Stoiński, Stefan Marian

Stoiński Stefan Marian, *29 VIII 1891 Szamotuły, †26 XII 1945 Bytom, polski etnograf muzyczny, dyrygent, kompozytor, pedagog i organizator życia muzycznego. W latach 1908–13 studiował w Sternsche Konservatorium w Berlinie oraz prywatnie u H. Leichtentritta i O. Fleischera. W 1925 założył Instytut Muzyczny w Katowicach i w 1933 jego filię w Bielsku-Białej. W latach 1922–24 był kierownikiem opery w Katowicach, od 1923 dyrygentem chórów śląskich (w 1930 dyrygował 6-tysięcznym chórem w Katowicach). W 1929 inicjator «Śląskiej Biblioteki Muzycznej», serii wydawniczej dla chórów, w latach 1931–35 prezes Związku Śląskich Kół Śpiewaczych, w 1945 wybrany ponownie. Od 1926do 1939 redagował miesięcznik „Śpiewak” oraz „Myśl Muzyczną”, dodatek do „Śpiewaka”, poświęcony zwłaszcza muzyce dawnej (1928–29); w rozgłośni PR w Katowicach prowadził stałą audycję Zbierajcie pieśni ludowe. W 1945 został dyrektorem Miejskiego Konserwatorium w Bytomiu.

Stoiński jest najbardziej zasłużoną postacią życia muzycznego Górnego Śląska w okresie międzywojennym. W latach 1926–39 prowadził badania nad pieśnią ludową i instrumentami muzycznymi Śląska, od 1935 także i w Żywieckiem; opublikowany zbiór pieśni żywieckich (1187 zapisów) dotyczy głównie obszarów o wpływach Krakowskiego. Badania nad pieśnią prowadził także w ramach działalności Muzeum Śląskiego, przyczyniając się do przekształcenia folklorystyki w dyscyplinę naukową. Gromadził materiały do monografii wybranych wątków melodycznych; szczególnie interesował się śląskim tańcem ludowym i jego problematyką rytmiczną. Był zwolennikiem hipotezy, że tańce starosłowiańskie operowały zwłaszcza metrami parzystymi, a zestaw trójmiarowych tańców chodzony-goniony, różnicowanych jedynie tempem, uznawał za typowo śląski. W czasie II wojny światowej napisał 2-tomową, pozostającą w rękopisie pracę Tańce i śpiewy taneczne ludu śląskiego w wieku XIX. Próba systematyki (zach. w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu). Komponował utwory chóralne (wyd. w «Śląskiej Bibliotece Muzycznej»), zwłaszcza opracowania śląskich pieśni ludowych na chór a cappella, ponadto wokalno-instrumentalne i symfoniczne.

Literatura: „Śpiewak” 1946 nr 1 (poświęcony Stoińskiemu, zawiera wykaz jego prac); J. Lewinger Wspomnienie o Stefanie Marianie Stoińskim z czasów okupacji, „Śpiewak” 1947 nr 1; A. Dygacz Stefan Marian Stoiński, „Życie Śpiewacze” 1950 nr 5; F. Ryling Stefan Marian Stoiński, w: Księga pamiątkowa jubileuszowego zjazdu śpiewaków śląskich w roku 1960, Katowice 1960; H. Orzyszek Nie wydana praca o ludowych tańcach śląskich Stefana Mariana Stoińskiego, „Kwartalnik Opolski” 1978 nr 4; H. Orzyszek Stefan Marian Stoiński. Patriota i muzyk śląski, „Rocznik Katowicki” 1979, Katowice 1980; Ż. Oczkowski Stefan Marian Stoiński, „Śpiewak Śląski” 1989 nr 2 i 3; J. Bauman-Szulakowska Polska kultura muzyczna na Śląsku Górnym i Cieszyńskim w latach 1922–1939, Katowice 1994 (zawiera spis kompozycji Stoińskiego); K. Turek Sylwetki zbieraczy i badaczy muzycznego folkloru Śląska, Katowice 2001.