Leibowitz [1’ajbowyc] René, *17 II 1913 Warszawa, †28 VIII 1972 Paryż, francuski kompozytor, dyrygent i muzykograf polskiego pochodzenia. W 1926 wyemigrował z Polski do Francji. W latach 1931–32 studiował harmonię i kontrapunkt u A. Weberna w Wiedniu. Po powrocie do Paryża studiował instrumentację u M. Ravela (1933), dyrygenturę u V. De Sabaty (1932–36) i P. Dessaua (1936–38). Po wojnie działał jako pedagog; wykładał kompozycję dwunastotonową we Francji, Niemczech i Stanach Zjednoczonych (wśród uczniów m.in. P. Boulez i H.W Henze). Był dyrygentem w Radiodiffusion Française. Jako dyrygent zdobył szczególe uznanie; odbył wiele tournées koncertowych po całym święcie, propagując przede wszystkim idee nowej muzyki. Nagrał wiele płyt, m.in. z muzyką kompozytorów szkoły wiedeńskiej.
Z punktu widzenia recepcji dodekafonii szkoły wiedeńskiej historyczne znaczenie Leibowitza dla muzyki francuskiej da się porównać z rolą, jaką w Polsce mógł odegrać J. Koffler, we Włoszech odegrał L. Dallapiccola, a w Anglii H. Searle. Wszyscy ci kompozytorzy należeli do pokolenia, które – zafascynowane rewolucją dodekafoniczną – podjęło się propagowania idei Schönberga w swoich krajach. Francuski ruch awangardowy lat 50. i 60. zawdzięcza niemal wyłącznie Leibowitzowi przyswojenie różnych technik serialnych. Istotne znaczenie dla umacniania ideałów dodekafonicznej awangardy miały też (nie tylko we Francji) teoretyczne publikacje Leibowitza (szczególnie pierwsze dwie książki: Schoenberg… i Introduction…), jedne z najwcześniejszych syntetycznych prac, podsumowujących i alarmujących dorobek kompozytorski Schönberga i jego szkoły. Punktem wyjścia w kompozycji Leibowitza jest klasyczna technika 12-tonowa Schönberga, którą poddał pewnym modyfikacjom. Istotna jest zwłaszcza idea przeniesienia znaczenia „kompleksów seryjnych” Schönberga z obszaru ściśle techniczno-dźwiękowego na składnię muzyczną (motyw, temat, rozwinięcie, zakończenie). O ile u Schönberga składnia seryjna nie zawsze pokrywała się z muzycznymi kategoriami formalnymi, o tyle Leibowitz dążył do odkrycia wszystkich możliwości, jakie wynikają z relacji obu tych składni. Leibowitz był bardzo płodny, jego twórczość jest wszechstronna, uprawiał niemal wszystkie gatunki muzyczne. Pomimo to dorobek kompozytorski Leibowitza (tak jak wielu epigonów Schönberga) nie zadomowił się na trwałe w literaturze muz. XX w.
