Lipski Stanisław Samuel, *22 VII 1880 Warszawa, †6 X 1937 Kraków, polski kompozytor, pianista, i pedagog. W latach 1892–1900 studiował u W. Żeleńskiego (harmonia i fortepian) w konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. Kontynuował studia w Berlinie pod kierunkiem H. Leichtentritta (teoria), E. Jedlički i P. Lutzenki (fortepian), a następnie w latach 1902–04 w konserwatorium wiedeńskim u M. Brée i T. Leszetyckiego (fortepian) oraz R. Fuchsa (teoria). Po powrocie do Krakowa rozpoczął pracę jako akompaniator i prywatny nauczyciel gry fortepianowej. W latach 1910–32 był profesorem klasy fortepianu w konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie; ponadto w latach 1926–28 wykładał w Śląskiej Szkole Muzycznej w Katowicach. Był jurorem w konkursie pianistycznym im. Paderewskiego (Lublin 1919) oraz członkiem honorowym Wydziału Polskiego Związku Muzyczno-Pedagogicznego w Krakowie. W 1932 obchodził jubileusz 25-lecia swojej działalności kompozytorskiej i w Teatrze Starym odbył się koncert poświęcony jego twórczości. Za pracę artystyczną i społeczną otrzymał w 1934 dyplom i odznakę honorową od Prezydium Rady Naczelnej Polskich Związków Śpiewaczych i Muzycznych w Warszawie.
Lipski należy do grona kompozytorów, którzy nadali nowy kształt polskiej pieśni solowej na początku XX w. Jak wielu ówczesnych kompozytorów sięgał po teksty poetów młodopolskich. Spośród wierszy Tetmajera umuzyczniał te, które były wielokrotnie opracowywane przez innych, m.in. Zawód i Cień Chopina. Pieśni Lipskiego cechuje duża rozmaitość nastrojów, bogata chromatyka, rozbudowana partia fortepianowa, duża melodyjność partii wokalnych, a także dbałość o związek między muzyką i tekstem. Kompozytor stosuje czasami efekty ilustracyjne, jak np. w pieśni Zawód (tremolando odzwierciedlające szum smreków). Najbardziej dojrzałym cyklem Lipskiego są pieśni z op. 13, powstałe w późniejszym okresie jego twórczości (1923). Ważne miejsce w jego dorobku zajmują ponadto chóralne opracowanie pieśni ludowych oraz cykl pieśni dziecięcych.
Literatura: B. Wojsznis Pieśni solowe Stanisława Lipskiego, 1966 (maszynopis, biblioteka UJ).
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
ok. 55 pieśni z towarzyszeniem fortepianu:
2 pieśni op. 1, Kraków 1907 S.A. Krzyżanowski: 1. Leci piosenka, sł. L. Rydel, 2. Moja srebrna, złota, sł. T. Lenartowicz
Drei Lieder op. 3, sł. K. Przerwa-Tetmajer, tekst także w jęz. niem., Berlin 1909 Schröder: 1. Zawód, 2. Mów do mnie jeszcze, 3. Brzozy
3 pieśni op. 7, Kraków 1912 S.A. Krzyżanowski: 1. Poleciały pieśni moje, sł. M. Konopnicka, 2. Mazur, sł. Or-Ot, 3. Piosnka harfiarki (fragm. z Wyzwolenia), sł. S. Wyspiański
12 pieśni op. 9, tekst także w jęz. niem., Kraków 1912 A. Piwarski: 1. Cień Chopina, sł. K. Przerwa-Tetmajer, 2. Pamięci
Chopina, sł. M. Konopnicka, 3. Piosnka dziewczyny kozackiej, sł. J. Słowacki, 4. Pójdziemy razem, sł. J.
Słowacki, 5. Prośba, sł. L. Rydel, 6. Jesienią, sł. L. Rydel, 7. Na wyciągniętych deszczu strunach…, sł. S. Brzozowski, 8. Łzy, sł. T. Lenartowicz, 9. Łabędź, sł. M. Paruszewska, 10. Jesień, sł. J. Pietrzycki, 11. Wiatry zwiały, sł. L. Rydel, 12. Pieśń trubadura, sł. J. Żuławski
Fünf Gesänge op. 13, tekst także w tłum. pol., Stuttgart 1923: 1. Das Glück am Wege (Szczęście przy drodze), sł. M. Evers, 2. Stimme des Abends (Głos wieczoru), sł. R. Dehmel, 3. Abend (Wieczorem), sł. F. Adler, 4. Dämmerung (O zmroku), sł. K. Wilczyński, 5. Frühlingstraum (Sen wiosenny), sł. K. Wilczyński
American Girl, sł. M. Makowiecka, Warszawa 1924 „Lira Polska” (III nagrdoa na konkursie wyd. muzycznego „Lira Polska”)
Cichutko, cichuteńko, sł. Jah, Kraków 1928 A. Piwarski
Gdy wiosny czar, blues, sł. S. Starz, Kraków 1928 S.A. Krzyżanowski
8 pieśni op. 15, Kraków 1930 A. Piwarski: 1. Biedne pieśni mojej duszy, sł. L. Rydel, 2. A kiedy będziesz moją żoną, sł. K. Przerwa-Tetmajer, 3. Krwawe liście, sł. A. Waśkowski, 4. Hej, siewacze, sł. M. Konopnicka, 5. Piosnka chłopska, sł. K. Przerwa-Tetmajer, 6. Tak mi czegoś żal, sł. J. Adelmanówna, 7. Stary ułan, sł. R. Dallmajer, 8. Zabrzęczał Zygmuntowski dzwon (fragm. z Akropolis), sł. S. Wyspiański
3 pieśni op. 18, sł. L. Rydel (wiersze z cyklu Hania), Kraków 1931 A. Piwarski: 1. Ani ty moja…, 2. Na kwitnącej, na jabłoni…, 3. Szumny wichrze…
Śpiewki dla dzieci op. 17, sł. M. Konopnicka, Kraków 1932 A. Piwarski
5 pieśni górnośląskich ludowych op. 19, Kraków 1935 T. Gieszczykiewicz (I nagroda na konkursie PR, Warszawa 1934)
pieśni nieopusowane: m.in. Nosił ci mnie konik gniady, sł. autor nieznany (nagroda Towarzystwa Muzycznego na konkursie kompozytorskim im. W. Żeleńskiego, Lublin 1921), Gebethner i Wolff
***
ok. 52 pieśni chóralnych, w tym opracowania melodii ludowych
Instrumentalne, m.in.:
3 morceaux op. 4 na fortepian, Kraków A. Piwarski
3 tańce charakterystyczne op. 12 na fortepian, Lipsk, B&H
4 morceaux op. 2 na fortepian, Berlin, Friedländer
5 morceaux op. 8 na fortepian, Kraków A. Piwarski
5 morceaux caractéristiques op. 16 na fortepian, Kraków 1923 T. Gieszczykiewicz
Au printemps idylle op. 14 nr 1 na fortepian, „Lira Polska”
Berceuse op. 6a na skrzypce i fortepian, Berlin, Schröder
Caresse valse na fortepian, Kraków 1912 S. Krzyżanowski
Danse orientale op. 14 nr 2 na fortepian, Kraków 1930 A. Piwarski
Improvisation op. 10 na skrzypce i fortepian, Kraków A. Piwarski
Prince carnaval Valses na fortepian, Kraków 1912 S. Krzyżanowski
