Wernitz, Wilhelm

Wernitz, Wernic, Wilhelm Jan, Johann, *1787 Warszawa, †11 V 1841 Warszawa, polski budowniczy instrumentów dętych i tokarz. Przed 1823 został mistrzem, a w 1826 – starszym Zgromadzenia Tokarzy. Od 1822 (1812 lub 1818?) prowadził warsztat tokarski (m.in. wyrobów artystycznych z kości słoniowej) oraz pracownię instrumentów dętych w Warszawie; po powstaniu listopadowym ograniczył swoją działalność do budowy instrumentów (w związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem na nie). Prawdopodobnie jest autorem wielu doskonałych kopii-falsyfikatów olifantów Jana III Sobieskiego, Władysława IV, Piotra I i Augusta II Mocnego, które znajdują się w zbiorach muzeów polskich i zagranicznych. W 1826 Wilhelm Wernitz wynalazł system ułatwiający zmianę wysokości dźwięku w instrumentach dętych (wentylowy?), na przełomie 1828 i 1829 zastosował tego typu udoskonalenie w buglehornie. Na warszawskiej Wystawie Przemysłowo-Rzemieślniczej w 1828 nagrodzono jego waltornię inwencyjną i dabas (?), na takiejż wystawie w 1838 Wernitz prezentował m.in. mały klarnet wojskowy w stroju f własnej konstrukcji waltornię wentylową oraz cantropon do akompaniowania głosom wokalnym. Wytwórnia Wernitza była w tym czasie największa i najbardziej znana w Królestwie Polskim; w 1829 zatrudniała 20, a w latach następnych prawdopodobnie do 60 pracowników. Po powstaniu listopadowym posiadała własną filię w Brześciu (spłonęła w 1835). Jej głównym odbiorcą były orkiestry wojskowe. Wilhelm Wernitz produkował również instrumenty perkusyjne, m.in. tamburyny i bębny. Jego inwentarz pośmiertny obejmował ponad 250 różnych instrumentów gotowych i nieskończonych oraz narzędzia i materiały. Uczniami i pracownikami Wernitza byli znani później fabrykanci: bracia J. i W. Glier (Warszawa), Hempel (Nowogród), A. Zachilski (Wilno), Weltengel (Odessa). Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu posiada flet poprzeczny z ok. 1825 sygnowany: Wernitz / w / Warszawie. Od 1841 wytwórnię prowadziła Emilia Anna Wernitz z d. Beyl (†ok. 1854 Warszawa), od 1825 żona Wilhelma Wernitza. Prezentowała swe wyroby na warszawskiej Wystawie Przemysłowo-Rzemieślniczej w 1845. Być może z tego okresu pochodzą instrumenty sygnowane: Wernitz / w / Warszawie, znajdujące się w zbiorach muzeów instrumentów w Poznaniu i Petersburgu.

Literatura: G.I. Blagodatow Katalog sobranija muzykalnych instrumientow, Leningrad 1972; B. Vogel Instrumenty muzyczne w kulturze Królestwa Polskiego, Kraków 1980; E. Szulc Cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie, Warszawa 1989.