Walenty z Brzozowa

Walenty z Brzozowa, *Brzozów (?) k. Krosna, †ok. 1570, polski działacz reformacyjny, duchowny wyznania braci czeskich; przybliżoną datę śmierci powtarza się w literaturze za E. Oloffem. Walenty przełożył z inspiracji wydawcy, A. Augezdeckiego, teksty pieśni z czeskiego kancjonału wydanego u J. Roha: Písně chval božských…, Praga 1541. Publikacja ukazała się pt. Cantional albo Ksiegy chwał Boskych, to iest Pieśni Duchowne…, Królewiec 1554, i dedykowana jest przez wydawcę królowi Zygmuntowi Augustowi. Przekład obfituje w czechizmy i błędy w ówczesnej polszczyźnie, także w literaturze pojawiły się sugestie o czeskim pochodzeniu tłumacza. Dwa następne wydania kancjonału (1569 i 1611) zostały gruntownie zmienione. Wersja polska zbioru różni się od czeskiej pod względem zawartości w szczegółach. Obejmuje 448 przekładów, w których Walenty zachowywał pieczołowicie formę wierszy, by melodie (292, nie licząc powtórzeń przy różnych tekstach) mogły być powtórzone z oryginału bez żadnych zmian; zachowano nawet ich pisownię w notacji neumatycznej gotyckiej i nota quadrata lub menzuralnej czarnej i białej.

Literatura: E. Oloff Polnische Liedergeschichte von Polnischen Kirchengesängen und derselbern Dichtern und Ubersetzern, Gdańsk 1744; L. Witkowski Kancjonał polski Walentego z Brzozowa wobec kancjonału czeskiego Jana Roha, «Zeszyty Nauk. Uniwersytetu M. Kopernika w Toruniu. Nauki Humanistyczno-Społeczne», z. 1, 1957; P. Poźniak Polska „Stabat Mater” z połowy XVI wieku i dzieje jej melodii, w: Karol Szymanowski w perspektywie kultury muzycznej przeszłości i współczesności, red. Z. Skowron, Kraków 2007.