Kompozycje
orkiestrowe:
Symfonia 1941
Symfonia kameralna 1948
Symfonia kameralna 1961
Wariacje 1945
6 małych utworów 1954
Fantaisie symphonique 1956
Uwertura 1958
Rhapsodie symphonique 1965
Capriccio na flet i orkiestrę smyczkową, 1967
Fantazja na jazz-band, 1959
***
Koncert na skrzypce i fortepian, 1942
Koncert fortepianowy 1954
Koncert altówkowy 1954
Koncert skrzypcowy 1959
Koncert puzonowy 1960
Koncert wiolonczelowy 1962
kameralne:
I Kwartet smyczkowy 1940
II Kwartet smyczkowy 1950
III Kwartet smyczkowy 1952
IV Kwartet smyczkowy 1958
V Kwartet smyczkowy 1963
VI Kwartet smyczkowy 1965
VII Kwartet smyczkowy 1966
VIII Kwartet smyczkowy 1968
10 kanonów na 3 instrumenty, 1939
Kwintet dęty 1944
Trio fortepianowe 1950
Duo na wiolonczelę i fortepian
5 utworów na klarnet i fortepian, 1952
Rhapsodie concertante na skrzypce i fortepian, 1955
Trio smyczkowe 1952
Humoreska na 7 perkusistów, 1957
Marijuana na skrzypce, puzon i wibrafon, 1960
Introdukcja, fanfara i marsz żałobny na instrumenty dęte i perkusję, 1961
4 bagatele na puzon i fortepian, 1964
Suita na skrzypce i fortepian, 1965
Sonata na flet, altówkę i harfę, 1966
Suita na 9 instrumentów, 1967
Kwartet na 4 saksofony, 1969
na instrumenty solo:
Sonata fletowa 1944
Sonata skrzypcowa 1948
Fantazja na skrzypce solo, 1961
3 capricci na wibrafon, 1965
fortepianowe:
Sonata 1939
Sonata 1957
utwory op. 8, 1943
utwory op. 19, 1950
Fantazja 1952
6 małych utworów w formie suity 1952
Concertino na 4 ręce, 1958
Toccata 1964
3 etiudy-miniatury 1965
Mała suita 1966
Rondo capriccioso 1967
3 intermezzi 1970
wokalne i wokalno-instrumentalne:
Empedokles na chór mieszany, 1945
2 pieśni op. 71 na chór, 1966
Chanson Dada na chór, 1968
pieśni na głos i fortepian op. 6, 1942
pieśni na głos i fortepian op. 9, 1942
pieśni na głos i fortepian op. 18, 1949
pieśni na głos i fortepian op. 25, 1951
pieśni na głos i fortepian op. 34, 1954
pieśni na głos i fortepian op. 49, 1958
pieśni na głos i fortepian op. 67, 1965
pieśni na głos i fortepian op. 73, 1966
pieśni na głos i fortepian op. 80, 1967
pieśni na głos i fortepian op. 86, 1969
The Grip of the Given na chór mieszany i 6 instrumentów, 1950
The Renegade na chór i 8 instrumentów, 1956
Tourist Death na sopran i orkiestrę, 1943
L’explication des métaphores na głos recytatora, 2 fortepiany, harfę i perkusję, 1947
Perpetuum mobile. The City, symfonia dramatyczna na głos mówiony i orkiestrę, 1951
Symfonia żałobna na głosy solowe, chór i orkiestrę, 1955
Serenada na baryton i 8 instrumentów, 1955
Capriccio na sopran i zespół kameralny, 1956
3 pieśni na głos i 5 instrumentów, op. 46, 1958
A Prayer na alt, chór męski i orkiestrę, 1965
Motifs na głos mówiony i 5 instrumentów, 1967
Sonet na sopran i 5 instrumentów, 1967
A Legend na sopran, fortepian i orkiestrę, 1968
Laboratoire central na głos mówiony, chór żeński i orkiestrę kameralną, 1970
Scena i aria na sopran i orkiestrę, 1970
sceniczne:
La rumeur de l’espace, opera, 1950
Ricardo Gonfolano, opera, 1953
Les Espagnols à Venise, opera buffa, 1963, wyst. Grenoble 1970
Labyrinthe, opera, 1969
Prace
Schoenberg et son école, Paryż 1947, wyd. angielskie Nowy Jork 1949, 2. wyd. 1970
Qu’est-ce que la musique de douze sons, Liège 1948
Introduction à la musique de douze sons, Paryż 1949
L’évolution de la musique de Bach à Schoenberg, Paryż 1951
Histoire de l’opéra, Paryż 1957, wyd. włoskie Mediolan 1966
E.I. Khan, z K. Wolffem, Paryż 1958, wyd. angielskie Nowy Jork 1958
Thinking for Orchestra, z J. Maguire, Nowy Jork 1958, wyd. włoskie Bari 1964
Le compositeur et son double, zbiór esejów, Paryż 1971
