Schaeffer, Schäffer, Bogusław Julian, *6 VI 1929 Lwów, †1 VII 2019 Salzburg, polski kompozytor, muzykolog, dramaturg, reżyser i pedagog. Był trzecim dzieckiem Władysława i Julii Schaefferów (z domu Petesz). Od dzieciństwa przejawiał wszechstronne zdolności artystyczne. Naukę gry na skrzypcach rozpoczął jeszcze przed wojną, a od 1946 kontynuował w Opolu u E. Sygnatowicza, później u R. Maliszewskiego. W latach 1944–46 powstały pierwsze kompozycje (3 krótkie utwory na fortepian i Sonatina na 2 skrzypiec). W 1949 ukończył Liceum Matematyczno-Fizyczne w Opolu. W latach 1949–53 studiował w Krakowie kompozycję u A. Malawskiego w PWSM oraz muzykologię na UJ pod kierunkiem Z. Jachimeckiego. W 1953 ożenił się z M. Hanuszewską. W latach 1955–57 wykładał w Katedrze Historii i Teorii Muzyki UJ. W 1955 napisał pierwszą sztukę teatralną Webern. W 1atach 1963–98 prowadził klasę kompozycji w PWSM (od 1979 AM) w Krakowie (w 1965 docent, w 1989 profesor), w 1970 uzyskał tytuł doktora nauk humanistycznych na UW; w latach 1986–2002 uczył kompozycji w Hochschule für Musik und Darstellende Kunst „Mozarteum” w Salzburgu. Ponadto wykładał kompozycję na kursach, m.in.: w Toruniu, Warszawie, Krakowie, Salzburgu, Karlsruhe, Middelburgu (Niemcy), Yorku (Anglia), Utrechcie (Holandia) i Schwazu (Austria). Wykształcił ok. 160 uczniów różnych narodowości (m.in.: B. Buczek, G. Zechberger, Ch. Lipp, S. Ehrenkreutz, K.K. Hübler, H. Grassl, A. Caprioli, N. Younes oraz O. Lützow-Holm). Od 1965 współpracował ze Studiem Eksperymentalnym PR w Warszawie. Jako kompozytor siedmiokrotnie reprezentował muzykę polską na festiwalach MTMW. Do lat 70. współpracował jako krytyk muzyczny i felietonista z licznymi czasopismami kulturalnymi w kraju i za granicą. W latach 1967–74 wraz z T. Chylińską redagował „Forum Musicum”. W latach 1956–92 publikował książki, eseje i artykuły z zakresu muzyki współczesnej, studia i prace z zakresu filozofii, 3 zarysy historii muzyki, studia i artykuły związane z pedagogiką nowej muzyki; do ważniejszych należą: Nowa muzyka. Problemy współczesnej techniki kompozytorskiej (1958), Klasycy dodekafonii (1961–64), Wstęp do kompozycji (1976) – unikatowy podręcznik dla adeptów kompozycji, Leksykon kompozytorów XX wieku (2 t., 1963–65) oraz Kompozytorzy XX wieku (1990). W latach 60. i 70. tworzył grafiki, w różnym stopniu związane z muzyką, wystawiane w galeriach sztuki, głównie krajów Europy i Ameryki Północnej. Od 1980 napisał ponad 40 sztuk teatralnych (wcześniejsze utwory dla aktorów włączone są do twórczości kompozytorskiej), od lat 90. reżyserował niektóre z nich. W 1990 założył w Salzburgu własne wydawnictwo Collsch Edition. Jego twórczość obejmuje ponad 500 kompozycji.
Od 1964 był członkiem „Grupy Krakowskiej”, inspiratorem życia muzycznego, jak również wykonawcą własnych utworów. Był laureatem wielu konkursów kompozytorskich. Na konkursie im. G. Fitelberga otrzymał: w 1959 nagrodę za Monosonatę i wyróżnienie za Quattro movimenti, w 1964 nagrodę za Małą symfonię: Scultura i Collage and Form. Na konkursie im. A. Malawskiego w 1962 zdobył nagrodę za Musica ipsa oraz wyróżnienie za 4 utwory na trio smyczkowe. W 1971 przyznano mu nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, w 1972 otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, w 1972 i 1980 nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za działalność pedagogiczną, w 1977 nagrodę ZKP oraz nagrodę miasta Krakowa, w 1999 nagranie im. A. Jurzykowskiego. Został członkiem honorowym: PTMW (2000), ZKP (2003), salzburskich festiwali „Aspekte” (2004). Był też laureatem kilku nagród za utwory dramatyczne. W 15–19 III 1993 odbył się Festiwal Multimedialny Bogusława Schaeffera w Opolu.
W twórczości kompozytorskiej Schaeffera można wyróżnić kilka okresów: od 1944–49 młodzieńczy, od 1949–56 okres prób i eksperymentów, od 1957–62 krystalizacji języka dźwiękowego i rozbudowy notacji muzycznej, od 1963–69 innowacji w zakresie jazzu i muzyki elektroakustycznej, od 1970–81 okres poszerzania gatunków od muzyki konceptualnej do religijnej i od 1983 okres szeroko pojętej syntezy.
W młodzieńczych utworach – mimo pewnej jeszcze surowości brzmienia (Dwie krótkie kompozycje na 2 flety i 2 klarnety, Utwór na 2 flety, Mały kwartet na trąbkę, 2 rogi i puzon) – zaznaczyły się już wyraźnie podstawowe cechy stylu i techniki Schaeffera: kondensacja wypowiedzi, tendencja do tworzenia systemu dźwiękowego (fortepianowe Trzy krótkie utwory, Diarium, 19 mazurków), oryginalne pomysły fakturalne (Kwartet na 2 skrzypiec, wiolonczelę i fortepian, Cztery utwory na fagot i fortepian) i skłonność do zmienności narracji muzycznej (23 utwory na skrzypce solo). W okresie prób i eksperymentów obok utworów szkolnych powstają większe kompozycje (Poezje Guillaume’a Apollinaire’a na sopran i orkiestrę, Muzyka na smyczki: Nokturn), będące wyrazem poszukiwań nowych możliwości w muzyce. Schaeffer w tym czasie uznał interwały za ważniejsze od wysokości dźwięków (Studium w diagramie), tworzył wielodźwiękowe akordy syntetyczne, zawierające wszystkie interwały, poszukiwał wielopostaciowej faktury – złożonej z samodzielnych linii (Muzyka na kwartet smyczkowy – zastosowanie ćwierćtonowych serii), a także ujęć antynomicznych w muzyce (Dwa studia na flet solo) i nowego zapisu (fortepianowe Konfiguracje i Punkty wyjścia, zapis diagramowy w Studium w diagramie, potem w Tertium datur oraz pierwsza w świecie partytura beznutowa – Ekstrema na 10 instrumentów). Schaeffer eksperymentował w zakresie formy (Kompozycja swobodna na fortepian, Montaggio), faktury (I Kwartet smyczkowy, Concerto breve), przestrzeni (Topofonica, Music for MI) oraz materiału muzycznego i jego możliwości (Azione a due, Konstrukcje na wibrafon solo, Model III na fortepian, Musica ipsa). Po 1956 wykształca się jego indywidualny, heterogeniczny język dźwiękowy o bogatej w niuanse rytmice, operujący kunsztownymi motywami i mikrostrukturami. W 1atach 1963–69 w twórczości Schaeffera pojawiają się nowe gatunki: teatr instrumentalny, utwory dla aktorów, utwory jazzowe, orkiestrowe collages, muzyka elektroniczna, muzyka z taśmą, muzyka graficzna, audiowizualna, zdekomponowana, ponadparametrowa i muzyka akcji. W latach 70. kompozytor zwraca się w kierunku muzyki konceptualnej (Muzyka konceptualna), muzyki religijnej (Missa elettronica), muzyki polistylistycznej (Koncert na 3 fortepiany), otwartej w formie (Free Form I, Open Music) oraz muzyki otwartych dyspozycji (tentative music na 159 instrumentów, w siedmiu różnych wersjach).
Dwa równoległe nurty jego twórczości – muzyka i teatr – wzajemnie się inspirują i przenikają. W strukturze formalnej sztuk teatralnych i sposobie traktowania ich tworzywa (układanie scen, agogika akcji, artykulacja czasu,itd.) wyczuwa się funkcjonowanie praw muzyki i odwrotnie, w utworach muzycznych pojawiają się elementy, wynikające z doświadczeń dramaturga (Das Leben einer Stadt, Koncert klarnetowy). Schaeffer nieustannie rozwija technikę kompozytorską, m.in. wprowadza kalejdoskopowe struktury kolorystyczne w orkiestrze (Koncert B-A-C-H, Missa sinfonica), stosuje daleko idące przestrojenie instrumentów smyczkowych (Gasab, Koncert podwójny, IV Koncert skrzypcowy), przenosi do muzyki koncepcje teatralne i metateatralne (Turm- und Rathausmusik für Münster und Krakau).
W muzyce fortepianowej kompozytor posługując się metodą inwersji stwarza możliwość wielu odmiennych interpretacji dzieł polifonicznych i wielowarstwowych (Studium w diagramie, Studium poliwersjonalne). Zapis utworów jest oryginalny (beznutowe Studium w diagramie II, 1956), zwłaszcza w 1atach 1958–60 i w 1atach 1984–2004 (każda kompozycja ujęta inaczej, sugestywnie, a zarazem bardzo atrakcyjnie od strony wizualno-estetycznej).
Na szczególną uwagę wśród utworów organowych zasługuje stuminutowy cykl Sonat organowych I–IV, w których kompozytor wykorzystał doświadczenia zdobyte podczas komponowania muzyki elektronicznej zestawiając kompleksy brzmień dysonansowych z rejestrowo wzbogaconymi harmoniami konsonansowymi oraz przejaskrawiając kontrasty między manuałami; wprowadził zarazem nowe rozwiązania aplikaturowe, nowe koncepcje ruchu i barwy (akordyka 6-, 7- i 8-dźwiękowa, konstelacyjno-przestrzenne traktowanie materiału muzycznego).
W instrumentalnych utworach solowych Schaeffer stosuje różne techniki i wielki zakres możliwości wirtuozowskich (23 utwory i Sonata na skrzypce, Konstrukcje na wibrafon, 5 krótkich utworów na harfę, Solo: Konglomerat na perkusję, aSa na klawikord, aDieu na puzon, Wariacje bez tematu na skrzypce i in.). Często posługuje się metodą katalogowania elementów, rodzących formę (Dwa studia fletowe i saksofonowe, Interview na skrzypce, Free Form II na kontrabas), a niekiedy metodą operowania motywem fakturalnym, aż do jego „wyczerpania” (Pięć fragmentów na gitarę).
Muzyka kameralna (na 2–4 instrumentów) stanowi istotną część dorobku kompozytorskiego Schaeffera i prezentuje szereg nowych możliwości technicznych i wyrazowych.
Kwartety smyczkowe (11) wyróżniają się wyszukaną fakturą, dyscypliną dźwiękową, zwielokrotnionym brzmieniem (dochodzącym nawet do 16 dźwięków brzmiących jednocześnie), gęstością wydarzeń i kontrastów. Schaeffer wprowadza w nich m.in. ekwiwalentność materiału mikrotonalnego, diminucję diatoniki i chromatyki do 1/3, 1/4, 1/5 i 1/8 tonu, ośmiogłosowość tkanki harmonicznej, osiąganą przez permanentną dwugłosowość każdego instrumentu. VII Kwartet i cykl Sześciu etiud powstały dla słynnego Kwartetu Arditti.
Utwory na zespoły instrumentalne wyróżnia każdorazowo specyficzny dobór instrumentów oraz nietypowe ich wykorzystanie, dzięki czemu Schaeffer uzyskuje oryginalne brzmienie (Ekstrema, Montaggio, Oktet na instrumenty dęte i kontrabas, Asiakiria, Bewegung). Kompozytor ukazuje szeroką skalę możliwości instrumentów oraz tworzy ich nowe kombinacje (Warianty na kwintet dęty, 19 mikroutworów, Matan); ogranicza je do ściśle określonych rejestrów (Ekstrema), bądź „ról” (Montaggio), albo grupę jednorodnych instrumentów traktuje jako jeden superinstrument (Nonet w formie tria smyczkowego, New Way).
Małe koncerty traktowane są przez Schaeffera jako pole doświadczalne, otwierające nowe perspektywy przy tworzeniu większych form (Azione a due, Mare, Imago musicae).
