnie świadczą o słabym opanowaniu warsztatu kompozytorskiego, nie jest nam natomiast znana jego twórczość sceniczna.

Literatura: „Allgemeine Musikalische Zeitung” 1825 nr 46 (rubryka „Nachrichten. Warschau im September”); Wiadomości Warszawskie, „Kurier Warszawski” 1827 nr 233; „Gazette musicale de Paris” 1835 nr 4 i 29 (recenzja Rondeau élégant op. 11); „Revue et gazette musicale de Paris” 1836 nr 11 i 18, 1836 nr 49, 1847 nr 7 (recenzja koncertu kameralnego z udziałem Orłowskiego), 1849 nr 4 (recenzja koncertu kameralnego z udziałem Orłowskiego); „Gazeta Codzienna” z 20 III 1861 nr 77 (nekrolog); [Józef Sikorski?] Antoni Orłowski, „Pamiętnik Muzyczny i Teatralny” 1862 nr 24, 25, 27, 30 i 34; Korespondencja F. Chopina, zebrał i oprac. B.E. Sydow, t. 1, Warszawa 1955.