Young, La Monte

Young [jaq] La Monte, *14 X 1935 Bern (Idaho), amerykański kompozytor, instrumentalista i wokalista, wybitny przedstawiciel nurtu minimal music. Już w dzieciństwie opanował grę na gitarze i saksofonie pod kierunkiem ojca. Po osiedleniu się w Los Angeles uczęszczał do John Marshall High School, a następnie w latach 1951–54 do Los Angeles Conservatory, gdzie studiował m.in. grę na klarnecie u W. Greena. Dalsze studia odbył w 1956/57 w Los Angeles City College, m.in. pod kierunkiem ucznia A. Schönberga – L. Steina, oraz w 1957/58 u R. Stevensona w tamtejszym University of California, gdzie poznał bliżej nurty muzyki Dalekiego Wschodu. W latach 1958–60 studiował w University of California w Berkeley, m.in. kompozycję w klasie S. Shifrina. W 1959 uczestniczył w Międzynarodowych Kursach Wakacyjnych Nowej Muzyki w Darmstadcie, gdzie nawiązał kontakt z K. Stockhausenem i J. Cage’em. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych przeniósł się w 1960 do Nowego Jorku, otwierając nowy etap swej twórczości naznaczony wpływem nurtu Fluxus. Po studiach w tamtejszej New School for Social Research pod kierunkiem R. Maxfielda, który zaznajomił go z muzyką elektroakustyczną, Young utworzył własne zespoły, w 1961 – Theatre of the Singular Event, w 1963 – Theatre of Eternal Music, w którym grał na saksofonie sopraninowym. W zespole tym występowała również jego żona, Marian Zazeela, wykonująca partie wokalne i projektująca oprawę świetlną spektakli. W 1963 Young opublikował An Anthology – zbiór prezentujący sztukę awangardy spod znaku Fluxus, w którym znalazły się jego minimalistyczne i konceptualne Compositions 1960. Od 1970 bliskim współpracownikiem Younga był wybitny wykonawca wokalista ragi – Pandit Pran Nath. Wraz ze swym zespołem odbył Young szereg podróży koncertowych do Europy Zachodniej. W latach 1994–95 w Centre Georges Pompidou w Paryżu zaprezentował wystawę Hors Limites. Life and Art. 1955–1995. Za swą działalność artystyczną uzyskał liczne nagrody, m.in. w 1959 Nicola de Lorenzo First Prize in Music Composition od University of California w Berkeley, w 1983 The Maharishi Award for the Development of Consciousness. Ośrodkiem aktywności artystycznej Younga jest Mela Foundation w Nowym Jorku.

Twórczość Younga wpisuje się w awangardowy nurt Fluxus z jego anarchizującą estetyką zakładającą ścisłą współzależność sztuki i życia, a także zniesienie dystansu między twórcą i odbiorcą. Urzeczywistnieniu tych założeń miała służyć muzyka akcji (happening), podkreślająca spontaniczny charakter muzycznych zdarzeń i włączająca do nich słuchaczy, jak również muzyka konceptualna, ograniczona do dyspozycji słownej i ujęta w formy otwarte. Charakterystycznym dla Younga przejawem redukcji materiału było wykorzystywanie pojedynczych, długobrzmiących dźwięków (drones), które uwydatniały elementarną materię muzyki i przepływ czasu. Rozwiązania te pozwalają go uznać za prekursora nurtu muzyki spektralnej, a także minimal music.

Literatura: N. Gligo Ich sprach mit La M. Young und M. Zazeela, „Melos” XL, 1973; B. Schulze Im Klang sein. La M. Young und die indische Musik, „MusikTexte” nr 9, 1985; M. Feldman, La M. Young A Conversation on Composition and Improvisation, „Res” nr 13, 1987; A. Licht The History of La M. Young’s Theatre of Eternal Music, „Forced Exposure” nr 16, 1990; K. Gann La M. Young’s „The Well-Tuned Piano”, „Perspectives of New Music” XXXI, 1993 nr 1; E. Strickland Minimalism. Origins, Bloomington 1993; G. i N.W. Smith New Voices. American Composers Talk about Their Music, Londyn 1995; Z. Skowron Nowa muzyka amerykańska, Kraków 1995; Sound and Light. La M. Young and M. Zazeela, red. W. Duckworth i R. Fleming, Lewisburg 1996; K. Potter Four Musical Minimalists. La M. Young, T. Riley, S. Reich, Ph. Glass, Cambridge 2000; M. Alburger La M. Young to 1960, „21st Century Music” X, 2003 nr 3; G. Herzfeld Zeit als Prozess und Epiphanie in der experimentellen amerikanischen Musik. Ch. Ives bis La M. Young, Stuttgart 2007.