W koncertach instrumentalnych – bodaj najbardziej odsłaniających temperament kompozytora – Schaeffer odchodzi od typowego koncertowania, np. w S’alto wprowadza „mówiony chór” zamiast instrumentalnego tła orkiestrowego, a w Koncercie na flet i orkiestrę fragmenty z solistycznym triem fletowym i orkiestrą wysokich instrumentów. Pojawiają się również koncerty, w których instrument solowy może być wymieniany przy tym samym akompaniamencie (Konfrontacje) albo zmieniany w trakcie trwania utworu, np. w Concerto per sei e tre, Koncercie saksofonowym na saksofon sopranowy, altowy i tenorowy, Koncercie na skrzypce (gasab), obój (rożek angielski, ewentualnie 3 oboje, na których solista gra jednocześnie) i orkiestrę, podwójnym Koncercie skrzypcowym (desef, gasab), Koncercie na obój (2 i 3 oboje równocześnie) i orkiestrę, Koncercie na flet (flet zwykły, piccolo i altowy) i orkiestrę (1996). Towarzyszenie orkiestry (różne instrumenty w kolejnych koncertach) zmienia się nie tylko fakturalnie, ale i kolorystycznie (Koncert B-A-C-H, III Koncert fortepianowy, Koncert dla dwóch saksofonistów, grających na siedmiu instrumentach, IV Koncert skrzypcowy, w którym nie ma dyrygenta, a muzycy koordynują swoje wejścia i swoją grę na podstawie głównego solisty). W koncertach pisanych na różne instrumenty (nawet takie jak czelesta czy wibrafon) uderza witalność ruchu, często wprowadzana wielogłosowość, gęstość tkanki dźwiękowej, intensywność liryczna i dramatyczna, błyskotliwa wirtuozeria solistów.
Utwory orkiestrowe mają na ogół nietypową obsadę (np. Monosonata na 6 kwartetów smyczkowych, Topofonica na 40 różnych instrumentów, Musica ipsa na orkiestrę niskich instrumentów, Collage na orkiestrę, złożoną z trzech orkiestr czy VI Symfonia na wielką orkiestrę o poczwórnej obsadzie i wyróżnionym, wielkim składzie smyczkowym), przy czym najczęściej wszystkie instrumenty traktowane są solistycznie; Schaeffer unika zdwojeń, identyczności, analogii. W muzyce orkiestrowej zadziwiają niezwykłe metamorfozy barwy (Concerto per sei e tre, Kammersymphonie, Musica ipsa, VII Symfonia, Enigma). Poza zapisem tradycyjnym w wielu partyturach Schaeffer posługuje się oryginalnym zapisem graficznym (Kody na maszynie do pisania, Howl i Symfonia w dziewięciu częściach – czytane od góry ku dołowi i in.).
W utworach wokalnych – z wyjątkiem kilku wczesnych i późniejszych, pisanych do poezji, np. Ishirini, Canti (Liebe und Nacht) – z reguły Schaeffer traktuje głos ludzki instrumentalnie, wykorzystując materiał asemantyczny.
Muzyka religijna zajmuje ważne miejsce w twórczości Schaeffera, który posługuje się tu własnym, oryginalnym językiem, dalekim od obowiązujących dotąd konwencji. Twórca stosuje fakturę mocno rozbudowaną, rezygnuje z harmonicznej 4-gło-sowości, głosom i instrumentom wyznacza odrębne funkcje. Utwory religijne Schaeffera są wysublimowane harmonicznie, czasem silnie politonalne (Te Deum). Kompozytor stosuje polifoniczną harmonię, której nadrzędną cechą są poziome relacje półtonowe, a poszczególne składniki akordów mają charakter dźwięków prowadzących lub rozwiązujących się w dół, dzięki czemu istnieje bliska więź między wszystkimi dźwiękami(Stabat Mater). W nawiązującym do średniowiecza Kyrie z Missa elettronica tworzy Schaeffer nowy system harmoniczny o pustych brzmieniach. W jego utworach religijnych melodyka oddaje atmosferę skupienia, kontemplacji i pobożności (Missa brevis, Miserere). Schaeffer nie rezygnuje z zastosowania w nich różnych środków, nie wyłączając muzyki elektroakustycznej.
Opera stała się dla Schaeffera intrygującym wyzwaniem dopiero w 1988. Skomponował Minioperę – rodzaj etiudy operowej z użyciem rzutników, aparatury wideo i komputera, potem Liebesblicke oraz stuminutowy utwór oratoryjny Das Leben einer Stadt.
W utworach jazzowych Schaeffer zapisuje muzykę nie pozostawiając marginesu dla improwizacji, ale sprawiają one wrażenie improwizowanych. W jego kompozycjach dominuje polifonia, na bazie swingującej i często swobodnie realizowanej (niekiedy w zapisie graficznym) faktury orkiestrowej. Wielokrotnie przenosi doświadczenia wyniesione z tego gatunku do innych swoich utworów (Kesukaan, Koncert B-A-C-H, Koncert na skrzypce, obój i orkiestrę).
Muzyka elektroakustyczna (elektroniczna, konkretna i komputerowa) uprawiana przez Schaeffera od 1964 stanowi specjalny rozdział w jego twórczości: do Assemblages I–III Schaeffer sam nagrywał (na fortepianie i na skrzypcach) materiał dźwiękowy, złożony ze 150 emotywografów; kiedy w muzyce elektronicznej posługiwano się głównie brzmieniem z generatorów, Schaeffer umieszczał w materiale elektronicznym, dla kontrastu, śladowe elementy głosu ludzkiego, bądź instrumentów (Symfonia, Poetries). Wreszcie opracował koncepcję stworzenia muzyki złożonej z 24 warstw (podczas gdy linearne maksimum wynosiło w 1978 – 16 śladów), przy symultanicznym użyciu 80 różnych elementów w utworze komputerowym Temat: Muzyka elektroniczna.
Utwory z taśmą towarzyszącą (mediami elektroakustycznymi) lub komputerem, komponowane od 1966, pomnażają w heterogenicznych wersjach wykreowaną w nich ideę (Heraklitiana, Projekt).
Programy ideowe i projekty muzyki – „marzenia” Schaeffera (PR-I I–VIII) o tym co teraz wydaje się niemożliwe – odsłaniają nam, kiedyś zapewne realną wizję muzycznej przyszłości.
Dekompozycje, muzyka graficzna, emotywografy, muzyka ponadparametrowa, idee audiowizualne, muzyka akcji oraz happeningi i „be-in” (odmiana happeningu, w którym akcja pozbawiona jest przedziału między artystą a publicznością) to eksperymentalne gatunki muzyczne, polegające na wprowadzaniu do muzyki zestawień i nawarstwień rozmaitych mediów. W konceptualnych tekstach muzycznych (Muzyka konceptualna, Muzyka negatywna) Schaeffer poprzestał na propozycjach, zamysłach, które są przewidziane do rozwinięcia przez innych.
Teatr instrumentalny Schaeffera – z udziałem aktorów i muzyków – reprezentują dzieła quasi-teatralne, na ogół z tekstem samego kompozytora (sporadycznie obcych autorów, jak w TIS MW2, Hommage à Czyżewski czy Snach o Schäfferze). Wykorzystuje on tu prawa asocjacyjne, szczególnie asocjacje symultaniczne, które w przypadku teatru instrumentalnego okazały się wyjątkowo owocne. Niekiedy przerzuca w nim punkt ciężkości z muzyki na tekst, bądź opiera się na specyficznie muzycznej akcji (Vaniniana) albo na poezji (Iranian Set), podczas gdy muzyka ma rolę zaledwie „komentarzaˮ.
Muzyka dla aktorów. Schaeffer jest twórcą tego gatunku, obejmującego utwory w różnym stopniu związane z muzyką. W przypadku Scenariusza dla nie istniejącego, lecz możliwego aktora instrumentalnego i Audiencji I–V mamy do czynienia z formą wykładu o muzyce, sztuce, jej sytuacji w świecie w aspekcie psychologii twórczości, socjologii, a nawet filozofii. Ów wykład przerywany jest rozmaitymi zabawnymi, komicznymi, niekiedy groteskowymi wątkami pozamuzycznymi. Z wyjątkiem Audiencji III (dla pary aktorskiej) kompozycje te przeznaczone są dla jednego aktora. W Kwartecie dla czterech aktorów, Fragmentach I–III czy Scenariuszu dla trzech aktorów kompozytor – odchodząc już od formy wykładu – poszerza zakres poruszanych problemów, również m.in. o sprawy natury społeczno-etycznej.
Najistotniejszą cechą twórczości Schaeffera jest operowanie olbrzymim zasobem środków technicznych, pomnażanych i udoskonalanych. Nowatorska muzyka Schaeffera intryguje niesłychaną płodnością i pomysłowością; pierwsza pochodzi z łatwości tworzenia za pomocą nowego lub wykoncypowanego materiału, druga z potrzeby konfrontowania własnych osiągnięć z olbrzymimi możliwościami muzycznymi („możliwości muzyki są same w sobie genialne” – ulubione zdanie Schaeffera). Kompozytor nie dokonuje syntezy najważniejszych osiągnięć muzyki XX w., lecz tworzy muzykę mając stale na uwadze nietknięte dotąd obszary. Po wielu latach uformował gramatykę języka nowej muzyki, bowiem w zakresach: ultrapolifonii, mikrotonalności, multifoniczności, scordatury wprowadził nieznane dotąd faktury i zestawienia harmoniczne, posługując się wieloznacznymi motywami i niezależnymi liniami.
Schaeffer był twórcą wyjątkowym, u podstaw komponowania tkwiły zawsze jakieś nowe idee, wsparte odrębnymi pomysłami, z reguły zintegrowane z odpowiednimi rozwiązaniami technicznymi i brzmieniowymi. Niekiedy podstawą kompozycji jest stworzenie niezaistniałej dotąd w muzyce sytuacji (wielowersyjną tentative music może wykonywać m.in. instrument solowy i orkiestra, złożona aż ze 159 muzyków, grających przy tym na ok. dwustu instrumentach), innym razem o stylu muzyki decyduje np. obsada (muzyka na 48 skrzypiec, tworzących nowy typ orkiestry w Monophonie VIII). Jest to muzyka z natury swego przeznaczenia polistylistyczna, utwory łączą takie cechy jak liryzm, hipertrofia złożoności, anihilacja konwencji formalnych, zamiłowanie do bogatych zróżnicowań przebiegu muzycznego, swoista, o subtelnych cieniowaniach rytmika, a dalej: traktowanie polifonii, polimelodyjności, a nawet dodekafonii i sonorystyki jako zaledwie składowych elementów nowej faktury. Schaeffer traktuje instrumentację w bardzo oryginalny sposób. W ponad 60 utworach orkiestrowych (o niepowtarzającej się dyspozycji instrumentów) dominuje zasada ustawicznej zmienności orkiestry, np. w Koncercie organowym B-A-C-H obsada zmienia się 53 razy („pisząc muzykę, jednocześnie komponuję jej barwę, której nie można oddzielić od tworzywa muzycznego” – Schaeffer). Tworząc instynktownie, jest on zarazem przeciwnikiem wszelkiej totalnej organizacji materiału dźwiękowego, której przeciwstawia swobodne użycie wybranych i preferowanych interwałów. W ciągu niemal sześćdziesięciu lat wypracował szereg metod komponowania, tworzących jego własny, odrębny styl.
Dla wielu utworów Schaeffer wybiera specyficzne środki techniczne. Ultrawielogłosowe akordy – choćby 24-dźwiękowe, dzięki użyciu ćwierćtonów – pojawiają się tylko wówczas, gdy na to pozwoli taka dyspozycja instrumentów jak np. w Mono-phonie VIII na 48 skrzypiec. W Konstrukcjach łącznych na wielką orkiestrę smyczkową kompozytor operuje w pionie aż 192 dźwiękami, stosując specyficzne tremola dwugłosowe. Schaeffer zważa jednak na granice pojemności słuchowej odbiorców i często tworzy za pomocą – bardziej uchwytnych w percepcji – homogenicznych „czwórek” (4 flety, 4 kontrabasy. itd.). Rzadko wykracza poza 18 współbrzmiących ze sobą linii, mimo iż w dyspozycji może ich być 40 czy nawet 88 (Movimiento Sinfónico). Nietypowo stosuje mikrotonowość w skali od 1/3 do 1/8 tonu na zasadzie równoważności z chromatyką, przede wszystkim w kwartetach smyczkowych. W wielu utworach kumuluje środki muzyczne oraz nieortodoksyjnie traktuje notację.
