Schuman, William

Schuman [sz’u:m^en] William Howard, *4 VIII 1910 Nowy Jork, †15 II 1992 Nowy Jork, amerykański kompozytor, nauczyciel i organizator życia muzycznego. Mając 16 lat zaczął komponować popularne pieśni i utwory jazzowe. Muzyki uczył się prywatnie w Nowym Jorku: w 1930 harmonii u M. Persina i w 1931 kontrapunktu u Ch. Haubiela. Brał udział w letnich kursach: w latach 1932–33 w Juilliard School of Music w Nowym Jorku, w 1935 w Mozarteum w Salzburgu. W latach 1935–37 kształcił się w Columbia University Teachers College, w latach 1936–38 studiował w Juilliard School of Music kompozycję u R. Harrisa, u którego uczył się następnie prywatnie, pozostając pod inspirującym wpływem swego nauczyciela. W 1938 otrzymał I nagrodę za II Symfonię, jej wykonanie poprowadził S. Kusewicki w Bostonie w 1939. Kolejne lata przyniosły następne prestiżowe nagrody: w 1943 New York Music Critics’ Circle Award za III Symfonię i pierwszą muzyczną Nagrodę Pulitzera za A Free Song. Muzyka Schumana spotkała się z żywym rezonansem: publiczność i krytycy uznali go za czołową postać w amerykańskim środowisku kompozytorskim. Działał jako pedagog i dyrektor instytucji artystycznych. W latach 1935–45 wykładał w Sarah Lawrence College. W latach 1945–61 stał na czele Juilliard School of Music, w której dokonał znaczącej reorganizacji, założył m.in. Juilliard String Quartet. W latach 1962–69 był dyrektorem Lincoln Center for the Performing Arts w Nowym Jorku, gdzie utworzył Chamber Music Society i Film Society. Otrzymał m.in. 28 honorowych doktoratów, w 1957 I nagrodę Brandeis University Creative Arts w dziedzinie muzyki, członkostwo National Institute of Arts and Letters (1946) oraz American Academy of Arts and Letters (1973), w 1982 złoty medal od American Academy and Institute of Arts and Letters, w 1985 Złotą Batutę od American Symphony Orchestra League, w 1987 National Medal of Arts i w 1989 nagrodę Kennedy Center. W 1981 w Columbia University ustanowiono nagrodę imienia Schumana za całokształt osiągnięć twórczych, którą otrzymał jako pierwszy.

Twórczość kompozytorska Schumana, obfita w różne formy i gatunki muzyczne, zajęła ważną pozycję w muzyce amerykańskiej XX wieku. Wykazuje wiele cech wspólnych z neoklasycyzmem ukształtowanym w szkole Nadii Boulanger. Młodzieńcze kompozycje Schumana utrzymane są w stylu popularnym, wykazującym pokrewieństwa z muzyką jazzową. Zwrot stylistyczny nastąpił w latach 30. pod wpływem R. Harrisa, który wywarł wpływ na drogę twórczą Schumana. Predylekcja Schumana do gatunku symfonii złączyła się z chęcią zaznaczenia swojej obecności w propagowanym nurcie „Great American Symphony”. Miała też fundamentalne znaczenie w procesie kształtowania się indywidualnego stylu kompozytorskiego. Wczesne symfonie charakteryzuje pierwiastek konstruktywistyczny i wyważona forma, późniejsze odznaczają się barwowym ukierunkowaniem harmoniki i rozwiniętą fakturą orkiestrową.

Dojrzały styl kompozytora wyróżnia się kantylenową melodyką i zaawansowaną harmoniką, w której – obok związków funkcyjnych i rozwiązań centrowych – pojawiają się układy politonalne, poliharmoniczne i kontrapunkt dysonansowy. Język dźwięk. Schumana jest połączeniem diatoniki z chromatyką, a o charakterze muzycznej dramaturgii utworów decyduje rozmach pomysłów. Elementem formotwórczym stała się ostro zarysowana, zmienna metro-rytmika. Schuman podobnie jak Harris, właśnie z rytmem łączył wyrażanie w muzyce tego, co stanowi o tożsamości kultury amerykańskiej. Stąd częste stosowanie przez niego synkop, nieregularnych akcentów i formuł motorycznych o proweniencji jazzowej. Schuman wpisał się w nurt zapoczątkowany przez R. Harrisa, R. Sessionsa i W. Pistona, ugruntowując neoklasyczną stylistykę, wywodzącą się z „American Wave”. Obok A. Coplanda czy E. Cartera stworzył wyrazisty styl indywidualny, łącząc wartości rodzime z przejętymi z tradycji europejskiej.

Literatura: J. Clark W. Schuman on his Symphonies. An Interview, „American Music” IV, 1986; F.R. Schreiber i V. Persichetti W. Schuman, Nowy Jork 1954; C. Rouse W. Schuman. Documentary, Nowy Jork 1980; Z. Skowron Nowa muzyka amerykańska, Kraków 1995; K.G. Adams W. Schuman. A Bio-Bibliography, Westport (Connecticut) 1998.