Leo, Leonardo Ortensio Salvatore di

Leo Leonardo Ortensio Salvatore di, *5 VIII 1694 S. Vito degli Schiavi (obecnie S. Vito dei Normanni), †31 X 1744 Neapol, włoski kompozytor. W 1709 osiadł w Neapolu, gdzie w latach 1709–13 studiował u N. Fago w Conservatorio S. Maria della Pietà dei Turchini. W 1713 związał się z kapelą królewską, w której pełnił kolejno funkcje: 1713–25 – zastępcy organisty, od 1725 – pierwszego organisty, od 1730 – pro-vice maestro di cappella, od 1737 – vice maestro di cappella, wreszcie od I 1744 – maestro di cappella. Jednocześnie działał jako pedagog: od 1725 był vice maestro, a od 1739 – primo maestro w Conservatorio di S. Onofrio, ponadto w latach 1734–37 działał jako vice maestro, zaś od 1741 jako primo maestro w Conservatorio S. Maria della Pietà dei Turchini. Do jego najwybitniejszych uczniów należeli N. Jommelli i N. Piccinni. Leo rzadko opuszczał Neapol, jedynie w związku z premierami swych oper bawił krótko w Wenecji, Rzymie, Bolonii, Turynie i Mediolanie.

Leo był jednym z głównych przedstawicieli drugiej generacji szkoły neapolitańskiej. W jego twórczości z jednej strony silnie zaznaczają się związki z A. Scarlattim i tradycją muzyczną późnego baroku, z drugiej widoczne są tendencje zmierzające w kierunku stylu galant. Na tle współczesnych mu kompozytorów środowiska neapolitańskiego wyróżniał się Leo mistrzowskim opanowaniem i konsekwentnym stosowaniem kontrapunktu, nie tylko na gruncie muzyki religijnej ale i w operach (chóry w stylu motetowym w L’Olimpiade oraz w Il Ciro riconosciuto). Komiczne opery Lea przyczyniły się do uszlachetnienia i udoskonalenia gatunku, a w konsekwencji do wzrostu jego popularności. Najwybitniejszym dziełem Lea tego rodzaju był Amor vuol sofferenza. Muzyka religijna utrzymana w stylu XVI-wiecznej polifonii, uznana została we Włoszech za wzorową (zwłaszcza Miserere z 1739). 3-częściowe uwertury operowe Lea stanowiły istotny etap w ewolucji przedklasycznej symfonii, dostrzec bowiem w nich można początki dualizmu tematycznego, choć na ogół dominował w nich jeszcze typ formy ritornelowej. Koncerty wiolonczelowe należą – obok analogicznych utworów G.M. Jacchiniego – do pierwszych tego typu dzieł. Wokalne utwory dydaktyczne Lea wydawano w Paryżu w latach 70. i 80., zaś liczne pieśni i arie publikowano w rozmaitych XVIII-wiecznych antologiach.

Literatura: F. Florimo La scuola musicale di Napoli e i suoi conservatori, 4 t., Neapol 1880–84, przedr. 1969; V. Leo Leonardo Leo e la sua epoca musicale, Brindisi 1894; G. Leo Leonardo Leo, musicista del secolo XVIII e le sue opere musicale, Neapol 1905 (zawiera katalog dzieł); E. Dent Leonardo Leo, „Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft” VIII, 1906/07; F. Piovano A propos d’une récente biographie de Leonardo Leo, „Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft” VIII, 1906/07; T. Traetta, Leonardo Leo, V. Bellini. Noti e documenti raccolti da F. Schlitzer, „Chigiana” 1952; G.A. Pastore Leonardo Leo, Galatina 1957 (zawiera katalog dzieł); D.M. Green The Instrumental Ensemble Music of Leonardo Leo. Against the Background of Contemporary Neapolitan Music, dysertacja, Boston University 1958; D.M. Green Progressive and Conservative Tendencies in the Violoncello Concertos of Leonardo Leo, w: Studies in 18th Century Music, ks. pam. K. Geiringera, Nowy Jork 1970; H.Ch. Wolff Leonardo Leos Oper „L’Andromaca”, „Studi musicali” 1972.