Logotypy UE

Ippolitow-Iwanow, Michaił

Biogram i literatura

Ippolitow-Iwanow Michaił Michałowicz *19 (7) XI 1859 Gatczina (k. Petersburga), †28 I 1935 Moskwa, rosyjski kompozytor, pedagog i dyrygent. W latach 1875–82 studiował w konserwatorium w Petersburgu u N. Rimskiego-Korsakowa (kompozycja), J. Johannsena (teoria) i K. Dawydowa (dyrygentura). W latach 1882–93 przebywał w Tbilisi (dawniej Tyflis), przyczyniając się znacznie do rozwoju życia muzycznego w Gruzji; był współorganizatorem oddziału Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego, współpracował przy organizacji miejscowej opery oraz koncertów symfonicznych. Zajmował się zbieraniem i badaniem folkloru gruzińskiego, także pełnił funkcję dyrektora szkoły muzycznej, w której wykładał teorię i historię muzyki. Uczniami jego byli m.in. Z. Paliaszwili, D. Arakiszwili. Od 1893 był profesorem, a w latach 1906–22 dyrektorem konserwatorium w Moskwie, gdzie wykładał teorię muzyki i kompozycji oraz prowadził klasę operową; do jego uczniów należą m.in. R. Glier, S. Wasilenko. W latach 1924–25 był dyrektorem konserwatorium w Tbilisi i prowadził tam klasę kompozycji (wśród uczniów m.in. A. Bałancziwadze). Działalność dyrygencka Ippolitowa-Iwanowa była również bardzo ożywiona – w latach 1895–1901 był dyrygentem chóru przy Rosyjskim Towarzystwie Chóralnym w Moskwie, w latach 1899–1906 dyrygentem teatrów operowych Mamontowa i Zimina oraz od 1925 Teatru Wielkiego w Moskwie. Prowadził premierowe spektakle oper Rimskiego-Korsakowa: Złoty kogucik, Bajka o carze Sałtanie, Nieśmiertelny Kościej. Od 1928 współpracował także z orkiestrą radiową w Moskwie. W latach 30. redagował dodatek Muzyka dla wsiech w magazynie „30 dniej”. W 1922 był przewodniczącym Stowarzyszenia Pisarzy i Kompozytorów.

Założenia artystyczne kompozytorów skupionych wokół Rimskiego-Korsakowa, wśród których Ippolitow-Iwanow spędził swą młodość, wywarły decydujący wpływ na jego zainteresowanie się folklorem. Dzięki wieloletniemu pobytowi w Tbilisi poznał bezpośrednio folklor gruziński, który z upodobaniem wykorzystywał w swej muzyce (szczególnie popularna stała się suita Szkice kaukaskie). Ponadto czerpał inspiracje z folkloru uzbeckiego, ormiańskiego, turkmeńskiego, rosyjskiego i innych; świadczą o tym tytuły utworów programowych (W stepach Turkmenii, Sceny muzyczne z Uzbekistanu), w których zwraca uwagę barwna instrumentacja będąca niekiedy rezultatem wykorzystania instrumentów ludowych. Wschodni koloryt cechuje również jego opery, które za życia kompozytora gościły wprawdzie na scenach teatrów Moskwy i Tbilisi, ale nie weszły do stałego repertuaru. Wśród utworów chóralnych znajdują się zarówno kompozycje religijne (Liturgia wg św. Jana Chryzostoma, Psalmy), jak i pieśni masowe; patetyczny charakter uzyskany konwencjonalnymi środkami muzycznymi mają utwory panegiryczne (Hymn pracy) i okolicznościowe kantaty. Główną zasługą Ippolitowa-Iwanowa jest jednak zwrócenie uwagi na bogactwo melodyczno-kolorystyczne muzyki orientalnej.

Literatura: S. Czemodanow M.M. Ippolitow-Iwanow, Moskwa 1933; S. Bugosławski Ippolitow-Iwanow, Moskwa 1936; L. Podzemskaja M. Ippolitow-Iwanow i gruzinskaja muzykalnaja kultura, Tbilisi 1963.