Schaeffer, szczególnie jako kompozytor i teoretyk nowej muzyki, spełnił funkcję spiritus movens w polskim środowisku kompozytorskim, zwłaszcza w latach 60. Transferował do muzyki polskiej nowoczesne nurty i gatunki muzyczne, m.in.: dodekafonię, happening czy teatr instrumentalny (w 1960 stworzył pierwszy polski happening – Non-stop, w 1963 najwcześniejszy polski utwór z gatunku teatru instrumentalnego – TIS MW2). Ważną rolę odegrały jego książki, do dziś wykorzystywane w praktyce dydaktycznej. Utwory teatralne Schaeffera, reprezentujące nowatorski gatunek – „muzykę dla aktorów” – znalazły wielu znakomitych odtwórców na całym świecie i cieszą się nieustającym powodzeniem. Schaeffer – mistrz innowacji – stał się twórcą uniwersalnym, który nie pomija żadnych dziedzin, jakie w nowej muzyce są warte rozwinięcia. Tworzył własne, oryginalne koncepcje (eksperymentalne gatunki muzyczne, nowe techniki kompozytorskie, odkrywcze idee fakturalne, kolorystyczne i notacyjne), otwierające przed współczesną muzyką nieznane dotąd możliwości.
Literatura: Bogusław Schaeffer 50 Jahre Schaffen, Salzburg 1994 (zawiera wypowiedzi kompozytora, kalendarium, wykaz twórczości); Musikalische Dokumentation. Bogusław Schaeffer Konzert – Gespräch – Austeilung, red. L. Theiner, Wiedeń 2003; J.M. Hodor i B. Pociej Bogusław Schaeffer and his Music, Glasgow 1975; L. Stawowy Bogusław Schaeffer Leben, Werk, Bedeutung, Innsbruck 1991; J. Zając Dramaturgia Schaeffera, Salzburg 1998; Bogusław Schaeffer – kompozytor i dramatopisarz, materiały z międzynarodowego sympozjum naukowego 10–11 V 1999 w Krakowie (UJ), red. M. Sugiera i J. Zając, Kraków 1999, zawiera: Ch. Ballmer Bogusław Schaeffer und das Streichquartett, A. Caprioli Bogusław Schaeffer, der unsichtbare Klassiker der Musik, J.M. Hodor Ewolucja języka dźwiękowego w kompozycjach Schaeffera, C. Humphries Fate, Difference, and Tragicomedy in the Music and Teaching of Bogusław Schaeffer, M. Karasińska Dialog, nie-dialog Bogusława Schaeffera, J. Peszek Mój mistrz – Schaeffer, Shin Soo-Jung Musik in der ungewöhnlichen Notation, M. Sugiera Próbowanie teatru jako strategia montażu, A. Tytkowska Dramaturgia Bogusława Schaeffera czyli „czysta gra”, A. Walaciński Salto 1963–1998. Dwa bieguny koncertu instrumentalnego, J. Zając Multidymensjonalność w czasach niepewności; M. Karasińska Bogusław Schaeffer filozofia nowego teatru, Poznań 2002; B. Pociej O twórczości Bogusława Schaeffera, „Muzyka” 1964 nr 3/4; B. Gawrońska Utwory na taśmę Bogusława Schaeffera, „Muzyka” 1975 nr 1; E. Synowiec Teatr instrumentalny Bogusława Schaeffera, «Prace Specjalne Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku» nr 30, 1983; B. Buczek Twórczość Bogusława Schaeffera. Tendencje, idee, realizacje, w: Przemiany techniki dźwiękowej, stylu i estetyki w polskiej muzyce lat 70., red. L. Polony, Kraków 1986; oraz Wielość i jedność w muzyce sakralnej Bogusława Schaeffera, w: Musicae sacrae ars et scientia, księga pamięci K. Mrowca, red. S. Dąbek i I. Pawlak, «Roczniki Teologiczno-Kanoniczne» XXXIV, z. 7, Lublin 1989; K. Szwajgier „Metamuzyczne” utwory Bogusława Schaeffera, w: Krakowska szkoła kompozytorska 1888–1988, red. T. Malecka, Kraków 1992; J.M. Hodor Filozofia kultury Bogusława Schaeffera, praca doktorska, maszynopis biblioteki UMCS, 1992; oraz Język muzyczny i jego współczesne kody. Od abstrakcji do konkretu w dziele Schaeffera, w: Znak – znaczenie – język, «Zeszyt Naukowy ASP w Warszawie» nr 36, red. G. Wielicka i in., 1994; D. Dao Play. A Ritual for Five Performers oraz VII Streichquartett von Bogusław Schaeffer, Schwaz 1996 oraz 1997 Akademie für Neue Komposition; I. Lindstedt TIS MW2 Bogusława Schaeffera. Kategoria fonosystemu w kształtowaniu struktury narracyjno-dramaturgicznej przedstawienia teatralnego, „Muzyka” 1996 nr 4; Kim Sang heon Die analytische Studie. Bogusław Schaeffer, Sinfonia/Concerto für 15 soli und Orchester (1996), «Mozarteum-Schriften», Salzburg 1997; B. Dobretsberger Polnische Avantgarde. Bogusław Schaeffer und sein sinfonisches Werk, Frankfurt nad Menem 2003; Z. Wachowicz Muzyka Bogusława Schaeffera, „Ruch Muzyczny” 1960 nr 19; B. Pociej „Musica ipsa” Bogusława Schaeffera, „Ruch Muzyczny” 1963 nr 7, Traktat na tematy jazzowe Schaeffera, „Ruch Muzyczny” 1964 nr 9, Scultura Bogusława Schaeffera, „Ruch Muzyczny” 1965 nr 17 oraz The Art of Bogusław Schaeffer, „Polish Perspectives” 1971 nr 7/8; M. Wołczyńska Teatr instrumentalny, „Forum Musicum” 1970 nr 7; O. Bednarčik Grafický prvek w dile B. Schäffera, „Opus musicum” 1971; S. Kisielewski Schaeffer – samobójca, „Ruch Muzyczny” 1971 nr 9; K. Szwajgier Technika mikrotonowa w kwartetach smyczkowych kompozytorów polskich, w: Kwartet smyczkowy w polskiej muzyce współczesnej, materiały z sesji w PWSM w Krakowie w V 1975, red. J. Rychlik, Kraków 1975; E. Karkoschka Über Bogusław Schäffer und einige Kriterien musikalischer Qualität, „Melos/NZfM” 1976 nr 3; K. Fessmann Bergson zu Klang gebracht. Beobachtungen zur „Bergsoniana” von Bogusław Schäffer, „Melos/NZfM” 1977 nr 1; J.M. Hodor O twórczości Bogusława Schaeffera, „Życie Literackie” 1977 nr 25 oraz Twórczość kompozytorska Bogusława Schaeffera, „Miesięcznik Literacki” 1979 nr 9; A. Nowicki O dźwiękowych portretach Heraklita i Platona w muzyce współczesnej awangardy oraz Myśli Heraklita o muzyce. Apokryfy, „Meander” 1978 nr 2 oraz nr 10; W. Gieseler Zur Semiotik graphischer Notation, „Melos/NZfM” 1978 nr 1; B. Gawrońska Teatr instrumentalny, „Dialog” 1979 nr 10; B. Buczek Twórczość Bogusława Schaeffera, „Ruch Muzyczny” 1984 nr 4; E. Synowiec TIS MW2 Bogusława Schaeffera, w: Musikwissenschaftliche Kolloquien der Internationalen Musik Festspiele in Brno, t. 15, red. R. Pečman, Brno 1984; J.M. Hodor: Muzyka i teatr Bogusława Schaeffera, „Życie Literackie” 1983 nr 18 oraz 1985 nr 14/15, Portret kompozytora, „Kultura” 1988, Schaeffer, „Życie Literackie” 1989 nr 26, artykuł w pracach zbiórowych pod red. A. Nowickiego: Portrety muzyczne Bogusława Schaeffera, w: Filozofia portretu, Sny w twórczości Bogusława Schaeffera, w: Filozofia snów, Lublin 1992, 1995, Schaeffer i jego szkoła, „Ruch Muzyczny” 1996 nr 14, Bogusław Schaeffer – twórca wielowymiarowy, „Ruch Muzyczny” 1997 nr 15, Dramaturg i kompozytor, „Ruch Muzyczny” 2004 nr 1; liczne wywiady, m.in. T. Wysocki Rozmowa z Bogusławem Schaefferem, „Ruch Muzyczny” 1959 nr 17/18, 1960 nr 18 i nr 19; J. Cegiełła Bogusław Schaeffer, w: Szkice do autoportretu polskiej muzyki współczesnej, Kraków 1976; J. Noworol Problemy dydaktyki kompozycji, rozmowa z Bogusławem Schaefferem, „Ruch Muzyczny” 1976 nr 2; J. Zając Teatr i filozofia Bogusława Schaeffera. Trzy rozmowy, Salzburg 1992.
Poniższy wykaz kompozycji jest wyborem, pełny spis do 1994 znajduje się w: Bogusław Schaeffer 50 Jahre Schaffen (zob. Lit.).
Kompozycje
Cyfra po tytule kompozycji oznacza numerację wyznaczoną przez kompozytora, pierwszy rok odnosi się do skomponowania, data dzienna dotyczy prawykonania, następnie rok – wydania. Zdecydowana większość kompozycji została opublikowana przez Collsch Edition w Salzburgu, toteż w tym przypadku podany jest tylko rok wydania.
