Schlegel, Friedrich von
Schlegel [szl’ɛ:gel] August Wilhelm von, *5 IX 1767 Hanower, †12 V 1845 Bonn, niemiecki poeta, filolog, krytyk literacki, tłumacz. Studiował w Getyndze teologię i filologię, słuchał także wykładów muzykologicznych J.N. Forkela. Wraz z bratem Friedrichem uważany za duchowego przywódcę wczesnego romantyzmu; w latach 1798––1800 wydawali wspólnie „Athenäum”, programowe czasopismo tego ruchu. Za życia ceniony głównie jako krytyk, tłumacz i wykładowca literatury; międzynarodową sławę zdobył dzięki wykładom Vorlesungen über schöne Literatur und Kunst (Berlin 1801–04, wyd. 1884) oraz Vorlesungen über dramatische Kunst und Literatur (3 t., Wiedeń 1809–11), które przyczyniły się do spopularyzowania idei romantyzmu w wielu krajach Europy. W wykładach i pracach estetyczno-teoretycznych niemało miejsca zajmowały rozważania o muzyce, a zwłaszcza o roli czasu w muzyce. W hierarchii sztuk muzyka stanowiła dla A.W. Schlegla sztukę najwyższą, a zarazem najdoskonalszy sposób organizowania czasu („doznawanie muzyki jest kontemplacją przebiegu czasu”); ze wszystkich elementów dzieła muzycznego na pierwszy plan wysuwał czynnik rytmiczny. Koncepcja muzyki i roli rytmu wywodziła się z jego rozważań nad wersyfikacją (badania nad tekstami Szekspira i Dantego). A.W. Schlegel antycypował późniejsze koncepcje estetyczne głównie G.W.F. Hegla i E. Hanslicka (ponadto E. Kurtha). Rozważania o operze, nawiązujące do tradycji tragedii antycznych, mogły przygotować grunt pod reformę dramatu R. Wagnera. Dorobek translatorski (przy wydatnej pomocy żony Caroline) stanowią tłumaczenia m.in. 17 dramatów Szekspira, dzieł Dantego, sztuk Calderona i in. Spuścizna poetycka, choć ilościowo skromna, jest znacząca; obejmuje głównie sonety i ballady (widoczne wpływy G.A. Bürgera i F. Schillera).
Z tekstów poetyckich A.W. Schlegla największą popularnością wśród kompozytorów cieszyły się erotyki. Sięgali po nie w XIX w. m.in. G. Bachman, P. Grönland, F.A. Kanne i F. Schubert, który umuzycznił 7 pieśni (wśród nich: Sprache der Liebe 1816, Lob der Thränen 1821 i Abendlied für die Entfernte 1825); w XX w. — jedynie M. v. Schillings (2 patriotische Gesänge 1913).
Literatura: Z. Lissa Zagadnienie czasu muzycznego w estetyce Augusta Wilhelma Schlegla, „Estetyka” I, 1960; A.S. Garlington August Wilhelm von Schlegel and the German Romantic Opera, „Journal of the American Musicological Society” XXX, 1977; J. Daverio Schumann’s „Im Legendenton ” and Friedrich Schlegel’s„Arabeske ”, „ 19th Century Music” XI, 1987; I. Dürhammer Schlegel, Schelling und Schubert. Romantische Beziehungen und Bezüge in Schuberts Freundeskreis, „Schubert durch die Brille” nr 16/17,1996; W. Dürr Schuberts „ romantische ’’Lieder am Beispiel von Friedrich Schlegels Abendröte-Zyklus, „Schubert-Jahrbuch” 1997.