Lourié, Arthur

Lourié [lurj´ɛ] Arthur Vincent, *14 V 1892 Petersburg, †12 X 1966 Princeton (New Jersey), rosyjski kompozytor. Studiował w konserwatorium w Petersburgu, pobierał także prywatne lekcje u A. Głazunowa. W 1918 został powołany na stanowisko komisarza do spraw muzyki w Komisariacie Oświaty Ludowej. Po trzech latach sprawowania tej funkcji opuścił Związek Radziecki, osiedlając się początkowo w Berlinie (tam poznał Busoniego), a następnie w 1924 w Paryżu, gdzie nawiązał serdeczną i długotrwałą znajomość ze Strawińskim. W 1941 wyjechał do Stanów Zjednoczonych, przyjmując w 1947 amerykańskie obywatelstwo.

Wczesne kompozycje Louriégo wykazują wpływy Debussy’ego i Skriabina (fortepianowe Cinq préludes fragiles, Synthèses), także Schönberga. Lourié jeszcze podczas studiów w Rosji rozpoczął poszukiwanie nowego języka dźwiękowego. Chłonął pochodzące z innych sztuk tendencje kubistyczne i futurystyczne. Eksperymentował w zakresie tonalności – próbował pisać atonalnie, stosował ćwierćtony, posługiwał się techniką serialną; miał również ciekawe pomysły rozwiązań notacyjnych – w utworze dedykowanemu P. Picasso Formes en l’air zamiast pauz zastosował przerywanie pięciolinii. Okres paryski i znajomość ze Strawińskim przyniosły skrystalizowanie stylu Louriégo – technika kompozytorska stała się ścisła i zwięzła, język dźwiękowy prosty, klarowny, obfitujący w zwroty modalne (w melodyce i w harmonii), za przykładem Strawińskiego Lourié sięgnął po dawne formy muzyki religijnej i świeckiej. Rozwinęły się także mistyczno-religijne skłonności kompozytora. Najbardziej reprezentatywne dla nurtu religijnego Sonate liturgique i Concerto spirituale są utrzymane w modalnej harmonice, melodycznie i harmonicznie bliskie są muzyce starocerkiewnej. Nawiązania do starej muzyki rosyjskiej oraz wykorzystywanie w kompozycjach wokalnych i scenicznych utworów wybitnych poetów rosyjskich świadczą o poczuciu silnej więzi Louriégo z rosyjską kulturą. Twórczość Louriégo nie została jednak zaaprobowana w jego ojczyźnie. W radzieckich źródłach encyklopedycznych i syntezach historycznych Lourié był pomijany, a jego nazwisko przytaczano jedynie przy okazji potępiania formalizmu w muzyce (Istorija russkoj sowietskoj muzyki, t. 1, Moskwa 1956). Lourié jest autorem monografii o Kusewickim; pisywał także artykuły o muzyce.

Literatura: D. Gojowy, Arthur Lourié und der russische Futurismus, Laaber 1993; Funeral Games in Honor of Arthur Vincent Lourié, red. Klara Moricz, Simon Morrison, Oxford University Press 2014.