Instrumentalne:
orkiestrowe:
3 krótkie utwory na orkiestrę, N 28, 1951, wyk. Katowice 21VI 1985 (dyryg. B. Olędzki), wyd. 2000
Muzyka na smyczki: Nokturn na małą orkiestrę smyczkową, N 30, 1953, wyk. Opole 24 III 1961 (Orkiestra Filharmonii Opolskiej, dyryg. S. Michalak), wyd. 2001
Monosonata na 6 kwartetów smyczkowych, N 50, 1959, wyk. Wiedeń 19 VI 1961 (Festiwal MTMW, orkiestra Berliner Philharmoniker, dyryg. E. Bour), wyd. 1960, 21970 PWM
Equivalenze sonore na perkusyjną orkiestrę kameralną, N 53, 1959, wyk. Warszawa 1 III 1971 (Orkiestra FN, dyryg. J. Maksymiuk), wyd. 1962 PWM
Topofonica na 40 różnych instrumentów, N 58, 1960, wyk. Kielce 22 II 1985 (Orkiestra Filharmonii Świętokrzyskiej, dyryg. B. Olędzki), Warszawska Jesień 23 IX 1989 (Orkiestra Symfoniczna Radia Duńskiego z Kopenhagi, dyryg. L. Segerstam), wyd. 1962, 21965 PWM (partytura trójbarwna)
Konstrukcje łączne na wielką orkiestrę smyczkową, N 62, 1960, wyd. 2000
Mała symfonia: Scultura na orkiestrę, N 65, 1960, wyk. Warszawska Jesień 29 IX 1965 (Orkiestra Filharmonii Poznańskiej, dyryg. A. Markowski), wyd. 1967 PWM
Kody na orkiestrę kameralną, N 69, 1961, wyk. Warszawska Jesień 19 IX 1961 (zespół „die reihe”, dyryg. F. Cerha), wyd. 1964 PWM
Musica ipsa na orkiestrę niskich instrumentów, N 73, 1962, wyk. Warszawska Jesień 20 IX 1962 (WOSPR, dyryg. J. Krenz) wyd. 1965 PWM
Collage na orkiestrę, N 96, 1964, wyk. Warszawa 18 IV 1985, wyd. 1972 PWM
Symfonia: Muzyka orkiestrowa na wielką orkiestrę, N 121, 1967, wyd. 2000
Symfonia w 9 częściach na orkiestrę, N 179, 1973, wyk. Wrocław 18 IX 1978 (fortepian A. Kaczyński, B. Schaeffer, dyryg. M. Gawroński)
tentative music na 159 instrumentów, 7 wersji – wersja A: na 1 instrument; wersja B: na 5 instrumentów; wersja C: na 9 instrumentów; wersja D: na 15 instrumentów; wersja E: na 19 instrumentów; wersja F: na 59 instrumentów; wersja G: na 159 instrumentów (2’–159′), N 184, 1973, wyk. wersja B: Lwów 11 X 2002; wersja E: Warszawska Jesień 20 IX 2004 (Zespół Młodzieżowy Polsko-Niemiecki, dyryg. R. Bohn); wersja na 53 solistów: Jelenia Góra 1 IV 2005 (Orkiestra Filharmonii Dolnośląskiej, dyryg. B. Olędzki), wyd. 2002
Uwertura warszawska (Harmonie i kontrapunkty I) na orkiestrę, N 188, 1975, wyk. Warszawska Jesień 20 IX 1975 (Orkiestra FN, dyryg. W. Michniewski), wyd.1984 PWM
Romuald Traugutt (Harmonie i kontrapunkty II) na orkiestrę, N 191, 1976, wyk. Warszawska Jesień 20 IX 1977 (Orkiestra FN, dyryg. W. Michniewski), wyd. 1984 PWM
Gravesono na orkiestrę instrumentów dętych blaszanych i perkusję, N 197, 1977
Kesukaan I na 13 instrumentów smyczkowych, N 203, 1978, wyk. Rzeszów 8 IV 1983 (dyryg. B. Olędzki), wyd. Wiedeń 1984 Ariadne
Missa sinfonica na orkiestrę (sola: sopran, skrzypce, saksofon sopranowy), N 257, 1986, wyk. Katowice 25 IV 1986 (dyryg. B. Olędzki), wyd. 2000
Kammersymphonie na orkiestrę kameralną, N 293, 1988, wyd. 2000
Sinfonia na orkiestrę, N 296, 1988, wyk. Opole 16 IV 1993 (dyryg. T. Lida), wyd. 1999
Kesukaan II na 13 instrumentów smyczkowych, N 307, 1991, wyk. Warszawa 21 III 1995 (Orkiestra FN, dyryg. B. Olędzki), wyd. 1998
VI Symfonia na wielką orkiestrę, N 320, 1993, wyd. 1999
Analogies na 4 rogi, 4 trąbki, 4 puzony i 4 perkusje, N 326, 1994, wyd. 1999
Orchestral and Electronic Changes na amplifikowane instrumenty solowe i orkiestrę, N 333, 1994
Sinfonietta na 16 instrumentów, N 346, 1996, wyk. Warszawska Jesień 23 IX 1997 (Moskiewski Zespół Muzyki Współczesnej, dyryg. A. Winogradow), wyd. 2001
VII Symfonia, N 359, 1997, wyd. 2001
Enigma na wielką orkiestrę, N 368, 1997, wyd. 2003
Concerto da camera na 18 różnych instrumentów, N 371, 1997, wyk. Olsztyn 25 XI 2004 (dyryg. B. Olędzki)
Movimiento Sinfonico na 88 instrumentów, N 378, 1997, wyd. 2003
Transparencies na orkiestrę, N 382, 1998, wyk. Warszawa 3 XII 1999 (dyryg. B. Olędzki), wyd. 2003
Adagio na orkiestrę, N 390, 1998, wyd. 2000
Gestures na orkiestrę kameralną, N 412, 1999, wyk. Jelenia Góra 1 IV 2005 (Orkiestra Filharmonii Dolnośląskiej, dyryg. B. Olędzki), wyd. 1999
Sinfonia breve na orkiestrę kameralną, N 423, 2000, wyd. 2000
Prolegomena na orkiestrę kameralną, N 437, 2000, wyd. 2001
Nine Studies on Themes of Max Ernst na orkiestrę kameralną, N 443, 2000, wyk. Kielce 4 III 2005 (Orkiestra Filharmonii Świętokrzyskiej, dyryg. J. Kraszewski), wyd. 2005
Convocations na orkiestrę, N 445, 2000, wyd. 2003
Identity na orkiestrę, N 484, 2003
Panorama na orkiestrę, N 517, 2005
Duodecet na 12 wiolonczel, N 523, 2005
koncerty:
Quattro movimenti na fortepian i orkiestrę, N 42, 1957, wyk. Wrocław 18 I 1968 (fortepian C. Helffer, dyryg. T. Strugała), wyd. 1960 PWM
Tertium datur na klawesyn i orkiestrę, N 48, 1958, wyk. Warszawska Jesień 18 IX 1960 (klawesyn D. Chmielecka, Zespół Kameralny Filharmonii Krakowskiej, dyryg. A. Markowski), wyd. 1962 PWM
Concerto breve na wiolonczelę i orkiestrę, N 52, 1959, wyd. 2000
Concerto per sei e tre na zmienny instrument solowy (klarnet, saksofon altowy, skrzypce, wiolonczela, perkusja, fortepian)
i orkiestrę, N 60, 1960, wyk. Katowice 7 IX 1962 (dyryg. J. Krenz), wyd. 1963 PWM
S’alto na saksofon altowy i solistyczną orkiestrę kameralną, N 81, 1963, wyk. Zagrzeb 13 V 1963 (saksofon altowy A. Thomys, dyryg. A. Markowski), wyd. 1965 PWM
Koncert na flet, trio fletowe i orkiestrę wysokich instrumentów, N 82, 1963, wyk. Opole 31 V 1963 (flet B. Świątek, dyryg. S. Michalak)
I Koncert skrzypcowy, N 85, 1961–63, wyd. 1965 PWM
Koncert na fortepian i orkiestrę (II Koncert fortepianowy; 19’–29′), N 120, 1967, wyk. Elbląg 26 XI 2004 (fortepian M. Lisak, dyryg. B. Olędzki), wyd. 2001
Experimenta na fortepian i orkiestrę, N 154, 1971, wyk. Poznań 26 IV 1972 (fortepian M. Mietelski, Orkiestra Filharmonii Poznańskiej, dyryg. R. Czajkowski); Warszawska Jesień 21 IX 1972, fortepian M. Mietelski, Grand Orchestre Symphonique de la Radiodiffusion-Télévision Belge, dyryg. R. Czajkowski), wyd. 2003
Konfrontacje na instrument solowy i orkiestrę, N 158, 1972, wyk. Opole 19 III 1993 (fortepian B. Schaeffer, dyryg. T. Lida), Lublin 16 IV 1993 (puzon M. Santek, dyryg. B. Olędzki), wyd. 2000
Jangwa na kontrabas i orkiestrę, N 207, 1979, wyk. La Jolla (Kalifornia) 14 XII 1990, wyd. 2002
Koncert na gitarę i orkiestrę, N 236, 1984, wyk. Rzeszów 9 III 1984 (gitara K. Celiński, dyryg. B. Olędzki), wyd. 2000
Koncert na akordeon i orkiestrę, N 238, 1984, wyd. 2001
Koncert na organy, skrzypce solo i orkiestrę (B-A-C-H), N 239, 1984, wyk. Norymberga 5 VII 1985 (organy W. Jacob, skrzypce A. Röhm, Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, dyryg. H. Wakasugi), wyd. 2003
Mikrotöne dla 4 pianistów (2 fortepiany) i orkiestrę, N 244, 1985, wyk. Salzburg 11 V 1985 (fortepiany: P. Grodecki, M. Herbowski, B. Buczek, M. Szpineter, Orkiestra Filharmonii Bałtyckiej, dyryg. B. Olędzki), wyd. 1999
Koncert na flet, harfę i orkiestrę, N 258, 1986, wyd. 2000
Koncert na saksofon (sopranowy, altowy, tenorowy) i ork., N 262, 1986, wyd. 2002
Koncert na skrzypce (i skrzypce gasab), obój (i rożek angielski oraz 2 oboje – jeden wykonawca) i orkiestrę, N 264, 1986, wyk. Kraków 10 VI 1986, wyd. 2000
Koncert podwójny na 2 skrzypiec i orkiestrę, N 283, 1988, wyk. Warszawa 21 III 1995 (skrzypce i skrzypce przestrojone T. Guz, skrzypce i skrzypce przestrojone T. Bartosiak, dyryg. B. Olędzki), wyd. 2001
Koncert na perkusję jazzową, fortepian i orkiestrę, N 288, 1988, wyk. Kraków 25 VI 1993 (perkusja J. Pilch, fortepian B. Schaeffer, dyryg. M. Pijarowski), wyd. 2000
Koncert na 2 fortepiany (na 8 rąk) i orkiestrę, N 291, 1988, wyd. 2001
II Koncert skrzypcowy, N 298, 1989, wyd. 1998
III Koncert fortepianowy na fortepian, orkiestrę, media elektroniczne i komputer (39’–63′), N 300, 1990, wyk. Katowice 1991 (fortepian B. Schaeffer, media elektroniczne i komputer M. Chołoniewski, WOSPRiT dyryg. B. Olędzki), wyd. 1998
Koncert na obój (i rożek angielski, 2 oboje oraz 3 oboje – jeden wykonawca) i orkiestrę, N 315, 1992, wyk. Kraków 11 VI 2004 (obój M. Pędziałek, Orkiestra Filharmonii Krakowskiej, dyryg. T. Bugaj), wyd. 2001
Leopolis na skrzypce i orkiestrę, N 332, 1994, wyk. Kraków 21 XI 1994 (skrzypce M. Czepielowski, dyryg. S. Gałoński), wyd. 2001
Koncert na klarnet i orkiestrę, N 341, 1995, wyk. Kraków 3 IV 1995 (klarnet K. Klima, dyryg. P. Przytocki), wyd. 2002
Koncert na flet i orkiestrę, N 349, 1996, wyk. Jelenia Góra 1 IV 2005 (flet E. Sytianko, Orkiestra Filharmonii Dolnośląskiej, dyryg. B. Olędzki), wyd. 2003
Sinfonia/Concerto na 15 solistów i orkiestrę, N 354, 1996, wyd. 2000
Koncert na skrzypce, fortepian i orkiestrę, N 357, 1997, wyd. 1999
Koncert na altówkę i orkiestrę, N 360, 1997, wyk. Kielce 4 III 2005 (altówka J. Bartosiak, Orkiestra Filharmonii Świętokrzyskiej, dyryg. J. Kraszewski), wyd. 1998
Koncert na fagot i orkiestrę, N 392, 1998, wyd. 2005
Koncert na kwartet smyczkowy i orkiestrę, N 395, 1998, wyd. 2001
