Zaleski Zygmunt, właściwie Z. Zalewski, *21 IX 1885 Kijów, †23 III 1945 Bukareszt, polski śpiewak (bas-baryton) i reżyser operowy. Według niektórych źródeł *21 X 1885 w Mińsku lub 1884 w Połtawie. Pochodził z kresowej ziemiańskiej rodziny, gdzie domowe muzykowanie było stałym zwyczajem (młodszym bratem Zygmunta był Tadeusz Orda-Zaleski). Uczęszczał do gimnazjum w Kiszyniowie. Naukę śpiewu pobierał w Odessie, następnie kształcił się pod kierunkiem A. Cotogniego w Rzymie. W 1907 debiutował tytułową rolą w Eugeniuszu Onieginie P. Czajkowskiego na scenie Teatru Maryjskiego w Petersburgu, gdzie wysoko oceniono nie tylko jego możliwości wokalne, ale i talent aktorski. Występował w Moskwie, Kijowie i do 1916 w Odessie. W 1917/18 był reżyserem w Operze Warszawskiej. Międzynarodową karierę rozpoczął w 1919 we Włoszech. Uznanie za kreację tytułowej roli w Borysie Godunowie M. Musorgskiego w Teatro Verdi w Trieście zaowocowało angażem do La Scali w Mediolanie, gdzie w tej samej roli debiutował z ogromnym powodzeniem pod batutą A. Toscaniniego (16 II 1922). Tamże do 1927 wziął udział w ponad 30 wystawieniach tego dzieła. Mediolański sukces przyniósł dalsze zaproszenia – do Florencji, Rzymu i Neapolu, a następnie na ważniejsze sceny Hiszpanii, Francji, Austrii, Jugosławii, Bułgarii, Czechosłowacji i Ameryki Południowej, gdzie Zaleski kreował główne partie barytonowe m.in. w Rigoletcie, Balu maskowym i Aidzie Verdiego, Tosce G. Pucciniego, Andrea Chénier U. Giordana, a także partię Mefista w Fauście Ch. Gounoda. 1 XI 1923 debiutował w Operze Warszawskiej partią Rigoletta; tamże śpiewał też role Scarpii w Tosce, Amonastra w Aidzie i Wotana w Walkirii R. Wagnera; gościł także w Operze Lwowskiej, w 1927 został solistą i głównym reżyserem opery w Poznaniu, gdzie wystawił Zygmunta Augusta T. Joteyki, Krzyżaków A. Dołżyckiego, Klejnoty Madonny E. Wolfa-Ferrariego, Borysa Godunowa Musorgskiego, Giocondę A. Ponchiellego, Mazepę Czajkowskiego (wykonując basową partię Koczubeja) i in. W 1930 z S. Czapelskim objął na 3 lata dyrekcję Opery Lwowskiej; przygotował tu m.in. polską premierę Falstaffa Verdiego, kreując jednocześnie rolę tytułową. W latach 1924–31 występował w Rumunii (Bukareszt, Kluż), a w 1934 przyjął stanowisko głównego reżysera w operze w Bukareszcie. 3 II 1935 śpiewał po raz ostatni swoją popisową partię Borysa Godunowa w La Scali i w tym samym miesiącu wystawił tamże Sprzedaną narzeczoną B. Smetany. W 1936 wystąpił po raz ostatni w Warszawie, następnie osiadł na stałe w Bukareszcie i poświęcił się pracy pedagogicznej.
Zaleski przeszedł do historii jako jeden z najwybitniejszych operowych artystów 1. połowy XX w. Jego repertuar obejmował 67 partii operowych w 7 językach. Podziwiany był za wspaniałe brzmienie głosu, bogactwo jego cieniowania, psychologiczną głębię odtwarzanych postaci oraz doskonałą dykcję. Po przedstawieniu Borysa Godunowa w Operze w Paryżu w 1925 sprawozdawca „Le monde musical” pisał: „Jego głos ma sugestywny wyraz dramatyczny, a jego francuską wymowę powinno się stawiać za wzór artystom francuskiej opery”.
