Szczepanowski, Stanisław

Szczepanowski Stanisław Ignacy, występował najczęściej pod dwoma imionami: Szczepanowski Stanisław Ignacy lub Szczepanowski Prus („Prus” to prawdopodobnie herb) Stanisław, *12 VII 1811 Wrocieryż k. Pinczowa na Kielecczyźnie, †16 IX 1877 Lwów, polski gitarzysta, wiolonczelista, pianista i kompozytor. Był synem Wincentego, ekonomisty, i Teofilii z Odrzywolskich (źródło: księga rocznicowa Urzędu Stanu Cywilnego w Kielcach). Miał też młodszego brata Jana (1813-1876; herbu „Prus”), inżyniera, spiskowca i działacza emigracyjnego. Początkowo uczył się gry na skrzypcach i wiolonczeli. Jako żołnierz (też i oficer) powstania listopadowego w 1831 wyemigrował do Szkocji. Naukę gry na gitarze rozpoczął u F. Horeckiego w Edynburgu, następnie uczył się u F. Sora w Paryżu. W 1840 debiutował w Edynburgu i Londynie; serią koncertów w sali Herza w Paryżu zyskał ogromne powodzenie i uznanie, m.in. F. Chopina, A. Mickiewicza, F. Liszta, F. Kalkbrennera, F.A. Habenecka, a także pochlebne recenzje wpływowego krytyka H.L. Blancharda, który uznał go za najwybitniejszego współczesnego gitarzystę. W Londynie ceniono go również za grę na wiolonczeli; miał znakomite recenzje (m.in. w „The Times”, „Morning Post”, „Musical World”), w których wymieniano go obok A.F. Servais’go. W Dreźnie zachwycił swą grą K. Lipińskiego, z którym wkrótce się zaprzyjaźnił, największe sukcesy odnosił jednak w Hiszpanii. Grał także (od 1843) w Rosji, na Litwie, Ukrainie, w Turcji i Egipcie. Po otrzymaniu obywatelstwa angielskiego (miał żonę Angielkę) osiadł na krótko w Liverpoolu i uczył gry na gitarze i wiolonczeli. Niekiedy dawał wyłącznie koncerty wiolonczelowe (Bruksela 1857, Wiedeń 1866). Do Polski przybył w 1843 (15 koncertów w Poznaniu i Krakowie), w 1848 wystąpił w Warszawie. W latach 1850–52, 1857–60 i w 1862 odwiedził gubernie: lubelską, płocką, radomską, augustowską i warszawską (łącznie 69 koncertów w 39 ośrodkach). Koncertował m.in. z pianistami J. Janothą i L. Nowickim. W latach 1968–1874 budował linię kolejową Lwów–Stryj. Stanisław Ignacy jako muzyk objechał niemal całą Europę. W latach 70. jego powodzenie stopniowo malało, popadł w depresję; ostatnie lata życia Szczepanowskiego nie są znane.

Grę Szczepanowskiego, zwłaszcza gitarową, cechowała wielka biegłość, siła, wyobraźnia kolorystyczna oraz rozmaitość efektów, zapożyczonych z techniki gry na instrumentach smyczkowych (flażolety, vibrato, scordatura) i andaluzyjskiego stylu flamenco (technika „paznokciowa”, ostre wystukiwanie rytmu na specjalnie wzmocnionym pudle rezonansowym). Wielokrotnie koncertował na dworach królewskich – w Anglii (od królowej Wiktorii otrzymał gitarę o wzmocnionej konstrukcji), Belgii i Hiszpanii, gdzie otrzymał tytuł nadwornego gitarzysty. W Polsce, w okresie między powstaniami, koncerty Szczepanowskiego budziły ogromny entuzjazm. Jako jeden z nielicznych wirtuozów gitary grywał głównie własne kompozycje, oparte na motywach narodowych – polskich i obcych, wzbogacając gatunek romantycznej miniatury koncertowej; większość jego utworów pozostała niewydana.

Pochowany został na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

Literatura: Koncert Szczepanowskiego, „Młoda Muzyka”, Paryż 1840 nr 10; H. Blanchard Concerts, „Revue et Gazette Musicale” 1841 nr 25; M. Sieklińska Stanisław Szczepanowski, „Dziennik Narodowy”, Paryż 1843 nr 156; J. S. [J. Sikorski] Wspomnienia koncertowe: Szczepanowski, „Biblioteka Warszawska” 1851 t. 1; St. Pr. [Stanisław Przyłęcki] Stanisław Szczepanowski, „Dziennik Literacki” 1853 nr 2; Kazimierz Gilter Opowiadania, t. 1: Pamiętniki z lat 1832–1857, Kraków 1971; Hieronim Kunaszowski Życiorysy uczestników powstania listopadowego […], Lwów 1880; Roman Suchecki Wiolonczela od A do Z, Kraków 1982; W. Tomaszewski Między salonem a jarmarkiem, Warszawa 2002 (zawiera m.in. zestaw koncertów Szczepanowskiego na prowincji Królestwa Polskiego w latach 1850–62).