IV Koncert fortepianowy na fortepian i orkiestrę, N 400, 1999, wyk. Rzeszów 12 XI 1999 (fortepian B. Schaeffer, dyryg. J. Lipke), wyd. 2002
III Koncert skrzypcowy, N 415, 1999, wyd. 2000
Koncert dla 2 saksofonistów (sopranowy, altowy, tenorowy, barytonowy i sopranowy, altowy i tenorowy), N 416, 1999, wyk. Warszawa 3 XII 1999 (saksofon sopranowy, altowy, tenorowy, barytonowy: G Preisner; saksofon sopranowy, altowy, tenorowy: A. Rzymkowski, Orkiestra FN, dyryg. B. Olędzki), wyd. 2001
Symphonie concertante na 4 trąbki i orkiestrę, N 449, 2000
Koncert na wibrafon i orkiestrę kameralną, N 453, 2001, wyd. 2002
Concertino na skrzypce, wiolonczelę i małą orkiestrę, N 457, 2002, wyd. 2002
Fantasia na skrzypce, wiolonczelę i małą orkiestrę, N 458, 2002, wyd. 2002
Koncert na harfę (i harfę celtycką) i orkiestrę, N 459, 2002, wyd. 2003
V Koncert fortepianowy na fortepian i chór 15 solistów wokalnych, N 462, 2002, wyk. Katowice 11 VI 2005 (fortepian G. Szendzielorz, zespół Camerata Silesia, dyryg. A. Szostak), wyd. 2005
Koncert na czelestę i orkiestrę kameralną, N 465, 2002
IV Koncert skrzypcowy na skrzypce (oraz skrzypce desef i gasab) i orkiestrę kameralną, N 471, 2003, wyk. Warszawska Jesień 20 IX 2003 (skrzypce F. Stadler, Österreichisches Ensemble für Neue Musik [Salzburg]), wyd. 2003
Koncert na orkiestrę perkusyjną dla 8 perkusistów oraz na klarnet, fortepian, skrzypce i kontrabas, N 520, 2005
II Koncert kontrabasowy na kontrabas i orkiestrę kameralną, N 532, 2005, wyd. 2006
małe koncerty:
Azione a due na fortepian i instrumenty, N 70, 1961, wyk. Stuttgart 4 XII 1970 (fortepian B. Kontarsky), wyd. Berlin 1963 Ahn & Simrock
Imago musicae na skrzypce z interpolującym towarzyszeniem instrumentalnym, N 71, 1961, wyk. Hanower 27 III 1966, wyd. Berlin 1963 Ahn & Simrock
Decet na harfę i 9 instrumentów, N 111, 1966, wyk. Warszawa 1 III 1971 (harfa U. Mazurek, dyryg. J. Maksymiuk), wyd. Wiedeń 1976 Ariadne
Mare na fortepian i 9 instrumentów (pianista gra na fortepianie, klawesynie i czeleście), N 153, 1971, wyd. Poznań 27 IV 1972 (multiinstrumentalista J. Witkowski, Zespół Kameralny FN), wyd. 2003
Monophonie I na 16 fletów, N 367, 1997, wyd. 2001
Monophonie II na 13 altówek, N 380, 1997, wyd. 2000
Monophonie III na 12 oboi, N 386, 1998, wyd. 2003
Monophonie IV na 8 rożków angielskich, N 393, 1998, wyd. 1999
Monophonie V na 12 wiolonczel, N 397, 1999, wyd. 2003
Monophonie VI dla 17 saksofonistów (sopranino, sopranowy, altowy, tenorowy, barytonowy, basowy), N 409, 1999, wyd. 2003
Monophonie VII na 8 trąbek, N 413, 1999
Monophonie VIII na orkiestrę 48 skrzypków, N 456, 2001, wyd. 2003
kameralne:
na 5 do 11 instrumentów:
Permutacje na 6 instrumentów dętych, altówkę, perkusję, harfę i fortepian, N 37, 1956, wyk. Paryż 30 III 1965 (dyryg. K. Simonovic), wyd. Berlin 1964 Ahn & Simrock
Ekstrema na 10 instrumentów, N 39,1957, wyk. Warszawa 22 XI 1988 (dyryg. L. Segerstam), Warszawska Jesień 21 IX 1991 (zespół instrumentalny, dyryg. M. Nowakowski), wyd. Berlin 1962 Ahn & Simrock
Montaggio dla 6 wykonawców, N 63, 1960, wyk. Kraków 24 I 1963 (dyryg. A. Markowski), wyd. 1962 PWM
Warianty na kwintet dęty, N 155, 1971
19 mikroutworów dla wiolonczelisty i 6 towarzyszących wykonawców, N 165, 1972, wyk. Kraków 11 V 1981, wyd. Wiedeń 1976 Ariadne
Heideggeriana na flet, obój, puzon, wibrafon, marimbafon, perkusję, fortepian, 3 skrzypiec i wiolonczelę, N 205, 1979, wyk. Warszawa 22 XI 1988 (zespół FN, dyryg. B. Olędzki), wyd. 2000
Matan II dla 5 perkusistów, N 202b, 1978–80
Oktet na flet, obój, klarnet, fagot, róg, trąbkę, puzon i kontrabas, N 216, 1980, wyd. 1999
Scribal Error Music na zespół instrumentalny, N 221, 1981
Voice, Noise, Beuys, Choice dla zespołu wykonawców, N 235, 1984, wyk. Warszawska Jesień 25 IX 1984 (sopran O. Szwajgier, skrzypce B. Stuhr, fortepian P. Grodecki, obój i rożek angielski M. Pędziałek)
Asiakiria na zespół instrumentalny, N 251, 1985, wyd. 1998
Koncert na skrzypce i 5 instrumentów smyczkowych (Sekstet smyczkowy), N 266, 1987, wyk. Madryt 24 X 1990 (Sekstet im. Karola Szymanowskiego), wyd. 1996
Koncert na saksofon (sopranowy, altowy, tenorowy, tárogató), flet, skrzypce, altówkę, fortepian, czelestę i harfę, N 285, 1988
Nonet w formie tria smyczkowego na 3 skrzypiec, 3 altówki i 3 wiolonczele, N 306, 1991, wyd. 2000
New Way na 7 skrzypiec, N 331, 1994, wyk. Warszawa 21 III 1995 (skrzypkowie FN), wyd. 2000
Hommage à Roman Haubenstock-Ramati na zespół instrumentalny, N 339, 1995, wyd. 2002
Concerto na klarnet i 5 instrumentów, N 347, 1996, wyk. Kraków 17 V 1996 (klarnet K. Klima), wyd. 2001
Concertino na harmonijkę ustną, gitarę i trio smyczkowe, N 441, 2000, wyd. 2002
kwartety smyczkowe:
Muzyka na kwartet smyczkowy, N 34, 1954, wyd. 2002
I Kwartet smyczkowy, N 40, 1957, wyk. Salzburg 27 VI 1990 (Kwartet im. K. Szymanowskiego), wyd. 2003
II Kwartet smyczkowy, N 95, 1964, wyk. Palermo 28 XII 1968, wyd. Berlin 1969 Ahn & Simrock
III Kwartet smyczkowy, N 151, 1971, wyk. Kraków 18 XII 1985, wyd. 2006
IV Kwartet smyczkowy, N 183, 1973, wyd. Berlin 1974 Ahn & Simrock
V Kwartet smyczkowy, N 260, 1986, wyk. Opole 17 III 1993 (Kwartet im. K. Szymanowskiego), wyd. 1999
VI Kwartet smyczkowy, N 319, 1993, wyk. Kraków 11 V 1999 (Kwartet im. K. Szymanowskiego), wyd. 2002
VII Kwartet smyczkowy, N 361, 1997, wyk. Schwaz 29 VIII 1997 (Arditti Quartet), wyd. 2003
VIII Kwartet smyczkowy, N 391, 1998, wyk. Kraków 11 V 1999 (Kwartet im. K. Szymanowskiego), wyd. 2002
IX Kwartet smyczkowy, N 399, 1999, wyk. Kraków 15 X 2004 (skrzypce M. Jędrysek, skrzypce E. Kawula, altówka M. Grochowski, wiolonczela Ł. Szymakowski), wyd. 2006
6 etiud na kwartet smyczkowy, N 421, 1999, wyd. 2003
12 utworów/ 12 Stücke (X Kwartet smyczkowy), N 434, 2000, wyd. 2006
XI Kwartet smyczkowy, N 490, 2003, wyd. 2006
XII Kwartet smyczkowy, N 514, 2005, wyd. 2006
XIII Kwartet smyczkowy, N 524, 2005, wyd. 2006
XIV Kwartet smyczkowy, N 528, 2005, wyd. 2006
XV Kwartet smyczkowy (Mosaics), N 533, 2005, wyd. 2006
XVI Kwartet smyczkowy (Avec une légèreté fantastique mais précise), N 536, 2006, wyd. 2006
na 4 instrumenty :
Kwartet na 2 skrzypiec, wiolonczelę i fortepian, N 9, 1947, wyk. Kraków 11 V 1999, wyd. 2002
2 krótkie kompozycje na 2 flety i 2 klarnety, N 13, 1948, wyd. 2000
Koncert na 4 skrzypiec, N 14, 1948, wyd. Wiedeń 1977 Ariadne
Mały kwartet na trąbkę, 2 rogi i puzon, N 17, 1948, wyd. 2002
Kwartet (Oboe Quartet) na obój i trio smyczkowe, N 109, 1966, wyk. Kraków 3 V 1977, Warszawska Jesień 18 IX 1978 (Krakowski Kwartet Obojowy), wyd. Wiedeń 1976 Ariadne
Kwartet na fortepian, skrzypce, altówkę i wiolonczelę, N 358, 1997, wyd. 2000
Reflections on BB, RHR, KS and LS na klarnet, akordeon, perkusję i kontrabas, N 388, 1998, wyd. 2001
Ritual Fragment na skrzypce, obój, saksofon i fortepian, N 389, 1998, wyd. 2001
Kwartet na saksofon (sopranowy, altowy), flet, klarnet basowy i fortepian, N 431, 2000, wyk. Schwaz 3 IX 2000 (saksofon A. Rzymkowski, flet H. Starreveld, klarnet basowy H. Sparnaay, fortepian R. Eckhardt), wyd. 2001
Mikrotonowa ballada na 4 wiolonczele, N 467, 2003, wyd. 2003
Kreuzweg 11 na saksofon (sopranowy, altowy), akordeon, perkusję i altówkę, N 470, 2003, wyd. 2003
na 3 instrumenty:
Trio na 2 skrzypiec i wiolonczelę, N 5, 1947, wyk. Kraków 18 V 1981, wyd. Wiedeń 1976 Ariadne
4 utwory na trio smyczkowe, N 75, 1962, wyk. Warszawa 20 I 1964, wyd. 1963 PWM
Matan I dla 3 perkusistów, N 202a, 1978, wyk. Monachium 20 IV 1989, Warszawska Jesień 23 IX 1989 (Krakowska Grupa Perkusyjna), wyd. 2001
Tumbo la kuhara dla 3 oboistów, N 245, 1985, wyk. Kraków 22 II 1988, wyd. 1999
Trio na flet, gitarę i perkusję, N 247, 1985, wyd. 1998
Bewegung na obój, fortepian i perkusję (4 conghi, steel-drum), N 328, 1994, wyk. Kraków 10 VI 1997 (obój M. Pędziałek, fortepian P. Grodecki, perkusja J. Pilch), wyd. 2000
Hommage à Guillaume Schaeffer na 2 wiolonczele i fortepian, N 336, 1995, wyk. Schwaz 9 IX 1995, wyd. 2000
Trio na flet, altówkę i gitarę, N 337, 1995, wyk. Ulm 19 IV 1996, Warszawska Jesień 20 IX 1999 (flet A. Ratusińska, altówka B. Wojciechowska-Voss, gitara W. Lieske), wyd. 2001
Correspondences na trio smyczkowe, N 387, 1998, wyd. 2003
PRS na tubę preparowaną, saksofon i fortepian, N 418, 1999, wyd. 2003
Image sonore I na flet, saksofon (sopranowy, altowy) i akordeon, N 428, 2000, wyd. 2002
Notturno na skrzypce, klarnet basowy i wibrafon, N 513, 2005
na 2 instrumenty :
Sonatina na 2 skrzypiec, N 2, 1946, wyk. Kraków 11 V 1981, wyd. 1993 PWM
4 utwory na fagot i fortepian, N 7, 1947, wyk. Kraków 24 XI 1989, wyd. Salzburg 1987 Reihe 7
Utwór na 2 flety, N 15, 1948, wyk. Innsbruck 20 IX 1987, wyd. Locarno 1985 Heinrichshofen
Utwór na 2 klarnety, N 16, 1948, wyd. Locarno 1986 Heinrichshofen
Fantazja na flet i harfę, N 21, 1949, wyd. 2002
2 utwory na skrzypce i fortepian, N 91, 1964, wyk. Gliwice 15 XII 1968, wyd. 1965 PWM
Kongruencje I na wibrafon i fortepian, N 214, 1980, wyk. Warszawa 22 XI 1988, wyd. 2002
