Szwalbe Andrzej, *30 VI 1923 Warszawa, †11 XI 2002 Bydgoszcz, polski prawnik i humanista, organizator życia muzycznego. W czasie okupacji studiował na tajnych kompletach Wydziału Prawa UW i grę na fortepianie u P. Lewieckiego w konserwatorium w Warszawie. W 1946 osiadł na stałe w Bydgoszczy. W 1948 ukończył studia prawnicze na uniwersytecie w Toruniu, tamże do 1951 był asystentem na Wydziale Prawa oraz w 1950–51 kierownikiem działu kadr. W 1951 został dyrektorem Pomorskiej Orkiestry Symfonicznej w Bydgoszczy (od 1953 Państwowa Filharmonia Pomorska). Czteroletnie starania Szwalbego uwieńczone zostały w XI 1958 otwarciem nowego gmachu filharmonii z doskonałą akustycznie salą koncertową. W 1959 doprowadził do reaktywowania Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego i został jego sekretarzem generalnym, a w 1979 członkiem honorowym. W 1960 utworzył zespół muzyki dawnej Capella Bydgostiensis, która od 1962 stała się zespołem etatowym. W 1961 był inicjatorem I Ogólnopolskiego Konkursu Pianistycznego im. I.J. Paderewskiego i zainicjował serię «Z Dziejów Muzyki Polskiej». Od 1963 organizował corocznie Bydgoski Festiwal Muzyczny, w 1966 zainicjował wspólnie z Z. Lissą festiwale i kongresy muzykologiczne Musica Antiqua Europae Orientalis (materiały publikowane w latach 1966–2003 w 13 tomach). Dzięki jego wieloletnim zabiegom w 1974 powstała w Bydgoszczy filia łódzkiej PWSM, w 1979 samodzielna uczelnia muzyczna, w 1982 Akademia Muzyczna im. F. Nowowiejskiego. W 1977 Szwalbe był jednym z inicjatorów adaptacji parku im. J. Kochanowskiego na Bydgoską Dzielnicę Muzyczną. W 1978 doprowadził do utworzenia przy Filharmonii Pomorskiej stacji naukowo-badawczej Instytutu Muzykologii UW, która istniała do 1988; zaczął też tworzyć kolekcję zabytkowych fortepianów w Ostromecku k. Bydgoszczy. W 1980 stworzył w Filharmonii Pomorskiej galerię rzeźb, przedstawiających współczesnych kompozytorów polskich. Jego życiową pasją była restytucja polskiej tradycji na Pomorzu; poważnym sukcesem na tym polu było utworzenie w 1981 w Bydgoszczy Pomorskiej Pracowni Instytutu Sztuki PAN, która niestety istniała tylko 2 lata. W 1986 przedstawił w Ministerstwie Kultury i Sztuki projekt utworzenia w Ostromecku Ośrodka Kultury Narodowej i w 1988 doprowadził do powstania Fundacji Ostromeckiej. Jest autorem syntetycznego opracowania Filharmonia Pomorska jako dobro kultury narodowej przesłanego w 1989 do Ministerstwa Kultury i Sportu (wyd. Bydgoszcz 1994). W 1991 przeszedł na emeryturę z tytułem honorowym dyrektora Filharmonii Pomorskiej. W 1993 otrzymał godność honorowego obywatela Bydgoszczy. Odznaczenia: 1955 Złoty Krzyż Zasługi, 1959 Krzyż Kawalerski, a 1971 Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, 1977 Order Sztandaru Pracy II kl.; odznaki: 1961 honorowa „Bydgoszcz Zasłużonemu Obywatelowi”, 1972 honorowa Związku Kompozytorów Polskich, 1980 Za szczególne zasługi dla województwa toruńskiego, 1988 Zasłużony dla Kultury Narodowej; nagrody: 1967 państwowa III st., 1985 artystyczna Ministerstwa Kultury i Sportu I st.
Litertura: A. Bezwiński Andrzej Szwalbe. Portret niedokończony, Bydgoszcz 1996.
