Wielhorski Józef, hrabia, *1816 lub 1817 lub 1818 Rusinów (pow. przysuski, woj. mazowieckie), †II lub III 1892 San Remo, polski muzyk amator. Syn hr. Józefa Wielhorskiego i Salomei Dembińskiej. Nie ma wiadomości, u kogo rozpoczął naukę muzyki. W młodości zetknął się z utworami Mozarta i Chopina. Systematyczną naukę muzyki podjął w Berlinie u W. Tauberta, z którym później połączyła go dozgonna przyjaźń, kształcił się w Dreźnie i Lipsku (fortepian, wiolonczela), studiował też na uniwersytecie w Berlinie. Co najmniej od lat 30. pracował w dyplomacji rosyjskiej w Rzymie. Ożenił się w późnym wieku z M. Iżycką, lecz po kilku latach tragicznie zginął w San Remo. Zamierzał przekazać znaczną część swego majątku konserwatorium w Krakowie, z powodu przeszkód rodzinnych plan ten nie został zrealizowany.
Uporządkowanie twórczości Wielhorskiego nastręcza znaczne trudności; niektóre utwory wydawał równocześnie u różnych wydawców, nieraz w tym samym roku, publikował też wybrane z Bagatelles pojedyncze miniatury. Nie sięgał do form większych; posiadł sporą muzyczną wiedzę, posługiwał się bogatym zestawem środków kompozytorskich; chciał by jego muzyka była efektowna (dużo chromatyki, bogata faktura), zawodziła go jednak inwencja melodyczna; był pracowity i gorąco pragnął stworzyć własny styl, lecz z braku rzeczywistego talentu tego nie osiągnął; ulegał wpływom A. Henselta, F. Kalkbrennera (Deux impromptus op. 5), I. Moschelesa (Chant sans paroles op. 9), S. Thalberga, F. Liszta (Ballada op. 12) i F. Chopina (Pensées fugitives op. 15), choć według J. Kleczyńskiego bardzo starał się go nie naśladować. Jego utwory uchodziły za bardzo trudne technicznie, wymagały dużej dłoni; radził sobie z nimi dobrze chyba tylko A. Zarzycki, przyjaciel Wielhorskiego. Dobrą opinię o kompozycjach Wielhorskiego wystawił J. Sikorski.
Literatura: listy różnych osób do Wielhorskiego w Rzymie, przechowywane w Centralnym Państwowym Archiwum Literatury i Sztuki w St. Petersburgu; [J. Sikorski] Kronika Literacka, „Biblioteka Warszawska” 1853 nr 4; „Głos” z 5 III 1892 (zawiadomienie o śmierci); J. Kleczyński Józef Wielhorski, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1894 nr 32–35 (zawierają katalog dzieł i ich recenzje).
Sześć mazurków op. 1 na fortepian, wyd. przed 1857
Trois nocturnes op. 2 na fortepian, wyd. przed 1857
Quatre danses de bal[l] op. 3 na fortepian, wyd. przed 1857
Huit mazureks op. 4 na fortepian, wyd. przed 1857 Berlin Westphal
Deux impromptus op. 5 na fortepian, wyd. przed 1857
Deux études op. 7 oraz Caprices en forme de valses op. 8 na fortepian, wyd. Lipsk przed 1857 B & H
Grande valse mélancolique op. 6 na fortepian, wyd. przed 1857 Berlin Schlesinger
Chant sansparoles op. 9 na fortepian, wyd. przed 1857 Berlin Schlesinger
Fantazja op. 10 na fortepian, dedyk. W. Taubertowi, wyd. przed 1857 Lipsk Kistner
Deux nocturnes op. 11 na fortepian, wyd. przed 1857
Ballada op. 12 na fortepian, wyd. przed 1857
Grande fantaisie sur le Pirata op. 13 na fortepian, na motywach z opery V. Belliniego, oraz Troisième impromptu op. 14, wyd. Lipsk przed 1857 B & H
Pensées fugitives op. 15 na fortepian, wyd. Lipsk przed 1857 Hofmeister, także Warszawa 1840 Sennewald
Romance varié op. 16 na fortepian, wyd. Lipsk przed 1857 Kistner
Trois études op. 17 na fortepian, wyd. Lipsk przed 1857 Hofmeister
Grande marche op. 18 na fortepian, wyd. Berlin przed 1857 B & B
Souvenirs de voyage. Morceaux détachés op. 19 na fortepian, b.m.r.
Deuxième grande marche op. 20 na fortepian, wyd. przed 1857
Deux valses op. 21 na fortepian, wyd. przed 1857
Troisième grande marche op. 22 oraz Dwie melodie op. 23 na fortepian, wyd. Lipsk przed 1857 Hofmeister, także Warszawa Friedlein
Mazurek Fis-dur op. 24 na fortepian, wyd. Lipsk 1859 Gumprecht, także Warszawa Sennewald
Quatrième grande Marche op. 25 na fortepian
Walc op. 26 na fortepian
Mazurek op. 27 oraz Mélodie en forme d’étude op. 28 na fortepian, dedyk. T. Woyciechowskiemu, wyd. Lipsk ok. 1852 Siegel, op. 28 także Warszawa [1858] Sennewald
Cinquième Marche op. 29, oprac. na fortepian oraz Grande marche symfonique op. 30, dedyk. siostrze, księżnej Giedroyć, oprac. na fortepian na 4 ręce, obie Warszawa [ok. 1860] Sennewald
Mazourka op. 31 na fortepian, wyd. Berlin [1868] B & B
Valse-capriccio op. 32 oraz Bagatelles op. 34 na fortepian, wyd. Moguncja [1868] Schott
Septième grande Marche op. 33 na fortepian, dedyk. A. Zarzyckiemu, wyd. Berlin przed 1868 Simrock
Sixième nocturne op. 36 na fortepian, wyd. Warszawa b.r. Sennewald
Mazurka pathétique op. 37 oraz Deuxième Valse-capriccio op. 38 na fortepian, wyd. Wiedeń b.r. Bösendorfer
Bagatelles op. 39 na fortepian, wyd. Warszawa ok. 1870 Sennewald
Deux mélodies en forme d’études op. 40 oraz Deux bagatelles op. 41 na fortepian, wyd. Berlin [ok. 1875] Challier
Bagatelles op. 42 na fortepian, wyd. Berlin 1842 Schlesinger, z tego nr 2 (Andantino arioso) wyd. w „Echu Muzycznym” 1881 nr 7
Deux impromptus op. 43 oraz Deux valses op. 44 na fortepian, wyd. Warszawa ok. 1877 (najpóźniej 1879) Sennewald
Capriciosetto, morceau de salon op. 45 oraz Dwa mazurki op. 46, wyd. Warszawa ok. 1890 Gruszecki, nr 2 z op. 46 wyd. także w „Echu Muzycznym, Teatralnym i Artystycznym” 1894 nr 33
Bagatelles op. 47 oraz Troisième Valse-capriccio op. 48 na fortepian, wyd. Wiedeń ok. 1877 Kratochwill, także Warszawa Hoesick
Nowy mazurek do śpiewu na głos i fortepian, sł. hr. Aleksandrowicz oraz Wieniec z bławatków na głos i fortepian, sł. L. Górski, wyd. Warszawa 1841 Sennewald.