Delusive Cadences na tubę preparowaną i perkusję, N 219, 1981
Esatto e libero na skrzypce i fortepian, N 233, 1983, Bruksela 17 XI 1983 (skrzypce B. Stuhr, fortepian B. Schaeffer)
Mouhadatsa na altówkę i wiolonczelę, N 240, 1985, wyk. Rzym 16 XII 1994, wyd. 2000
Closed Relations na obój, rożek angielski, 2 oboje (jeden wykonawca) i fortepian, N 243, 1985, wyk. Katowice 15 XII 1984 (obój M. Pędziałek, fortepian P. Grodecki), wyd. 1999
Summer Music na akordeon i fortepian, N269, 1987, wyk. Warszawa 15 VI 1990, wyd. 1997
Free Form III na kontrabas i fortepian, N 270, 1987, wyd. Salzburg 1986 Edition 7
Spring Music na altówkę i fortepian, N 275, 1988, wyk. Kraków 6 VI 1995, wyd. 1999
Winter Music na róg i fortepian, N 282, 1988, wyd. 1997
Hommage à Barbara Buczek na 2 saksofony, N 348, 1996, wyk. Kraków 27 I 1996, wyd. 2000
Duette (Dialogues) na 2 saksofony, N 372, 1997, wyd. 2000
Fresque na saksofon i fortepian, N 385, 1998, wyd. 2000
2 Elegies na skrzypce i fortepian, N 405, 1999, wyk. Lwów 11 X 2000, wyd. 2003
SeaHarb na saksofon i obój, N 444, 2000, wyd. 2002
Sphinx na saksofon (sopranowy, altowy) i fortepian, N 450, 2000, wyd. 2002
Dialog na flet (oraz piccolo i altowy) i wiolonczelę (oraz wiolonczelę przestrojoną), N 454, 2001, wyd. 2003
Scherzo na saksofon (sopranowy, altowy) i fortepian, N 468, 2003, wyk. Wiedeń 7 V 2003, wyd. 2003
Glosas na saksofon (sopranowy, altowy) i fortepian, N 475, 2003, wyk. Lublin 15 V 2003, wyd. 2003
Deux contes(tabilités) na skrzypce i fortepian, N 477, 2003, wyk. Lublin 15 V 2003, wyd. 2003
Miniatury na saksofon i fortepian, N 481, 2003, wyd. 2003
4 miniatury na saksofon i fortepian, N 493, 2004, wyk. Dąbrowa Górnicza 31 X 2004 (saksofon A. Rzymkowski, fortepian B. Schaeffer), wyd. 2005
Małe divertimento na saksofon i fortepian, N 500, 2004, wyk. Dąbrowa Górnicza 31 X 2004 (saksofon A. Rzymkowski, fortepian B. Schaeffer), wyd. 2005
Divertimento na saksofon (sopranowy, altowy) i fortepian, N 503, 2004, wyk. Lublin 19 XI 2004 (saksofon A. Rzymkowski, fortepian B. Schaeffer), wyd. 2004
Duo na skrzypce i puzon, N 515, 2005, wyd. 2005
Duetto na flet (oraz piccolo i altowy G) i wiolonczelę (violoncello scordato), N 522, 2005, wyd. 2005
solowe:
3 krótkie utwory na fortepian, N 1, 1944–46, wyk. Salzburg 1 VI 1989 (L. Biel), wyd. Wiedeń 1978 Ariadne
Diarium – 14 krótkich utworów na fortepian, N 6, 1947, wyk. Kraków 24 XI 1989 (2 walce z Diarium), 6 VI 1995
23 utwory na skrzypce, N 11, 1947–48, wyk. Kraków 6 VI 1995 (T. Bartosiak), wyd. 2006
(całość), wyd. 2003
19 mazurków na fortepian, N 18, 1949, wyk. 9 mazurków: Rzeszów 8 IV 1983, (L. Biel), 10 mazurków: Lublin 18 II 1985, (L. Biel), całość: Salzburg 1 VI 1989 (L. Biel), wyd. 2000
Canzona na wiolonczelę, N 22, 1949, wyk. Kr. 14 V 1979 (K. Suchodolski), wyd. Locarno 1984 Heinrichshofen
2 utwory na fortepian, N 26, 1949–50, wyk. 1. utwór: Baltimore 15 III 1966 (S. Epstein), wyd. 1960, 21964 PWM
Koncert na 2 fortepiany, N 27, 1951, wyk. Kraków 12 II 1989 (P. Grodecki i M. Herbowski), wyd. 1999
Sonatina na fortepian, N 29, 1952, wyk. Warszawa 17 IX 1960 (E. Wolak), wyd. 1960, 21964 PWM, Wiedeń 1975 Ariadne
2 studia na flet (4’–16′), N 31, 1953, wyk. Salzburg 19 VIII 1981, wyd. Celle 1964 Moeck
2 studia na saksofon altowy, N 32, 1954, wyd. 1999
Kompozycja na fortepian, N 33, 1954, wyk. Zagrzeb 21 IV 1961 (R. Smendzianka), wyd. 1960, 21964 PWM
Sonata na skrzypce, N 35, 1955, wyk. Warszawa 4 IV 1983, wyd. 1987 PWM
Studium w diagramie I na fortepian, N 36a, 1955, wyk. Kraków 23 IV 1975 (M. Mietelski), wyd. 1960, 21964 PWM
Studium w diagramie II na fortepian, N 36b, 1955–56, wyd. 2001
Model I na fortepian, N 38, 1956, wyk. Kraków 29 IX 1961 (J. Zathey), wyd. 1960, 21964 PWM
Model II na fortepian, N 41, 1957, wyk. Kraków 19 III 1962 (A. Kaczyński), wyd. 1960, 21964 PWM
Wariacje na fortepian, N 43, 1958, wyk. Paryż 20 I 1966 (A. Gajek), wyd. 1960, 21964 PWM
8 utworów na fortepian, N 45, 1958, wyk. Darmstadt 2 IX 1961 (Y. Loriod-Messiaen), wyd. 1960, 21964 PWM
Kompozycja swobodna na fortepian, N 46, 1958, wyd. 1960, 21964 PWM
3 studia na fortepian, N 49, 1959, wyk. 1. Studium poliwersjonalne: Warszawa 19 IV 1961, 2. Studium poliekspresyjne: Kraków 19 III 1962 (A. Kaczyński), 3. Studium poliformalne: Warszawa 19 IV 1961, wyd. 1960, 21964 PWM
Konstrukcja linearna na fortepian, N 51, 1959, wyk. Sztokholm 26 II 1962, wyd. 1960, 21964 PWM
Artykulacje na fortepian, N 55, 1959, wyk. Kraków 19 III 1962 (A. Kaczyński), wyd. 1960, 21964 PWM
Konfiguracje na fortepian, N 56, 1960, wyk. Warszawa 27 IX 1960 (E. Wolak), wyd. 1960, 21964 PWM
Punkty wyjścia na fortepian, N 57, 1960, Kraków 23 IV 1975 (M. Mietelski), wyd. 1960, 21964 PWM
Negatywy na flet, N 59, 1960, wyk. Kraków 21 VI 1969, wyd. Salzburg 1985 Edition 7
Dyspozycje a na fortepian, N 64, 1960, wyd. 2003
Model III na fortepian, N 72, 1961, wyk. Warszawska Jesień 21 IX 1964 (A. Kaczyński), wyd. Berlin 1964 Ahn & Simrock
Konstrukcje na wibrafon, N 78, 1962, wyk. Rotterdam 17 IV 1971 (M. Ptaszyńska), wyd. Kraków-Celle 1979 PWM/Moeck
5 krótkich utworów na harfę, N 98, 1964, wyk. Oslo 8 IV 1970, wyd. Celle 1977 Moeck
Dyspozycje b na fortepian, N 103, 1965, wyd. 2003
4H/1P na fortepian na 4 ręce, N 113, 1966, wyk. Stuttgart 9 VI 1971, wyd. Berlin 1968 Ahn & Simrock
5 fragmentów na gitarę, N 134, 1970, wyd. Salzburg 1986 Edition 7
Dyspozycje c na fortepian, N 136, 1970, wyd. 2003
Solo: Konglomerat na perkusję (show), N 144, 1970, wyd. 1999
Model VI na fortepian, N 145, 1970, wyd. 2004
Warianty na obój, N 147, 1971, wyk. Kraków 18 V 1981 (M. Pędziałek), wyd. Wiedeń 1983 Ariadne
Model VII na fotepian, N 150, 1971, wyk. Ann Arbor 26 XI 1974 (A. Dutkiewicz), wyd. Wiedeń 1976 Ariadne
15 elementów I na 2 fortepiany, N 152a, 1971, wyk. Salzburg 1 VI 1989 (P. Grodecki i M. Herbowski)
Model VIII na fortepian, N 160, 1972, wyk. Wiedeń 7 V 1975 (M. Mietelski), wyd. 2003
Interview na skrzypce, N 161, 1972, wyk. Kraków 18 V 1981 (B. Stuhr), Warszawska Jesień 18 IX 1983 (B. Stuhr), wyd. 1999
Koncert na 3 fortepiany (4’30″–19′), N 167, 1972, wyk. Zagrzeb 17 V 1973, wyd. 2002
Free Form II (Evocazioni) na kontrabas, N 177, 1972, wyk. Kolonia 17 X 1974 (B. Turetzky), wyd. Wiedeń 1982 Ariadne
aSa na klawikord, N 180, 1973, wyk. Bruksela 4 IV 1974, wyd. Warszawa 1975 Agencja Autorska
aDieu na puzon, N 185, 1973, wyk. Schwaz 3 IX 1997, wyd. 1998
Dyspozycje d na fortepian, N 187, 1975, wyd. 2003
Model IX na fortepian, N 192, 1976, wyk. Warszawa 15 VI 1990, wyd. 2000
Model X na fortepian, N 195, 1977, wyd. 2001
Monolog na klarnet basowy, N 211, 1980, Wiedeń 1982 Ariadne
Model XI (Ngazi) na fortepian, N 226, 1981, wyk. Kraków 6 VI 1995 (P. Grodecki), wyd. 2001
Model XII (Machar) na fortepian, N 237, 1984, wyd. 2001
I Sonata (Wiosna) na organy N 242, 1985, wyk. Manchester 24 IV 1998 (J. Christensen), wyd. 1997
II Sonata (Lato) na organy, N 248, 1985, wyd. 1997
8H/2P dla 4 pianistów (na 2 fortepiany), N 250, 1985, wyd. Berlin 1986 Ahn & Simrock
III Sonata (Jesień) na organy, N 254, 1986, wyd. 1997
Kinanda na fortepian, N 259, 1986, wyk. Warszawa 22 XI 1988 (P. Grodecki), wyd. 2002
IV Sonata (Zima) na organy, N 261, 1986, wyd. 1997
Model XIII (mikrosonata) na fortepian, N 263, 1986, wyd. 2002
Model XIV (Halatsah) na fortepian, N 279, 1988, wyd. 2001
Yookai na fortepian na 4 ręce, N 278, 1988, wyd. 2004
13 etiud na flet, N 280, 1988, wyd. 1990
Model XV (Sahihi) na fortepian, N 286, 1988, wyk. Kraków 18 VIII 1994 (P. Grodecki), wyd. 1999
Uneinigkeiten na 2 fortepiany (z tego jeden przestrojony mikrotonowo), N 297, 1988, wyk. Salzburg 28 IV 1989 (P. Grodecki i M. Herbowski), wyd. 2000
Model XVI na fortepian, N 301, 1991, wyk. Tokio 28 IX 1996, wyd. 2000
chiaro, scuro, seducente na fortepian, N 311, 1992, wyk. Kraków 13 I 1995 (P. Grodecki), wyd. 2001
Setting na klarnet kontrabasowy, N 312, 1992, wyk. Amsterdam 26 IV 1996, wyd. 2000
Megasonata na fortepian, N 321, 1993, wyd. 2003
Variazioni senza tema na skrzypce, N 323, 1993, wyd. 2004
19 Short Pieces na fortepian, N 327, 1994, wyk. Tel Awiw 14 XI 1995, wyd. 2003
Assonanzen na fortepian, N 345, 1996, wyd. 2003
Model XVII (Invenciones) na fortepian, N 362, 1997, wyd. 2001
Model XVIII (Images) na fortepian, N 384, 1998, wyd. 1999
Model XIX (Journal) na fortepian, N 394, 1998, wyd. 1999
Studium w diagramie III na fortepian, N 398, 1999
Model XX (Ballade) na fortepian, N 424, 2000, wyd. 2001
Image sonore II na akordeon, N 438, 2000, wyd. 2001
Model XXI (Wendepunkte) na fortepian, N 440, 2000, wyd. 2001
Per Violino solo na skrzypce, N 461, 2002, wyd. 2004
Petite pièce na sarusofon kontrabasowy, N 466, 2002, wyd. 2003
Die abstrakte Nachtigall na saksofon sopranowy, N 473, 2003, wyd. 2003
Model XXII na fortepian, N 474, 2003, wyk. Lublin 15 V 2003 (B. Schaeffer), wyd. 2003
Organ Fantasia (24 movements), N 476, 2003, wyd. 2006
Model XXIII na fortepian, N 487, 2003, wyd. 2003
