Świnka, Adam z Zielonej

Świnka Adam z Zielonej, *2. połowa XIV w. Zielona na Mazowszu, †1433 (1434?) Kraków (?), polski poeta i hymnograf, syn kasztelana dobrzyńskiego Adama Świnki. W 1411 studiował na uniwersytecie w Krakowie, od 1413 był kanonikiem gnieźnieńskim, następnie katedralnym w Krakowie, a od ok. 1427 sekretarzem królewskim.

Świnka napisał teksty 4 sekwencji: Ave, virgo fons virtutum o św. Barbarze, Ave, virgo regia – utwór maryjny, Psallat poli hierarchia o św. Stanisławie, Salve sidus Polonorum o św. Wojciechu oraz 2 hymnów o św. Stanisławie: Alma per eius merita i Pollens doxis. Ponadto jest autorem epitafiów: Arma tua fulgent Zawiszy Czarnego z Garbowa (zm. 1428) i Virginum o iubar królewny Jadwigi Jagiellonki (zm. 1431), a także zaginionego dziś eposu De rerum gestis ku czci Kazimierza II Sprawiedliwego.

Teksty wszystkich utworów poetyckich Świnki powstały w 1. połowie XV w. Charakteryzuje je staranne opracowanie, widoczne w dbałości o zachowanie prawidłowej struktury akcentowej i weryfikacyjnej i doskonałym operowaniu rymami. Poeta z upodobaniem stosował akrostychy ze swoim imieniem. Utwory sekwencyjne opierają się na ulubionej w średniowieczu formie strofy trójwersowej (aab) i ujawniają wyraźną tendencję do niwelowania różnic pomiędzy akcentem wierszowym a wyrazowym. W hymnach stosował Świnka strofy ambrozjańskie, z wersami rymowanymi na przemian, przy czym identyczna budowa i treść obu hymnów oraz dosłowne powtórzenie tekstu doksologii w ostatniej zwrotce, pozwala traktować hymn Alma per eius merita jako divisio hymnu Pollens doxis. Teksty sekwencji i hymnów pisane były zapewne do znanych powszechnie melodii. Jedynie sekwencja Ave, virgo regia ma melodię własną, która jest być może kompozycją Świnki.

Literatura: H. Kowalewicz Polska twórczość sekwencyjna wieków średnich, w: Średniowiecze. Studia o kulturze, t. 2, red. J. Lewański, Wrocław 1965; H. Kowalewicz Zasób, zasięg terytorialny i chronologia polsko-łacińskiej liryki średniowiecznej, Poznań 1967; M. Perz W staropolską stronę. O pewnym mruknięciu i Śwince (z) Zielonej, „Ruch Muzyczny” XVI, Warszawa 1972; J. Pikulik Sekwencje polskie, «Musica Medii Aevi» IV, Kraków 1973; Hymny polskie (zob. Ed.); T. Michałowska Średniowiecze, Warszawa 1995.