Gieburowski, Wacław

Gieburowski Wacław, *6 II 1877 Bydgoszcz, †27 IX 1943 Warszawa, polski muzykolog, dyrygent i kompozytor. Po ukończeniu gimnazjum klasycznego w Bydgoszczy i zdaniu egzaminu dojrzałości w Drawsku wstąpił w 1899 do Seminarium Duchownego w Poznaniu; w 1902 otrzymał święcenia kapłańskie w Gnieźnie; w latach 1902–05 pracował jako wikariusz w Wągrowcu i Witkowie, w 1905–09 jako administrator w Dusznie i Łubowie koło Gniezna. W 1908 studiował przez pół roku w Kirchenmusikschule w Ratyzbonie. W 1909 został mianowany wikariuszem katedry w Poznaniu. W latach 1909–13 odbywał zaocznie studia muzykologiczne w Berlinie u J. Wolfa i H. Kretzschmara oraz u O. Kinkeldeya we Wrocławiu, gdzie w 1915 doktoryzował się na podstawie pracy o traktacie muzycznym Szydłowity z XV w.; studiował też historię sztuki. Od 1910 wykładał w Seminarium Duchownym w Poznaniu (historia, teoria i praktyka muzyki liturgicznej) oraz od 1920 w Państwowym Konserwatorium Muzycznym (estetyka muzyki). W 1922 habilitował się na wydziale teologicznym uniwersytetu we Lwowie; od 1919 był wykładowcą, od 1925 był docentem, następnie profesorem tytularnym Uniwersytetu Poznańskiego, gdzie wykładał m.in. historię chorału. W latach 1923–24 redagował w Poznaniu miesięcznik „Vademecum dla Muzyków Kościelnych” (nr 1–5). Prowadził także działalność artystyczną jako dyrygent chóru „Lutnia” (od 1909) oraz chłopięco-męskiego Poznańskiego Chóru Katedralnego (1914–39), który doprowadził do najwyższego poziomu europejskiego; występował z nim w kraju i za granicą, wykonując repertuar religijny dawny i współczesny, polski i obcy. Gieburowski pełnił ponadto funkcję dyrektora artystycznego Związku Chórów Kościelnych w archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej, piastował też różne godności kościelne, m.in. dzięki zasługom na polu krzewienia muzyki religijnej był szambelanem papieskim (1929) i honorowym kanonikiem katedry w Palestrinie (1926). W 1939 Gieburowski został aresztowany przez niemieckie władze okupacyjne i osadzony w obozie w Kazimierzu Biskupim. W 1940 zwolniony z obozu, już ciężko chory, pełnił obowiązki kapłańskie w kościele Zmartwychwstania Pańskiego, potem w kościele św. Wojciecha w Poznaniu. W 1942 wysiedlony do Warszawy, zmarł w klasztorze XX. Palotynów i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim. W 1946 ciało Gieburowskiego przeniesiono do kościoła św. Wojciecha w Poznaniu.

Gieburowski zasłużył się polskiej kulturze muzycznej jako badacz i popularyzator muzyki religijnej. Do najwartościowszych jego osiągnięć należą dwie rozprawy; pierwsza, analityczna, prezentująca po raz pierwszy jeden z najważniejszych i najwcześniejszych polskich traktatów chorałowych, wskazuje na opanowanie warsztatu historycznego i szczegółową znajomość europejskiej teorii muzyki XV w.; druga, o charakterze syntetyzującym (powstała z wykładów Gieburowskiego na Uniwersytecie Poznańskim), przedstawia dzieje chorału w Polsce w przełomowym okresie jego rozwoju od XV do XVII w. W pracy tej Gieburowski ukazał cechy lokalne polskiej wersji chorału w latach poprzedzających synod piotrkowski (1577), jak również cechy tzw. chorału piotrkowskiego. Wywód jest ilustrowany licznymi przykładami z liturgicznych rękopisów polskich. Obie prace wywodzą się pod względem metodologicznym z nurtu niemieckiej muzykologii historycznej z przełomu stuleci, a ich pionierski charakter i ciągła aktualność predestynują je do zajęcia ważnego miejsca w dziejach polskiej nauki o muzyce. Jako kompozytor i działacz muzyczny Gieburowski nie wyszedł poza cecyliański schemat muzyki kościelnej, a jego prace edytorskie mają charakter wyłącznie popularny i praktyczny.

Literatura: A. Chybiński, recenzja z Musica magistri Szydlovitae…, „Przegląd Muzyczny” 1918 nr 4; M. Szczepańska Poznański Chór Katedralny, „Kwartalnik Muzykologiczny” 1933 z. 19/20; A. Chybiński, recenzja z Cantica selecta…, „Kwartalnik Muzykologiczny” 1928/29 z. 2; J. Młodziejowski Ks. dr Wacław Gieburowski, „Ruch Muzyczny” 1946 nr 20/21; S. Durzyński Wspomnienie pośmiertne o śp. ks. dr Wacławie Gieburowskim, „Życie Muzyczne” 1947 nr 3/4; F. Łukasiewicz Wspomnienie o chórze katedralnym Ks. Gieburowskiego, „Życie Śpiewacze” 1948 nr 19/20; Z. Bernat Stan badań nad życiem i dziełem ks. Wacława Gieburowskiego, „Poznańskie Studia Teologiczne” – w druku; Z. Bernat Już za życia był legendą (Wacław Gieburowski 1877–1943), w: Byli wśród nas, t. 2 – w druku