Model XXIV (7 krótkich utworów) na fortepian, N 491, 2004
esseH na rożek angielski, N 494, 2004
Model XXV (Phases) na fortepian, N 495, 2004
Model XXVI (Capriccio) na fortepian, N 499, 2004
Model XXVII na fortepian, N 501, 2004
Model XXVIII (Pièce Brève) na fortepian, N 502, 2004
Model XXIX na fortepian, N 506, 2004
Model XXX (Poème) na fortepian, N 507, 2004
Model XXXI (Bolechiv) na fortepian, N 508, 2004
Raccontino na marimbafon, N 511, 2005
Model XXXII (Horocholina) na fortepian, N 526, 2005
Model XXXIII na fortepian, N 529, 2005
Model XXXIV (Salzburg Spectres) na fortepian, N 541, 2006
Wokalne i wokalno-instrumentalne:
3pieśni na głos i fortepian, N 20, sł. W. Szekspir, J.W. Goethe, J. Joyce, 1949, wyd. 2003
Poezje Guillaume’a Apollinaire’a na sopran i orkiestrę, N 25, sł. G. Apollinaire, 1949, wyd. 2003
Aspekty ekspresyjne na sopran i flet, N 83, 1963, wyk. Kraków 21 VI 1969 (sopran H. Łazarska, flet B. Świątek), wyd. Berlin 1972 Ahn & Simrock
Out of tune I na sopran i wiolonczelę, N 173a, 1972, wyk. Kraków 23 IV 1975
Out of tune II na sopran, wiolonczelę i fortepian, N 173b, 1972, wyk. Kraków 28 1 1981, Warszawska Jesień 20 IX 1981 (Zespół MW2)
Missa elettronica na chór chłopięcy i taśmę, N 190a, 1975, wyk. Warszawska Jesień 24 IX 1976 (Poznański Chór Chłopięcy, dyryg. J. Kurczewski), wyd. 2006
Missa elettronica 2. wersja na chór mieszany i taśmę, N 190b, 1975, wyd. 2006
Miserere na sopran, chór, orkiestrę, taśmę i komputer, N 204, 1978
Te Deum na głosy wokalne i orkiestrę, N 208, 1979, wyd. 2003
Stabat Mater na sopran, alt, chór mieszany, orkiestrę smyczkową i organy, N 231, 1983, wyk. Kraków 20 II 1990 (dyryg. B. Wietrzny), wyd. 1998
Ishirini (Pieśni) I na głos i fortepian, N 253a, 1986, wyd. 2000
Ishirini (Pieśni) II na głos i orkiestrę, N 253b, 1986, wyd. 2002
Missa brevis na wielogłosowy chór, N 274, 1988, wyk. Kraków 9 III 1990 (dyryg. B. Wietrzny), wyd. 1999
Koncert na sopran i orkiestrę, N 294, 1988, wyd. 2000
Free Music na saksofon (sopranowy, altowy, tenorowy), wibrafon, kotły, dzwony rurowe, tam-tam (jeden wykonawca) i chór, N 419, 1999
Canti (Liebe und Nacht) na 2 soprany i fortepian, N 452, sł. B. Schaeffer, 2001, wyd. 2002
Improvvisazione na zespół wokalno-instrumentalny, N 463, 2002, wyk. Bystrzyca Kłodzka 15 VII 2002
Elektroakustyczne:
muzyka elektroniczna:
Symfonia: Muzyka elektroniczna na taśmę, N 97, 1964, wyk. cz. 1: Movimento: Paryż 25 1 1966, całość: Warszawa 16 VI 1966, Warszawska Jesień 23 IX 1968 i 22 IX 1987, wyd. 1968, 21973 PWM (+ płyta)
Assemblages (nr 1–3) na taśmę, N 112, 1966, wyk. Warszawa 16 VI 1966
Muzyka na taśmę, N 116, 1966, wyk. Belgrad 18 V1973, Warszawska Jesień 28 IX 1974
Monodram na taśmę, N 123, sł. J. Ritsos, J. Seferis, 1968, wyk. Kraków 7 X 1968 (głos: aktorka I. Jun)
Koncert na taśmę, N 126, 1968, wyk. San Benedetto del Tronto 6 VII 1969, Warszawska Jesień 25 IX 1969
Temat: Muzyka elektroniczna na komputer, N 143, 1970, wyk. Bourges 19 VI 1979 (realizacja T. Ungvary, Studio Stockholm), Warszawska Jesień 19 IX 1978
Synthistory: Muzyka elektroniczna, N 182, 1973, wyk. Zagrzeb 14 V 1973
Poetries na taśmę, N 201, sł. C. Adler, 1978, wyk. Kraków 30 XI 1978
z taśmą, mediami elektroakustycznymi lub komputerem:
Trio na flet, altówkę, harfę i taśmę, N 107, 1966, wyk. Siena 28 III 1967 (flet B. Świątek, altówka A. Paciorkiewicz, harfa U. Mazurek), Warszawska Jesień 23 IX 1967 (flet B. Świątek, altówka A. Paciorkiewicz, hfarfa U. Mazurek)
Koncert na harfę, fortepian i taśmę, N 131, 1969, wyd. 2006
Heraklitiana na solo (dla 12 alternatywnych wykonawców) z towarzyszeniem taśmy (I: flet; II: saksofon altowy; III: perkusja; IV: wibrafon; V: fortepian; VI: fortepian preparowany; VII: harfa; VIII: wiolonczela; IX: sopran; X: aktor; XI: malarz; XII: kompozytor), N 135, 1970, wyk. III: Fullerton (Kalifornia) 1 VIII 1974 (perkusja M. Ptaszyńska), VI: Kraków 18 IX 1970 (fort. M. Mietelski), VII: Warszawska Jesień 19 IX 1971 (harfa U. Mazurek), XI: Warszawa 24 IV 1983, XII: Bruksela 17 XI 1983 (B. Schaeffer)
Projekt na instrument solowy i taśmę (wersje – I: obój, rożek angielski, jeden wykonawca; II: klarnet basowy; III: fagot; IV: saksofon sopranowy, altowy i tárogató, jeden wykonawca; V: tuba preparowana; VI: wiolonczela; VII: kontrabas; VIII: fortepian; IX: perkusja; X: wyjątkowo – sopran), N 142, 1970, wyk. I: Kraków 10 III 1977 (obój i rożek angielski M. Pędziałek), Warszawska Jesień 22 IX 1979 (obój i rożek angielski M. Pędziałek), III: Kraków 17 III 1979 (fagot Ch. Lipp), IV: Warszawa 24 IV 1983 (saksofon D. Pituch), Schwaz 3 IX 1997 (saksofon altowy), V: Warszawa 30 I 1976 (tuba Z. Piernik), VI: Kraków 22 II 1975 (wiolonczela J. Klocek), VII: San Diego 23 IX 1976 (kontrabas B. Turetzky), VIII: Wiedeń 7 V 1975 (fortepian M. Mietelski), X: Kraków 18 V 1981 (sopran O. Szwajgier), pt. Proietto simultaneo (obój/rożek angielski, skrzypce, saksofon, fortepian, sopran, taśma i komputer): Warszawska Jesień 25 IX 1984 (obój i rożek angielski M. Pędziałek, skrzypce B. Stuhr, saksofon D.A. Pituch, fortepian P. Grodecki, sopran O. Szwajgier, media elektroniczne M. Chołoniewski)
15 elementów II na 2 fortepiany i komputer, N 152b, 1971, wyk. Salzburg 1 VI 1989 (fortepian P. Grodecki, M. Herbowski, komputer G. Zechberger)
Bergsoniana na flet, sopran, fortepian, róg, kontrabas i taśmę, N 169 , 1972, wyk. Bruksela 26 III 1973, wyd. Berlin 1973 Ahn & Simrock
Berlin ’80/I (Tornerai) na fortepian, syn-lab, media elektroniczne i taśmę, N 212, 1980, wyk. Berlin Zachodni 2 X 1980 (fortepian B. Schaeffer)
Berlin ’80/II (In jener Zeit) na fortepian, syn-lab, media elektroniczne i taśmę, N 213, 1980, wyd. Berlin Zachodni 3 X 1980 (fortepian B. Schaeffer)
Kongruencje II na wibrafon, steel-drum, fortepian, media elektroniczne i komputer, N 214b, 1980
Gracianiana na fortepian i media elektroniczne, N 271, 1987
Pilch Music na perkusję, klarnet basowy, fortepian i media elektroniczne, N 276, 1988
Acontecimiento dla 3 pianistów i taśmy, N 277, 1988
Autumn Music na skrzypce, fortepian i taśmę z udziałem aktora, N 287, 1988
Nonplusultra (Space Play) na 11 instrumentów i media elektroniczne, N 313, 1992, wyk. Kraków 10 VI 1997
Shadows na kontrabas i komputer, N 353, 1996
Schwaz Play (A Ritual) na saksofon, puzon, kontrabas, fortepian, fortepian elektroniczny i komputer, N 364, 1997, wyk. Schwaz 28 VIII 1997 (saksofon D. Pituch, puzon M. Santek, kontrabas K. Pyzik, fortepian M. Nussbaumer, komputer, live electronics M. Chołoniewski)
Impresiones liricas na fortepian, media elektroakustyczne i komputer, N 377, 1997
Max Ernst Variations na saksofon, akordeon, fortepian i komputer, N 383, 1998
Zeitebenen na fortepian i komputer, N 422, 2000, wyk. Lwów 11 X 2002 (fortepian B. Schaeffer, komputer M. Chołoniewski)
Teatralne:
dramatyczne:
Miniopera, N 290, sł. B. Schaeffer, 1988, wyd. 1999
Liebesblicke, opera, N 299, sł. B. Schaeffer, 1990, wyd. 2000
Das Leben einer Stadt na kwartet smyczkowy, klarnet basowy, saksofon (sopranowy, altowy), organy, 3 soprany i orkiestrę, N 414, 1999, wyk. Schwaz, Kirche Mariae Himmelfahrt 1 IX 2002 (Kwartet im. K. Szymanowskiego, klarnet basowy P. Stump, saksofon M. Weiss, organy Z. Indyk, soprany: H. Dannheim, E.M. Holy, B. Camenzind, dyryg. G. Schmöhe), wyd. 2000 (+ płyty CD i DVD – film)
teatr instrumentalny:
TIS MW2: Kompozycja sceniczna dla aktora, mima, tancerki i 5 muzyków, N 79, sł. K. Irzykowski, 1963, wyk. Kraków 25 IV 1964 (dyryg. B. Schaeffer), Warszawska Jesień 18 IX 1966 (Zespół MW2), wyd. 1972 PWM
Howl dla aktora i orkiestry kameralnej (26’–40′), N 108, sł. A. Ginsberg, 1966, wyk. Warszawa 1 III 1971 (dyryg. J. Maksymiuk), wyd. 1974 PWM (+ płyta)
Hommage à Czyżewski dla zespołu aktorów i muzyków, N 163, sł. T. Czyżewski, 1972
Sny o Schäfferze kompozycja fabularna dla zespołu wykonawców (również w wersji dla aktora solo), N 172, sł. E. Ionesco, 1972, wyk. wersji solowej: Kraków 14 IV 1975 (aktor M. Grabowski)
Iranian Set na zespół wykonawców (3 aktorów, flet, wiolonczela, 2 fortepiany, balerina), N 193, sł. Dżalaluddin Rumi, Hafiz i in., 1976, wyk. Sziraz 30 VIII 1976 (Zespół MW2)
Vaniniana na zespół instrumentalny i 2 aktorów, N 200, sł. G.C. Vanini, 1978, wyk. Lecce (Włochy) 24 X 1985
Autogenic Composition na sopran, flet, wiolonczelę, fortepian i kwartet aktorów, N 218, sł. B. Schaeffer, 1980
Mutea, utwór metateatralny na skrzypce, saksofon i perkusję, N 396, 1998, Radziejowice 1 IX 1997 (skrzypce K. Bąkowski, saksofon A. Mleczko, perkusja J. Pilch), wyd. 2002
muzyka dla aktorów:
Scenariusz dla nieistniejącego, lecz możliwego aktora instrumentalnego, N 89, sł. B. Schaeffer, 1963, wyk. Łódź 22 IX 1976 (aktor J. Peszek), w języku niemieckim: Salzburg 11 IV 1996 (aktor G. Matysik), 2003
Audiencje I–V dla aktorów (Audiencje I, II, IV, V dla aktora solo, Audiencja III – Raj Eskimosów dla aktora i aktorki), N 94, sł. B. Schaeffer, 1964, wyk. I: Kraków 11 V 1981, 20 IV 1996 (reż. B. Schaeffer), II: Kraków 28 V 1966, III: Warszawa 8 VI 1983, IV: Olsztyn 28 XI 1965, Kraków 21 IV 1996 (reż. B. Schaeffer), V: Rzeszów 8 IV 1983
