Wackenroder, Wilhelm Heinrich

Wackenroder [wˊakenro:d^er] Wilhelm Heinrich, *13 VII 1773 Berlin, †13 II 1798 Berlin, niemiecki pisarz wczesnego romantyzmu. Od lat szkolnych przyjaźnił się z L. Tieckiem; obydwaj uczestniczyli w spotkaniach intelektualno-artystycznych organizowanych w domu J.F. Reichardta. Wackenroder uczył się gry na fortepianie i kompozycji u C.F. Fascha. Pragnął zostać muzykiem, lecz zgodnie z wolą ojca podjął studia prawnicze na uniwersytecie w Erlangen (1793) oraz w Getyndze (1793/94). Równocześnie z pasją oddawał się badaniom nad niemiecką literaturą średniowieczną, włoskim malarstwem renesansowym oraz muzyką (czytał m.in. Allgemeine Geschichte der Musik J.N. Forkela). W 1794 powrócił do Berlina, gdzie został aplikantem sądowym. W 1796 zaczął pisać pierwsze eseje o malarstwie i muzyce, które w dwóch zbiorach anonimowo opublikował, razem ze swoimi artykułami, L. Tieck (zbiór drugi po śmierci Wackenrodera). Wackenroder zmarł mając niespełna 25 lat. Jego twórczość literacka była wysoko ceniona przez współczesnych mu pisarzy niemieckich, m.in. F. i A.W. Schleglów oraz Novalisa.

Wackenroder był człowiekiem głęboko religijnym. Wyrażał pogląd, że sztuka swoje źródło ma w Bogu; kultura czasów minionych jawiła mu się jako jedność religii i sztuki. Ze wszystkich sztuk najwyżej cenił muzykę, którą uważał za mowę uczuć. W noweli pt. Das merkwürdige musikalische Leben des Tonkünstlers Joseph Berlinger (ze zbioru Herzensergiessungen…) Wackenroder stworzył prototyp wewnętrznie rozdartego między sztuką a życiem codziennym bohatera – muzyka, który pojawia się następnie m.in. w utworach E.Th.A. Hoffmanna, F. Grillparzera i Th. Manna. Fikcyjna postać kapelmistrza Berlingera, która powraca w zbiorze Phantasien…, uważana jest za literacki autoportret pisarza.

Literatura: J. Gregor Die deutsche Romantik aus den Beziehungen von Musik und Dichtung. W.H. Wackenroder, SIMG X, 1908/09; H.E. Hertrich Joseph Berlinger. Eine Studie zu Wackenroders Musiker-Dichtung, Berlin 1969; R. Kahnt Die Bedeutung der bildenden Kunst und der Musik bei W.H. Wackenroder, Marburg 1969; P. Michelsen Die „Aufbewahrung der Gefühle”. Zur Musikauffassung W.H. Wackenroders, w: Das musikalische Kunstwerk, ks. pam. C. Dahlhausa, red. H. Danuser i inni, Laaber 1988; P. Thewalt Die Leiden der Kapellmeister. Zur Umwertung von Musik und Künstlertum bei W.H. Wackenroder und E.Th.A. Hoffmann, Frankfurt n. Menem 1990; „Seelenaccente” – „Ohrenphysiognomik”. Zur Musikanschauung E. Th.A. Hoffmanns, Heinses und Wackenroders, red. W. Keil i Ch. Goer, Hildesheim 2000; A. Kertz-Welzel Die Transzendenz der Gefühle. Beziehungen zwischen Musik und Gefühl bei Wackenroder/Tieck und die Musikästhetik der Romantik, St. Ingbert 2001; U. Schweikert „Musik ist Dichtkunst”. Poetik des Musikalischen bei Wackenroder und Tieck, w ks. pam. K. Feilchenfeldta, red. C. Christophersen i inni, Würzburg 2004.