Souris, André

Souris [sur’i] André, *10 VII 1899 Marchienne-au-Pont (k. Hainaut), †12 II 1970 Paryż, belgijski kompozytor, dyrygent, krytyk i muzykolog. W latach 1911–18 studiował harmonię (u M. Lunssensa), historię muzyki (u E. Clossona), kontrapunkt (u Du Bois) i grę na skrzypcach w konserwatorium w Brukseli. Następnie uczył się prywatnie kompozycji u P. Gilsona, a w latach 30. dyrygentury u H. Scherchena. Od 1925 wykładał harmonię w konserwatorium w Charleroi. W 1927, po otrzymaniu nagrody Rubensa, wyjechał z Belgii i podróżował po Europie (Włochy, Francja, Austria). Od 1937 do 1946 był dyrygentem belgijskiej orkiestry radiowej, w latach 1945–48 dyrektorem działu muzycznego w Séminaire des Arts. Od 1946 do 1958 przewodniczył belgijskiej sekcji ISCM, a od 1949 do 1964 nauczał harmonii w konserwatorium w Brukseli. Był założycielem i redaktorem kwartalnika muzycznego „Polyphonie” (1947–54), współpracował przy tworzeniu Dictionnaire des musiciens (compositeurs). Był redaktorem wydań dzieł różnych kompozytorów (m.in. tabulatur lutniowych z okresu renesansu) oraz autorem artykułów dotyczących m.in. wykonawstwa repertuaru lutniowego.

Pierwsze utwory Sourisa (skomponowane przed 1923; głównie pieśni i utwory kameralne) wykazują wpływy Debussy’ego. W 1925 Souris włączył się jednak aktywnie w działalność grupy Correspondance, utworzonej przez belgijskich surrealistów skupionych wokół poety P. Nougé, którzy przyjęli do swojego grona również kompozytorów, m.in. P. Hooremana i Sourisa. Owocem współpracy obu kompozytorów są dwie rozprawy: Musique I i Musique II (1925) potępiające akademickość współczesnych utworów i zawierające parodystyczny hołd dla E. Satiego. W 1926 grupa wystąpiła z koncertem-spektaklem, na którym zaprezentowano również wspólne dzieło P. Hooremana i Sourisa Trois inventions pour orgue; utwór przeznaczony na katarynkę, w którym materiałem jest hymn belgijski zapisany na taśmie perforowanej, włożonej odwrotną stroną do instrumentu. Od 1926 P. Nougé powierzał kompozytorowi teksty do opracowania muzycznego, tak powstały m.in. Le dessous des cartes (parodia Les mariés de la tour Eiffel francuskiej Grupy Sześciu) i Quelques airs de Clarisse Juranville, eklektyczny utwór, zawierający Sprechgesang, liczne melodie i „napuszone” frazy operowe. W tym ostatnim utworze, zgodnie z jedną z zasad surrealistów brukselskich („metamorfoza miejsc znanych”), każda strofa ma wzbudzać w słuchaczu konkretne skojarzenia (strofa trzecia to walc, czwarta to tango itd.), a równocześnie wybór środków muzycznych ma zaprzeczać tym skojarzeniom i tak np. linia wokalna w strofie trzeciej jest arytmiczna i stoi w opozycji do warstwy instrumentalnej. Niektóre utwory z lat 30. mają też wydźwięk polityczny (Hommage à Babeuf, Hourrah l’Oural). Souris stosował również w swoich kompozycjach zapożyczony materiał; w Danseries de la renaissance został wykorzystany utw. C. Gervaise’a, Le marchand d’images oparty jest na walońskich pieśniach ludowych. W latach 40., pod wpływem R. Leibowitza, Souris zainteresował się serializmem, jednak zarzucił tę technikę już po pierwszym utworze serialnym L’autre voix.

Literatura: André Souris. La lyre à double tranchant. Ecrits sur la musique et surréalisme, red. i komentarz R. Wangermée, Liège 2000; L. van Deuren Les oeuvres d’André Souris, „Revue Belge de Musicologie” XX, 1966; J.-P. Muller André Souris, Bruksela 1982; R. Wangermée André Souris et le complexe d’Orphée. Entre surréalisme et musique sérielle, Liège 1995.