Kwartet dla czterech aktorów (50’–72′), N 114, sł. B. Schaeffer, 1966, wyk. Łódź 8 III 1976, wersja sceniczna: Łódź, Teatr Nowy 24 II 1979, wyd. 2003
Fragment I dla 2 aktorów i wiolonczelisty lub kontrabasisty (16’– 40′), N 127, sł. B. Schaeffer, 1968, wyk. wersja z wiolonczelą: Kraków 21 VI 1969, wersja z kontrabasem: Meksyk 5 IV 1981 (kontrabas B. Turetzky)
Scenariusz dla trzech aktorów, N 141, sł. B. Schaeffer, 1970, wyk. Kraków 28 III 1987, wyd. 2003
Teatrino fantastico dla aktora, na skrzypce i fortepian z towarzyszeniem multimediów i taśmy, N 230, sł. B. Schaeffer, 1983, wyk. Bruksela 17 XI 1983 (aktor M. Grabowski, skrzypce B. Stuhr, fortepian i multimedia B. Schaeffer)
Fragment II dla 2 aktorów i instrumentalisty (skrzypce, wiolonczela, klarnet, saksofon lub akordeon), N 338, sł. B. Schaeffer, 1995, wyk. wersja ze skrzypcami: Kraków 6 VI 1995, wersja z wiolonczelą: Schwaz 4 IX 1994, wyd. 1999
Fragment III dla 2 aktorów, na klarnet, fortepian i media elektroniczne, N 516, sł. B. Schaeffer, 2005, wyk. Kijów 28 IX 2005, wyd. 2005
happeningi i be-in oraz muzyka konceptualna:
Non-stop na fortepian (także na 2 i więcej instrumentów; 6’–480′), N 61, 1960, wyk. w formie happeningu: Kraków 27/28 X
1964 (inscenizacja B. Schaeffer z T. Kantorem, fortepian Z. Krauze i J. Tilbury), w wersji na 1 fortepian: Essen 24 V 1965 (fortepian Z. Krauze), wyd. 1964 PWM
Akt twórczy (5’–75′), N 125, sł. B. Schaeffer, 1968, wyk. Kraków 15 VI 1997
Algorytmy dla zespołu 7 wykonawców (8’–19′), N 138, 1970, wyk. River Falls (Wisconsin) 26 X 1976
Muzyka konceptualna (8’–88′), N 159, 1972, wyk. Kraków 15 VI 1997
Negative Music na dowolny instrument (32’–80′), N 164, 1972, wyk. Kraków 22 II 1975, wyd. Wiedeń 1975 Ariadne
Turm- und Rathausmusik für Münster und Krakau na instrumenty dęte blaszane, dęte drewniane, organy, perkusję, taśmę i
komputer, N 289, 1988, wyk. Münster 16 IV 1989
muzyka graficzna:
Kontury na fortepian, N 80, 1963, wyk. Warszawa 25 VI 1964 (fortepian Z. Krauze), wyd. 1964 PWM
Model V na fortepian, N 101, 1965, wyk. Utrecht 3 IX 1967 (fortepian Z. Krauze), wyd. 1999
Przesłanie na wiolonczelę i 2 fortepiany, N 104, 1965, wyk. Genewa 13 XII 1966 (wiolonczela J. Klocek, fortepian A. Kaczyński i M. Mietelski), wyd. Monachium 1968 Edition Modern
Free Form I na 5 instrumentów (8’–64′), N 176, 1972, wyk. Zagrzeb 17 V 1973, wyd. Wiedeń 1974 Ariadne
emotywografy:
Model IV na fortepian (grafika muzyczna), N 87, 1963, wyk. Paryż 10 III 1968 (fortepian M. Mietelski), wyd. Wiedeń 1975 Ariadne
Emotywografy na fortepian, N 110, 1966, wyd. 2000
Open Music I na dowolny instrument (5’–60′), N 186a, 1975, wyk. Kraków 12 II 1989 (organy Z. Indyk)
Open Music II na fortepian i taśmę, N 186b, 1975, wyk. Bruksela 16 XI 1983 (fortepian B. Schaeffer)
Open Music III na fortepian i taśmę, N 186c, 1975, wyk. Częstochowa 16 III 1984 (fortepian B. Schaeffer)
muzyka ponadparametrowa:
Kwartet SG dla dowolnych instrumentalistów (9’30″–80′; przeciętnie: 25′), N 122, 1968, wyk. Triest 21 IV 1970, Warszawska Jesień 27 IX 1970 (Warsztat Muzyczny), wyd. Glasgow 1974 MacLellan
Synectics dla 3 dowolnych wykonawców (50″–39′), N 137, 1970, wyk. Oslo 26 IX 1971, wyd. Glasgow 1974 MacLellan, Salzburg 2003 Collsch Edition
dekompozycje:
Kwartet (Kwartet 2+2) dla 2 pianistów i 2 dowolnych wykonawców (4’–239′), N 100, 1965, wyk. Warszawa 18 II 1965, wersja wokalno-instrumentalna: Warszawa 3 V 1966, wyd. Monachium 1967 Edition Modern
Trio na fortepian, skrzypce i wiolonczelę, N 130, 1969, wyk. Baalbek 26 III 1974, Wiedeń 1974 Ariadne
Rozwiązania najprostsze dla zespołu wykonawców (5’–25′), N 132, 1969
Gasab na skrzypce gasab i fortepian, N 232, 1983, wyk. Bruksela 16 XI 1983 (skrzypce B. Stuhr, fortepian B.
Schaeffer), wyd. 1992 PWM
utwory jazzowe:
3 kompozycje dla MJQ na wibrafon, fortepian, perkusję i kontrabas, N 67, 1961, wyd. 2002
Course „j” na zespół jazzowy i filharmoniczny, N 77, 1962, wyk. Warszawa 28 X 1962 (dyryg. A. Markowski), wyd. 1964 PWM
Music for MI na wibrafon, głos wokalny, głosy mówione, zespół jazzowy i orkiestrę (15’–25′), N 84, 1963, wyk. Warszawa 25 X 1963 (wibrafon J. Milian, zespół jazzowy i zespół kameralny FN, dyryg. W. Konowalski), wyd. 1968 PWM
Collage and Form dla 8 jazzmanów i orkiestry, N 90, 1963, wyk. Urbana (Illinois) 19 III 1967, wyd. 1965 PWM
Koncert jazzowy dla 12 jazzmanów i orkiestry, N 129, 1969, wyk. Boston 30 X 1976 (Orchestra of Eastman School of Music, dyryg. G. Schuller), wyd. 1975 PWM
blueS I na 2 fortepiany i taśmę, N 170, 1972, wyk. Wrocław 21 IV 1977 (fortepian A. Kaczyński, B. Schaeffer), Warszawska Jesień 20 IX 1981 (Zespół MW2)
blueS II na zespół instrumentalny, N 175, 1972, wyd. 1998
blueS III na 2 fortepiany, N 199, 1978, wyd. 1998
blueS IV na 2 fortepiany i taśmę, N 295, 1988
blueS V (minikoncert) na fortepian i 11 instrumentów, N 316, 1992, wyk. Warszawa 21 III 1995 (fortepian B. Schaeffer, dyryg. B. Olędzki), wyd. 1999
blueS VI (VI Koncert fortepianowy) na fortepian, jazz-set, kontrabas i chór, N 469, 2003
blueS VII (VII Koncert fortepianowy) na fortepian i orkiestrę, N 498, 2004, wyk. Poznań 26 XI 2004 (fortepian B. Schaeffer, dyryg. G. Nowak), wyd. 2004
blueS VIII (VIII Koncert fortepianowy) na fortepian i orkiestrę, N 518, 2005, wyk. Białystok 9 XII 2005 (fortepian B. Schaeffer, dyryg. B. Olędzki)
programy i kompozycje automatyczne (wszystkie – z wyjątkiem PR-I VII – wyd. 2003):
PR-I I na chór, N 44, 1958
PR-I II na nowy, nieistniejący instrument (3’–20′), N 47, 1958
Projekt automatycznej kompozycji muzycznej (12’–60′), N 74, 1962
Projekt automatycznej kompozycji scenicznej (12’–60′), N 76, 1962
PR-I III na chór i orkiestrę, N 86, 1963
PR-I IV na instrumenty ekwiwalentne, N 93, 1964
PR-I V dla aktorów (20’–45′), N 99, 1964, wyk. Oslo 8 IV 1970
PR-I VI na solistyczny chór, N 102, 1965
PR-I VII (Studium fonologiczne) na taśmę, N 156, 1971
PR-I VIII dla dowolnych wykonawców (5’–15′), N 178, 1972
Twórczość teatralna:
Webern 1955
Mroki 1980
Zorza 1982
Grzechy starości 1985
Kaczo 1987
Aktor 1990
Próby 1990
Seans 1990
Tutam 1991
Toast 1991
Rondo 1991
Odwet 1991
Razem 1992
Żniwo 1993
Awans 1993
Gdyby 1993
Denni 1993
Glosa 1993
Ranek 1993
Multi 1994
Largo 1996
Demon teatru 1998
Alles 1998
Anons 1998
Farniente (dolce lavoro) 1998
Spacery po parku 1998
Inałt 1998
Sen i nie 1998
Przypadek 1999
DwaTe 2000
Skala 2001
Sceny miłosne 2003
Abstrakcyjne coś 2004
Prace:
Almanach polskich kompozytorów współczesnych (zawiera wstęp Rzut oka na ich twórczość), Kraków 1956 PWM, z M. Hanuszewską Kraków 21966 PWM, wyd. nowe 31982
Nowa muzyka. Problemy współczesnej techniki kompozytorskiej, Kraków 1958 PWM, wyd. poszerz. 21969
Mały informator muzyki XX wieku, Kraków 1958 PWM, wyd. nowe 21967, poszerz. 31975, uzup. 41987
Klasycy dodekafonii, t. 2, wyd. Kraków 1961–64 PWM
Leksykon kompozytorów XX wieku, współautorstwo: M. Hanuszewska, A. Trzaskowski, Z. Wachowicz, t. 2, Kraków 1963–65 PWM
Wychowawcze funkcje profesora kompozycji, wyd. Kraków 1965 PWM
Przewodnik koncertowy, z: T. Chylińską i S. Haraschinem, Kraków 1965 PWM, poszerz. 31980, 41991, wyd. słowackie Bratysława 21983 Opus
W kręgu nowej muzyki, Kraków 1967 Wydawnictwo Literackie
Dźwięki i znaki. Wprowadzenie do kompozycji współczesnej, Warszawa 1969 PWN
Muzyka XX wieku. Twórcy i problemy, Kraków 1975 Wydawnictwo Literackie
Wstęp do kompozycji / Introduction to Composition, Kraków 1976 PWM, wyd. koreańskie Seul 1999, wyd. chiń. Pekin 2004
Historia muzyki. Style i twórcy, t. 2, Poznań 1979 Pro Sinfonika
Dzieje muzyki, Warszawa 1983 Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Kraków 21988 PWM
Dzieje kultury muzycznej, Warszawa 1987 Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, uzup. 41995, 81999
Kompozytorzy XX wieku, t. 2, Kraków 1990 Wydawnictwo Literackie
Polskie melodie ludowe w twórczości W. Lutosławskiego, „Studia Muzykologiczne” Kraków 1953-1956, t. 5, Kraków 1956 PWM
Präexistente und inexistente Strukturen, w księdze międzynarodowego kongresu muzykologicznego Gesellschaft für Musikforschung w Kassel 1962, red. G. Reichert i M. Just, Kassel 1963
Super-parametric Composing. Its Communicative and Semiological Consequences, w: Symposium internazionale sulla problematica dell’attuale grafia musicale, księga kongresu Istituto Italo-Latino Americano w Rzymie 1972, Rzym 1974
Wartość nowatorstwa w muzyce, „Studia Filozoficzne” 1983 nr 11/12
Jazda na stopniach, felietony muzyczne, „Ruch Muzyczny” 1976 nr 1,3, 4, 6–8, 17–22, 24–26
Artur Malawski, praca zbiorowa, red. B. Schaeffer, 1969
„Forum Musicum”, red. B. Schaeffer, T. Chylińska, aperiodyk, 16 zeszytów, 1967–74
Komentarze do własnych utworów w programach Warszawskiej Jesieni z 1at 1960–2003
Ponad 800 artykułów, esejów, felietonów, głównie o tematyce związanej z nową muzyką