Kompozycje i prace

Kompozycje

orkiestrowe:

I Symfonia 1907

II Symfonia „Kardis” 1935

Scherzo symfoniczne op. 2, 1881

Kawkazskije eskizy op. 10, suita symfoniczna, 1894

Iwierija op. 42, suita symfoniczna, 1895

Tiurkskije fragmienty op. 62, suita symfoniczna, 1930

W stiepiach Turkmienistana op. 65, suita symfoniczna, 1934

Muzykalnyje kartinki Uzbiekistana op. 69, suita symfoniczna, 1934

Suita katalońska op. 79, suita symfoniczna, 1934

1917 god, poemat symfoniczny, ok. 1919

Mcyri op. 54, poemat symfoniczny, wg M. Lermontowa, 1929

Rapsodia armeńska op. 48, 1895

Tiurkskij marsz op. 55, 1925

Iz piesien Ossiana op. 56, 1925

Epizod iz żyzni Szuberta op. 61, 1928

Jubilejnyj marsz ku czci K. Woroszyłowa, op. 67, 1931

Na posidiełkach, fantazja na bałałajki i orkiestrę, 1931

kameralne:

Kwartet fortepianowy op. 9, 1893

Kwartet smyczkowy op. 13, 1894

4 pjesy na armienskije narodnyje tiemy na kwartet smyczkowy, 1933

Wieczer w Gruzii, kwintet na harfę, flet, obój, klarnet i fagot, 1934

Sonata skrzypcowa op. 8, 1895, wersja orkiestrowa jako Sinfonietta op. 34, 1902

Priznanije na wiolonczelę i fortepian, op. 19, ok. 1900

Romanticzeskaja bałłada na skrzypce i fortepian op. 20

miniatury fortepianowe

wokalne i wokalno-instrumentalne:

opracowania pieśni ludowych na głos z fortepianem

ok. 100 romansów i pieśni na głos z fortepianem, m.in.:

Pieśni normandzkie op. 27

5 pieśni biblijnych op. 40

10 sonetów Szekspira op. 45

3 pieśni kirgiskie na głos, flet, obój, klarnet i fagot, 1931

ok. 60 utworów chóralnych, m.in.:

Kantata pamięci Puszkina na chór dziecięcy i fortepian, op. 26, ok. 1880

Psalm CXXXII i CXXXIII na chór kościelny, op. 29

Kantata pamięci Żukowskiego na chór mieszany i fortepian, op. 35

Liturgia św. Jana Chryzostoma na chór mieszany, op. 37

Hymn pitagorejski na cześć wschodzącego słońca na chór, 10 fletów, 7 klarnetów, 2 harfy i organy ad libitum, op. 39, sł. A. Afmiteatrow, 1904

Hymn pracy na chór mieszany, orkiestrę symfoniczną i dętą, op. 59, 1934

pieśni masowe

sceniczne:

Ruth, opera, libr. wg A.K. Tołstoja, 1886, wyst. Tbilisi 1887

Azra, opera, sceny biblijne, 1888, wyst. Tbilisi 1890

Asia, opera, libr. wg I. Turgieniewa, 1899, wyst. Moskwa 1900

Izmiena, opera, libr. wg A. Sumbatowa, 1909, wyst. Moskwa 1910

Szpion, opera, 1912

Ole iz Nordlanda, opera, 1916, wyst. Moskwa 1916

Posledniaja barrikada, opera, libr, wg N. Kraszeninnikowa, 1933

instrumentacja I aktu i dokomponowanie aktów II–IV do opery Żenit’ba Musorgskiego, 1931, wyk. radiowe Moskwa 1931

muzyka teatralna i filmowa.

 

Prace:

Gruzinskaja narodnaja pieśnią i jejo sowriemiennoje sostojanije, „Artist” 1895 nr 45

Uczenije ob akkordach, ich postrojenije i razrieszenije, Moskwa 1897

50 let russkoj muzyki w moich wospominanijach, Moskwa 1934

Biesieda o muzykalnoj rieformie w Turcyi, „Sowietskaja Muzyka” 1934 nr 12

Nieskolko słow o szkolnom pienii, „Sowietskaja Muzyka” 1935 nr 2