Hertel, Johann Wilhelm

Hertel Johann Wilhelm, *9 X 1727 Eisenach, †14 VI 1789 Schwerin, skrzypek, klawesynista i kompozytor, syn Johanna Christiana. Rozpoczął edukację muzyczną u J.H. Heila (ucznia J.S. Bacha) i w wieku zaledwie 12 lat koncertował, akompaniując swemu ojcu na klawesynie. W latach 1742–43 uczył się gry na skrzypcach u C. Hoeckha, kapelmistrza w Zerbst. Od 1744 był skrzypkiem i klawesynistą kapeli dworskiej w Mecklenburg-Strelitz, w której grał jego ojciec. Nawiązał kontakty z wybitnymi muzykami berlińskimi: C.Ph.E. Bachem oraz F. Bendą i jego braćmi; dał się poznać jako utalentowany skrzypek i klawesynista. 1753 został nadwornym kompozytorem w Schwerinie, w latach 1758–60 pracował także w Stralsundzie jako organista, później jako zarządzający sprawami muzyki kościelnej. Na dworze w Schwerinie był od 1765 prywatnym sekretarzem księżniczki Ulryki, w 1770 otrzymał tytuł radcy dworu.

Bogata jest twórczość wokalna J.W. Hertela, pisana na zamówienie, uświetniająca ważniejsze wydarzenia na dworze (okolicznościowe kantaty, także dzieła religijne). Pieśni, które komponował w większości do wierszy J.F. Löwena (sekretarza dworu w Schwerinie), na ogół wykazują wpływy Telemanna, J.V. Görnera i A.C. Kunzena (jakby na wzór ludowy przejrzysta budowa, prosta harmonika), a także C.Ph.E. Bacha (pogłębienie wyrazu emocjonalnego, bardziej rozwinięta harmonika). J.W. Hertel pisał liczne sinfonie i – jako znakomity instrumentalista – błyskotliwe koncerty, głównie na instrument klawiszowy i skrzypce, także na wiolonczelę, flet, obój, fagot, trąbkę i harfę, które dorównują koncertom C.Ph.E. Bacha i należą do najlepszych utworów tego gatunku powstałych na terenie północnych Niemiec. J.W. Hertel był oceniany bardzo wysoko przez współczesnych mu fachowców (E.L. Gerber, J.N. Forkel). Wyróżniał go wyjątkowy smak artystyczny, a stylistycznie wpisywał się w ówczesny przedklasyczny niemiecki empfindsamer Stil. Komponował głównie dla potrzeb dworu w Schwerinie, dlatego większość jego utworów była znana jedynie w kręgach dworskich i nie została opublikowana za życia twórcy. Edycji współczesnych dokonują rozmaite wydawnictwa, głównie niemieckie. J.W. Hertel jest także autorem kilku prac teoretycznych i autobiografii.

Literatura: O. Kade Die Musikalien-Sammlung des Grossherzoglich Mecklenburger Fürstenhauses aus den letzten 2 Jahrhunderts, 2 t., Wismar 1893, przedr. Hildesheim 1974; C. Meyer Geschichte der Mecklenburg-Schweriner Hofkapelle, Schwerin 1913; H. Rentzow Die mecklenburgischen Liederkomponisten des 18. Jahrhunderts, Hannover 1938; R. Hertel The Keyboard Concertos of Johann Wilhelm Hertel, niepubl. dysertacja The Catholic University of America, 1964; R. Hertel Johann Wilhelm Hertel (1727–1789): A 250th Birthday Tribute, „College Music Symposium” 18, 1978 nr 1; R. Diekow Hertel (Familie), w: Die Musik in Geschichte und Gegenwart, t. 8, wyd. L. Finscher, 2. wyd. Kassel 2002.