Wiszniewski, Jacob

Wiszniewski, Wiśniewski, Jacob Bernhard, *13 VIII 1799 Wystruć (obecnie Czerniachowsk, obw. kaliningradzki), †22 VII 1867 Gdańsk, polski budowniczy organów i fortepianów. Był pracownikiem, zięciem i być może uczniem budowniczego organów Ch.E. Arendta w Gdańsku. W latach 1820–21 Wiszniewski prowadził wytwórnię organów i fortepianów w Bydgoszczy, od 1822 do 1823 praktykował za granicą, m.in. w Strasburgu i Wiedniu (u J.B. Streichera), od III 1825 posiadał pracownię instrumentów w Gdańsku, od 1832 przy ulicy św. Ducha w tzw. Karthäuserhoff (dawniej siedziba zakonu kartuskiego), w domu własnym; ok. 1825 uzyskał tytuł miejskiego budowniczego organów, w 1833 patentowanego, a w 1843 królewskiego budowniczego fortepianów. W 1847 miał własny skład w Królewcu, gdzie konkurował z C.J. Gebauhrem. Zbudował organy dla kościoła w Kościerzynie (1826), Przywidzu (1832), Sobowidzu (1835), Nowym Porcie (1840), w 1835 naprawiał organy w Oliwie. Od 1825 oferował też własne fortepiany, w 1836 zbudował rodzaj klawiorganów. W 1833 opatentował wraz z bratem Friedrichem Benjaminem udoskonaloną angielską mechanikę fortepianową, a także urządzenie do mechanicznego przestrajania instrumentu, 31 X 1836 – dodatkowy wydrążony mostek fortepianu, pełniący rolę rezonatora; 30 VI 1847 uzyskał patent na kolejne udoskonalenie mechaniki fortepianowej (zastosowanie dodatkowych chwytników młotków). W 1843 zatrudniał 22 pracowników, a wytwórnia należała do największych tego typu w Prusach (eksportował m.in. do Liverpoolu, Amsterdamu, a także Irlandii i Ameryki). W 1842 prezentował swe fortepiany na wystawach sztuki w Królewcu i Berlinie (jeden zakupiony przez króla Prus), w 1844 na Wystawie Rzemieślniczej w Berlinie (fortepian zakupiony przez króla na prezent dla sułtana imperium ottomańskiego), e 1858 na Pruskiej Wystawie Rzemieślniczej w Gdańsku (2 fortepiany oraz własnej konstrukcji wiertarka do strojenia). Na jego fortepianie koncertowali m.in. S. Thalberg (1839), A. Kątski (1851), H. von Bülow (1855), także na koncercie w domowym salonie Wiszniewskiego. W jego salonie fabrycznym odbywały się w latach 50. próby miejscowej Singakademie. 25 II 1867 przekazał firmę synowi Felixowi. Fortepiany Wiszniewskiego znajdują się w zbiorach m.in. Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu i Kolekcji Zabytkowych Fortepianów Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy.

Literatura: W. Renkewitz, J. Janca Geschichte der Orgelbaukunst in Ost- und Westpreussen von 1333 bis 1944, t. 1, Würzburg 1984; H. Heyde Musikinstrumentenbau in Preussen, Tutzing 1994; B. Vogel Fortepian polski, «Historia Muzyki Polskiej» X, Warszawa 1995; B. Vogel The Story of The Wiszniewski Family, Piano Makers of Gdańsk, «Muzyka Fortepianowa» XI, w: «Prace Specjalne Akademii Muzycznej w Gdańsku», 1998.