Giovanelli, Ruggiero

Giovanelli [dżo~], Giovannelli, Ruggiero, *ok. 1560 Velletri (k. Rzymu), †7 I 1625 Rzym, włoski śpiewak, kompozytor i kapelmistrz. Prawdopodobnie uczył się u Palestriny. Działał w Rzymie jako kapelmistrz: w latach 1583–91 w kościele S. Luigi dei Francesi, w latach 1591–94 w Collegium Germanicum, w prywatnym zespole Giovanniego Angela z Altaemps, od 1594 w bazylice św. Piotra (jako następca Palestriny). Od 1584 był członkiem Virtuosa Compagnia dei musici di Roma, w 1595 przyjął święcenia kapłańskie. W latach 1599–1600 śpiewak Kapeli Sykstyńskiej. W latach 1600–05 był związany z dworem kardynała Pietro Aldobrandiniego; w 1607 powrócił do pracy w chórze sykstyńskim, którego był kapelmistrzem w latach 1614–24. Giovanelli brał udział w pracach nad potrydencką reformą chorału.

Utwory Giovanellego, zwłaszcza świeckie, weszły w skład najpopularniejszego repertuaru europejskiego i były wielokrotnie wydawane pojedynczo i w zbiorach muzyki wokalnej oraz w opracowaniu instrumentalnym, m.in. w tabulaturze organowej zwanej pelplińską z ok. 1620, zachowanej w Bibliotece Seminarium Duchownego w Pelplinie, sygn. 304–308a (psalm Laudate Dominum in Sanctos; Deus, Deus meus – dwa opracowania; Ego dormio; Stephanus plenus gratia, Angelus ad pastores). Madrygały Giovanellego są bardzo zróżnicowane, począwszy od 4-głosowych utworów w typie prostej canzonetty, poprzez ferraryjski madrygał 5-głosowy, aż po – nieliczne zresztą – kompozycje quasi-dramatyczne. Jego twórczość religijna reprezentuje głównie styl szkoły rzymskiej z wyraźnymi wpływami Palestriny. Spuścizna kompozytorska Giovanellego nie jest jednak stylistycznie jednolita, bowiem szereg kompozycji wykazuje cechy stylu wielochórowego, niekiedy z elementami koncertującymi i dialogowaniem. Pojawiają się nawet utwory nowocześnie ornamentowane i utwory z użyciem basso continuo.

Literatura: H. W. Frey R. G. Eine biographische Studie, „Kirchenmusikalisches Jahrbuch” XXII, 1909; A. Gabrieli R. Giovanelli nella vita e nelle opere, Velletri 1926; C. Winter R. Giovanelli. Nachfolger Palestrina zu St. Peter in Rom, Monachium 1935; H. W. Frey Die Kapellmeister an der französischen Nationalkirche San Luigi dei Francesi in Rom in 16. Jahrhundert, „Archiv für Musikwissenschaft” XXIII, 1966; R. I. Deford R. Giovanelli and the madrigal in Rome, 1572–1599, Harvard 1975 (dysertacja).