Tanabe, Hisao

Tanabe Hisao, *16 VIII 1883 Tokio, †5 III 1984 Tokio, japoński muzykolog. Od 1900 uczył się gry na skrzypcach, początkowow u O. Tadamoto, a w 1903–05 w cesarskiej wyższej szkole muzycznej w Tokio. W latach 1904–07 pobierał prywatne lekcje harmonii i kompozycji u N. Périego, studiował równocześnie fizykę na cesarskim uniwersytecie w Tokio. W latach 1907–09 odbył tamże podyplomowe studia w dziedzinie akustyki i psychologii twórczości muzycznej; w tym samym czasie, pracując pod kierunkiem S. Tanaki w instytucie badawczym muzyki japońskiej, zajmował się badaniami tradycyjnej japońskiej muzyki wokalnej i instrumentalnej oraz tańca dworskiego. Prowadził wykłady z zakresu historii kultury i muzyki japońskiej, psychologii muzyki, akustyki, fizyki i matematyki w licznych instytutach naukowych i uczelniach, m.in. w latach 1907–35 w Tōyō-ongakugakkō (‘szkoła muzyki orientalnej’), 1908–18 w gimnazjum Waseda w Tokio (w tym czasie uzyskał stopień doktora), 1910–70 (z przerwami) w cesarskiej wyższej szkole muzycznej w Tokio, w cesarskim uniwersytecie w Sendai (1914), w Kokugakuin University w Tokio, gdzie w 1923 osiągnął stanowisko profesora, w cesarskim uniwersytecie w Tokio (od 1930), na uniwersytecie Waseda (1947) i w akademii muzycznej w Musashino (1949). W latach 20. i 30. odbywał liczne podróże naukowe, m.in. do Korei, na Tajwan, Sachalin, do północnych i środkowych Chin, na archipelag Riukiu i inne wyspy Pacyfiku.

Działalność naukowa Tanabego obejmuje bardzo szeroki krąg tematyczny. Początkowo zajmował się historią muzyki europejskiej, wkrótce jednak jego zainteresowania skupiły się niemal wyłącznie na klasycznych formach muzyki orientalnej, szczególnie muzyki japońskiej. Swoją praktyczną wiedzę o tradycyjnych japońskich instrumentach muzycznych (shō, gakusō, gakubiwa) wykorzystywał współpracując z cesarską orkiestrą dworską. Zajmował się również historią japońskiej muzyki współczesnej. Tym zagadnieniom poświęcił większość swych podstawowych prac. Jest też autorem szeregu publikacji z dziedziny akustyki muzycznej, prac o teorii i zasadach muzyki i jej społecznej roli, a także dotyczących nauki o muzyce. Wydał ponadto kilka antologii muzyki japońskiej, komponował dzieła orkiestrowe, wokalno-instrumentalne i pieśni. Jako wybitny naukowiec, pedagog i organizator życia muzycznego (w 1927 założył towarzystwo nowoczesnej muzyki japońskiej, był przewodniczącym i członkiem wielu innych stowarzyszeń naukowych w Japonii) i artystycznego, odegrał ważną rolę w tworzeniu podstaw nowoczesnej muzykologii japońskiej. Za swą działalność został uhonorowany wysokimi odznaczeniami państwowymi, m.in. w 1929 otrzymał nagrodę cesarskiej akademii nauk za badania muzyki wschodnioazjatyckiej.

Literatura: Toa ongaku ronso (‘muzyka wschodniej Azji’), ks. pamiątkowa H. Tanabego, red. S. Kishibe, Tokio 1943; F.Y. Nomura Musicology in Japan since 1945, „Acta Musicologica” XXXV, 1963; T. Terada Tanabe Hisao no ongaku kanshoron: Ongaku no kikikata (1936) o chushin toshite (‘o teorii muzyki w pracy H. Tanabego Ongaku no kikikata, 1936’), „Ongaku kyoikugaku” XXVII, 1997; S. Hosokawa In Search of the Sound of Empire. Tanabe Hisao and the Foundation of Japanese Ethnomusicology, „Japanese Studies” XVIII, 1998.