Hanson, Howard

Hanson [hʹænsn] Howard Harold, *28 X 1896 Wahoo (Nebraska), †26 II 1981 Rochester (Nowy Jork), amerykański kompozytor, pedagog i dyrygent szwedzkiego pochodzenia. Studiował w Luther College w Wahoo, w Institute of Musical Art w Nowym Jorku u P. Goetschiusa (kompozycja), a także u A. Oldberga w Northwestern University w Evanston (Illinois), gdzie w latach 1915–16 był asystentem. W latach 1916–19 uczył teorii i kompozycji w College of the Pacific w San José (Kalifornia); w 1919 został dziekanem w tamtejszym Conservatory of Fine Arts. Po otrzymaniu American Prix de Rome w 1921 za utwór California Forest Play of 1920 spędził trzy lata w Rzymie, gdzie studiował m.in. u O. Respighiego. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych był dyrektorem Eastman School of Music na uniwersytecie w Rochester (1924–64), a następnie dyrektorem tamtejszego Institute of American Music. Pod jego kierownictwem Eastman School rozwinęła się w prestiżową instytucję, w której studenci mogli otrzymać wszechstronne wykształcenie, koncentrując się jednocześnie na studiach zawodowych. Od 1924 występował często jako dyrygent, prowadząc gościnnie różne orkiestry symfoniczne zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w Europie. Hanson był założycielem i wieloletnim prezesem National Music Council, członkiem Royal Swedish Academy of Music. Działał także w innych organizacjach muzyczno-pedagogicznych, m.in. w National Association of Schools of Music, Music Teachers National Association, Music Educators National Conference. Hanson otrzymał wiele nagród, m.in. J. Pulitzera za IV Symfonię w 1944, a także 36 naukowych tytułów honorowych (m.in. w Northwestern University, University of Nebraska).

W historii muzyki amerykańskiej szczególne znaczenie ma działalność Hansona popularyzująca twórczość amerykańskich kompozytorów. Kierując przez 40 lat Eastman School of Music na uniwersytecie w Rochester (założoną w 1921), uczynił z niej centrum amerykańskiej muzyki. W 1925 zainaugurował tam – jako dyrygent – serię dorocznych koncertów kompozytorów amerykańskich, zapewniając w ten sposób możliwość zamawiania i wykonywania nowych utworów napisanych przez amerykańskich kompozytorów. a w 1930 urządził festiwal amerykańskiej muzyki. Muzykę tę propagował również, dyrygując w różnych miastach Stanów Zjednoczonych, a także Europy. W 1961–62 wraz ze szkolnym zespołem orkiestrowym odbył długie tournée koncertowe po krajach północnej Afryki i Europy (wystąpił m.in. w Polsce). Z doświadczeniami Hansona na polu wykonawczym wiąże się jego książka Music in Contemporary American Civilization (1951), w której autor podkreśla znaczenie muzyki w społeczeństwie o wysokim stopniu technicyzacji.

W twórczości Hansona dominują symfoniczne utwory programowe (spośród 7 symfonii tylko III i IV Symfonia nie mają tytułów programowych), a także utwory na chór i orkiestrę, w których kompozytor wykorzystywał głównie teksty pisarzy i poetów amerykańskich (N. Hawthorne, W. Whitman). W utworach Hansona zauważyć można wpływ dwojakich tradycji muzycznych: skandynawskiej i amerykańskiej; język muzyczny jego wczesnych utworów krytycy porównują zarówno z muzyką Sibeliusa, Nielsena, jak i Mac Dowella. Hanson wielokrotnie sięgał do folkloru szwedzkiego, kraju swoich przodków, m.in. w I Symfonii „Nordic” (finał), w III Symfonii poświęconej 300. rocznicy osiedlenia się Szwedów w Ameryce, w fortepianowej Scandinavian Suite. W całej swej twórczości Hanson pozostał wierny neoromantycznym ideałom muzycznym; często eksponował liryczny i epicki typ ekspresji, podkreślając to nawet w tytułach (II Symfonia „Romantic”, Symfoniczna legenda, Rapsodia, Elegy, Pastorale). Stosował środki tonalności dur-moll, ale rozszerzonej przez wprowadzanie nierozwiązywanych dysonansów, wielodźwięków będących kombinacją akordów durowych w relacji trytonu, sekundy itp. W instrumentacji przejawiał predylekcję do ciemnych brzmień, niskich rejestrów (zwłaszcza w częściach wolnych). Interesujące próby wykorzystania melodii chorałowych (np. w Lux aeterna) są przejawem zainteresowania Hansona tematyką religijną, o czym świadczą takie utwory jak IV Symfonia „The Requiem” (4 części: Kyrie, Requiescat, Dies irae, Lux aeterna), V Symfonia „Sacra”, psalmy na chór. Hanson zaliczany jest do kompozytorów kierunku konserwatywnego, akademickiego. Dzięki działalności dyrygenckiej, a także pozycji, jaką zajmował w amerykańskim życiu muzycznym, utwory jego – niemal wszystkie wydane – wykonywano zarówno w Ameryce, jak i w Europie. Hanson wykształcił wielu amerykańskich kompozytorów (uczniami jego byli m.in. J. Beeson, W. Bergsma, P. Mennin). Rezultatem jego zainteresowań teoretycznych jest praca Harmonic Materials of Modern Music Resources of the Tempered Scale (1960), w której usystematyzował pomysły harmoniczne współczesnych kompozytorów i zdaniem krytyków zainspirował amerykańskich teoretyków muzyki, twórców teorii zbiorów klas wysokości (pitch-class set theory).

Literatura:

Opracowania: R.T. Watanabe, Music of Howard Hanson, Rochester 1966; R.T. Watanabe American Composers Concerts and Festivals of American Music. 1925–1971, Rochester (Nowy Jork) 1972; Charles J. Moomaw A PL-1 program for the harmonic analysis of music by the theories of Paul Hindemith and Howard Hanson, praca doktorska, University of Cincinnati, 1973; In memoriam Howard Hanson: The future of musical education in America, red. D. J. Shelter, Rochester 1984; B. W. Johnson An analytical study of the band compositions of Howard Hanson, praca doktorska, University of Houston, 1986; D. R. Williams, Conversations with Howard Hanson, Arkadelphia, AR 1988; W. M. Skoog The late choral music of Howard Hanson and Samuel Barber, praca doktorska, University of Northern Colorado, 1992; J. E. Perone Howard Hanson: A Bio-Bibliography. Westport 1993; W. F. La Favor The piano music of Howard Hanson, praca doktorska, Indiana University, 1997; M. V. Plain Howard Hanson: A comprehensive catalog of the manuscripts, Rochester 1997; A. S. Kalyn Constructing a nation’s music: Howard Hanson’s American Composers’ Concerts and Festivals of American Music, 1925-1971, praca doktorska, University of Rochester, 2001; A. Cohen Howard Hanson in Theory and Practice, Westport – Londyn 2004; W. Simmons Voices in the wilderness: Six American neo-romantic composers, Lanham 2004; V. A. Lenti Serving a great and noble art: Howard Hanson and the Eastman School of Music, Rochester 2009; N. E. Tawa The Great American Symphony: Music, the Depression, and War, Bloomington 2009.

Artykuły: E. Royce Howard Hanson, w: American composers on American music: A symposium, red. H. Cowell, Redwood City 1933; 2 wyd. 1962; B.C. Tuthill Hanson Howard, „The Musical Quarterly” XXII, 1936; M. Alter Hanson Howard, „Modern Music” XVIII, 1941; R.T. Watanabe Howard Hanson’s Manuscript Scores’, „University of Rochester Library Bulletin” II, 1950; R.T. Watanabe Hanson Howard’s Autographs in the Sibley Music Library, „Notes” VII, 1949/50; G. Winham, Howard Hanson: Harmonic Materials of Modern Music: Resources of the Tempered Scale, „Perspectives of new music” II, 1963; D. R. Williams Howard Hanson (1896–1981), „Perspectives of new music” I/II, 1981; R. Sutton Howard Hanson: Set Theory Pioneer, „Sonus” I, 1987; M. D. Robertson Music you might like: The symphonies of Howard Hanson, „Journal of the RVW Society” (25), 2002; R. Gauldin Practice and theory: Howard Hanson’s Sinfonia sacra (1954) and his Harmonic materials of modern music (1960), „Sonus” II, 2005; N. Slonimsky Howard Hanson: The ‘American Sibelius’, w: Writings on music. III: Music of the modern era, Abingdon 2005; F. Fennell Howard Hanson: Chorale and alleluia, w: A conductor’s interpretative analysis of masterworks for band, Galesville 2008; E. A. Ansari The American Exceptionalists: Howard Hanson and William Schuman, w: The Sound of a Superpower: Musical Americanism and the Cold War, Oxford 2018.